"Manter o incremento medio da temperatura da atmosfera terrestre por baixo de 2ºC con respecto aos niveis preindustriais e, de ser posible, limitar este ascenso a 1.5ºC, recoñecendo que esta acción reducirá de xeito significativo os riscos e impactos do cambio climático. Este compromiso, repetido en innumerables ocasións nos últimos tempos, constitúe o elemento central do Acordo de París adoptado no seo da Convención Marco sobre o Cambio Climático de Nacións Unidas o pasado decembro de 2015. Os textos que se presentan neste monográfico de Setestrelo, a canle de divulgación da Sección de Ciencia, Natureza e Sociedade analizan as bases e implicacións deste acordo dende a súa perspectiva económica, afondan no significado da interacción entre o cambio climático e as relacións laborais, a igualdade e a xustiza social e salientan o papel da educación, cuestionando a onda de celebracións que se estendeu ao longo do planeta tras a reunión da COP21 en París.
Este editorial de Setestrelo aspira a complementar as achegas realizadas desde diferentes aproximacións disciplinarias, cunha visión radical, é dicir, desde a raíz, do fenómeno obxecto de estudo: a modificación antropoxénica do clima terrestre.
Que o noso planeta está a experimentar un drástico cambio ambiental ao longo das últimas décadas é unha evidencia. Dende hai case dous séculos, a especie humana aumenta a súa presenza na terra a unha velocidade que se axusta a un modelo de crecemento exponencial, semellante ao que caracteriza a todas as especies que conforman pragas. Esta explosión demográfica e, sobre todo, unha crecente capacidade tecnolóxica, derivou nunha voracidade sen precedentes no consumo de recursos por unha parte moi pequena da humanidade. En consecuencia, o noso planeta non só se enfronta ao fenómeno do cambio climático, senón que este é apenas un dos síntomas dun proceso de dimensión global e intensidade extraordinaria que, analizado desde unha perspectiva ecolóxica, ten a capacidade de perturbar os fluxos de enerxía entre os diferentes compartimentos da biosfera e mesmo é responsable do establecemento de novas vías de transmisión desta enerxía inéditas na historia do planeta. Así, procesos como a extinción acelerada de especies, a transformación masiva dos usos do solo, a acidificación dos océanos, a alteración a escala planetaria da circulación do nitróxeno, ademais do xa mencionado cambio climático, son a consecuencia da actividade dunha soa especie, Homo sapiens.
Lean de novo, se fan o favor, a primeira frase deste prólogo: Manter o incremento medio da temperatura da atmosfera terrestre por baixo de 2ºC , léana porque paga a pena reflectir por un momento sobre a súa esencia. O que está implícito na frase é que un grupo numeroso e influente de persoas, reunidas nunha das máis fermosas cidades construídas pola especie humana, acordan adoptar as medidas precisas para modificar a composición química da atmosfera terrestre coa finalidade de evitar riscos para o futuro das nosas sociedades. Por primeira vez, nos aproximadamente 3.800 millóns de anos de historia da vida no planeta, unha única especie ten a capacidade de transformar a composición e, en consecuencia, os balances de enerxía do conxunto da atmosfera do planeta. Esta é a esencia do problema que ten levado algúns autores a defender a existencia dunha nova era xeolóxica: o antropoceno, a era do impacto masivo e global do Homo sapiens sobre o planeta terra.
O antropoceno é o produto da sociedade industrial capitalista. Un modelo de sociedade que depende e ten a súa razón de ser no uso masivo de enerxía e na transformación intensiva do territorio a cambio de substanciosas recompensas en termos de comodidade e benestar para unha reducida fracción da poboación humana. Confiar na efectividade do Acordo de París, baseado, non o esquezamos, no compromiso voluntario dos diferentes estados, pode constituír un saudable placebo que nos permita vivir cunha aparente tranquilidade de conciencia nas próximas décadas, pero a súa efectividade é, sen dúbida, cuestionable. De certo, a inacción ante este escenario de cambio global é irresponsable. Pero unicamente podemos imaxinar un futuro esperanzador para a humanidade, tras a substitución do modelo económico e social causante do problema.
Emilio Fernández Suárez: catedrático de Ecoloxía da Universidade de Vigo e director do Campus do Mar
María M. Álvarez Lires: profesora de Didáctica das Ciencias Experimentais da Universidade de Vigo e membro da Sección de Ciencia, Natureza e Sociedade do Consello da Cultura Galega
Este editorial de Setestrelo aspira a complementar as achegas realizadas desde diferentes aproximacións disciplinarias, cunha visión radical, é dicir, desde a raíz, do fenómeno obxecto de estudo: a modificación antropoxénica do clima terrestre.
Que o noso planeta está a experimentar un drástico cambio ambiental ao longo das últimas décadas é unha evidencia. Dende hai case dous séculos, a especie humana aumenta a súa presenza na terra a unha velocidade que se axusta a un modelo de crecemento exponencial, semellante ao que caracteriza a todas as especies que conforman pragas. Esta explosión demográfica e, sobre todo, unha crecente capacidade tecnolóxica, derivou nunha voracidade sen precedentes no consumo de recursos por unha parte moi pequena da humanidade. En consecuencia, o noso planeta non só se enfronta ao fenómeno do cambio climático, senón que este é apenas un dos síntomas dun proceso de dimensión global e intensidade extraordinaria que, analizado desde unha perspectiva ecolóxica, ten a capacidade de perturbar os fluxos de enerxía entre os diferentes compartimentos da biosfera e mesmo é responsable do establecemento de novas vías de transmisión desta enerxía inéditas na historia do planeta. Así, procesos como a extinción acelerada de especies, a transformación masiva dos usos do solo, a acidificación dos océanos, a alteración a escala planetaria da circulación do nitróxeno, ademais do xa mencionado cambio climático, son a consecuencia da actividade dunha soa especie, Homo sapiens.
Lean de novo, se fan o favor, a primeira frase deste prólogo: Manter o incremento medio da temperatura da atmosfera terrestre por baixo de 2ºC , léana porque paga a pena reflectir por un momento sobre a súa esencia. O que está implícito na frase é que un grupo numeroso e influente de persoas, reunidas nunha das máis fermosas cidades construídas pola especie humana, acordan adoptar as medidas precisas para modificar a composición química da atmosfera terrestre coa finalidade de evitar riscos para o futuro das nosas sociedades. Por primeira vez, nos aproximadamente 3.800 millóns de anos de historia da vida no planeta, unha única especie ten a capacidade de transformar a composición e, en consecuencia, os balances de enerxía do conxunto da atmosfera do planeta. Esta é a esencia do problema que ten levado algúns autores a defender a existencia dunha nova era xeolóxica: o antropoceno, a era do impacto masivo e global do Homo sapiens sobre o planeta terra.
O antropoceno é o produto da sociedade industrial capitalista. Un modelo de sociedade que depende e ten a súa razón de ser no uso masivo de enerxía e na transformación intensiva do territorio a cambio de substanciosas recompensas en termos de comodidade e benestar para unha reducida fracción da poboación humana. Confiar na efectividade do Acordo de París, baseado, non o esquezamos, no compromiso voluntario dos diferentes estados, pode constituír un saudable placebo que nos permita vivir cunha aparente tranquilidade de conciencia nas próximas décadas, pero a súa efectividade é, sen dúbida, cuestionable. De certo, a inacción ante este escenario de cambio global é irresponsable. Pero unicamente podemos imaxinar un futuro esperanzador para a humanidade, tras a substitución do modelo económico e social causante do problema.
Emilio Fernández Suárez: catedrático de Ecoloxía da Universidade de Vigo e director do Campus do Mar
María M. Álvarez Lires: profesora de Didáctica das Ciencias Experimentais da Universidade de Vigo e membro da Sección de Ciencia, Natureza e Sociedade do Consello da Cultura Galega
Serie
O cambio climático e o Acordo de París
Nora Rätzhel, experta nas relacións entre traballo e natureza
A socióloga Laura Martín salienta que é preciso un cambio radical para que o aumento das temperaturas non incremente as desigualdades
As medidas económicas e tecnolóxicas non abondan. Acadar a complicidade da poboación é esencial para frear o quentamento global
Xavier Labandeira analiza a nova folla de ruta internacional para facer fronte ao cambio climático