O arqueólogo Antón Malde está levando a cabo un novo tipo de experiencia na comunicación cientÃfica en Galicia. DÃa tras dÃa, vai relatando a evolución da intervención arqueolóxica no conxunto rupestre de Pena Furada (Coirós), na que comanda a un equipo de voluntarios convocados por Internet. Mentres el resume as intervencións do dÃa, os voluntarios van subindo en tempo real as cousas que atopan. Un novo xeito de narrar a arqueoloxÃa en Galicia que se aproxima máis ás series de televisión que a unha escavación convencional.
O Outeiro de Pena Furada, na parroquia de Santa Mariña de Lesa, alberga unha curiosa figuriña coñecida localmente como a Moura. Trátase da figura dunha muller que abre un sexo desproporcionado e que olla milimetricamente cara o Oeste. Ao redor dela, son perceptibles outras insculturas e pedras que teñen sido traballadas. O equipo de investigación, autorizado pola Dirección Xeral de Patrimonio e apoiado polo Concello de Coirós, está a limpar a área para tentar descubrir a funcionalidade do lugar: as hipóteses, non excluÃntes entre si, oscilan desde a existencia dun santuario de época galaicorromana ata a existencia dunha fortificación medieval.
En vivo e en directo
A intervención poderÃa ser unha acción arqueolóxica máis se non fose pola concepción de comunicación, en vivo e en directo, de todo o que vai sucedendo no Outeiro de Pena Furada cada fin de semana que os voluntarios chegan a traballar. E hai moitos motivos para isto, sinala o arqueólogo Antón Malde: "estou convencido que a arqueoloxÃa é unha disciplina esencialmente social que traballa cun ben público, que son os bens arqueolóxicos. Debemos facer un esforzo de socialización importante que debe sobrepasar o mero marco da comunicación cientÃfica entre colegas". Pero Malde suxire que este tipo de comunicación tamén afecta ao seu propio colectivo profesional: "debemos ultrapasar os esquemas de funcionamento decimonónicos de ocultar os achados aos compañeiros, de evitar estas cuestións da propiedade intelectual cos sitios arqueolóxicos. Todos sabemos que escava cada quen, e cantos profesionais saiban disto mellor". Tamén recoñece que hai un signo dos tempos: "vivimos e beneficiámonos do mundo dixital. O lóxico é que tamén o empreguemos nós mesmos".
Malde non é o primeiro arqueólogo en comunicar con rapidez os avances das escavacións. Outros sitios arqueolóxicos coma o Castro de Neixón (durante as campañas dirixidas polo Laboratorio de Patrimonio do CSIC), o poboado da Lanzada, ou a necrópole medieval de San VÃtor da Barxacova (levada a cabo pola Universidade de Vigo) e o Monte do Señoriño (Allariz), tamén da Universidade de Vigo, contaron non só con blogs, senón tamén con perfÃs nas redes sociais que daban conta dos principais achados. Pero Pena Furada é unha viravolta máis á filosofÃa aperturista de algúns profesionais da arqueoloxÃa galega nos últimos anos: a narrativa case en directo do que vai aparecendo.
Os procesos
"Afrontar un relato diario en vÃdeo", comenta Malde, "obriga a un esforzo de sÃntese e comprensión. Teño que ter claro que debo contar cousas interesantes e non centrarme en descricións hiperdetalladas que ao final non sei se lle interesan a ninguén". A opción do vÃdeo é tamén fundamental. "A fotografÃa é fantástica para moitas cousas, pero a capacidade do vÃdeo para dar unha visión ampla das cousas é imbatible". A escavación convértese, asÃ, nun plató de televisión orientado a presentar un menú distinto cada dÃa aos espectadores. "Penso nesa idea dos museos", reflexiona Malde, "cando se pensaba que habÃa dous tipos de guÃas. Os que se dirixÃan a xente que xa sabÃa perfectamente o que Ãa ver ou os que pensaban nun público interesado pero sen un saber tan especializado. O meu papel nisto é o dun simple condutor, alguén que presenta as cousas para que tire as súas propias conclusións".
Que serÃa Pena Furada? Só fica unha semana para rematar a intervención de limpeza do sitio arqueolóxico e xa están catalogadas case 1000 pezas arqueolóxicas que estaban en superficie, e aparecen complexas estruturas ao longo do outeiro. De seguro que Malde nos transmitirá esta serie documental da que xa sabemos, agora, que está é so a primeira tempada.
O Outeiro de Pena Furada, na parroquia de Santa Mariña de Lesa, alberga unha curiosa figuriña coñecida localmente como a Moura. Trátase da figura dunha muller que abre un sexo desproporcionado e que olla milimetricamente cara o Oeste. Ao redor dela, son perceptibles outras insculturas e pedras que teñen sido traballadas. O equipo de investigación, autorizado pola Dirección Xeral de Patrimonio e apoiado polo Concello de Coirós, está a limpar a área para tentar descubrir a funcionalidade do lugar: as hipóteses, non excluÃntes entre si, oscilan desde a existencia dun santuario de época galaicorromana ata a existencia dunha fortificación medieval.
En vivo e en directo
A intervención poderÃa ser unha acción arqueolóxica máis se non fose pola concepción de comunicación, en vivo e en directo, de todo o que vai sucedendo no Outeiro de Pena Furada cada fin de semana que os voluntarios chegan a traballar. E hai moitos motivos para isto, sinala o arqueólogo Antón Malde: "estou convencido que a arqueoloxÃa é unha disciplina esencialmente social que traballa cun ben público, que son os bens arqueolóxicos. Debemos facer un esforzo de socialización importante que debe sobrepasar o mero marco da comunicación cientÃfica entre colegas". Pero Malde suxire que este tipo de comunicación tamén afecta ao seu propio colectivo profesional: "debemos ultrapasar os esquemas de funcionamento decimonónicos de ocultar os achados aos compañeiros, de evitar estas cuestións da propiedade intelectual cos sitios arqueolóxicos. Todos sabemos que escava cada quen, e cantos profesionais saiban disto mellor". Tamén recoñece que hai un signo dos tempos: "vivimos e beneficiámonos do mundo dixital. O lóxico é que tamén o empreguemos nós mesmos".
Malde non é o primeiro arqueólogo en comunicar con rapidez os avances das escavacións. Outros sitios arqueolóxicos coma o Castro de Neixón (durante as campañas dirixidas polo Laboratorio de Patrimonio do CSIC), o poboado da Lanzada, ou a necrópole medieval de San VÃtor da Barxacova (levada a cabo pola Universidade de Vigo) e o Monte do Señoriño (Allariz), tamén da Universidade de Vigo, contaron non só con blogs, senón tamén con perfÃs nas redes sociais que daban conta dos principais achados. Pero Pena Furada é unha viravolta máis á filosofÃa aperturista de algúns profesionais da arqueoloxÃa galega nos últimos anos: a narrativa case en directo do que vai aparecendo.
Os procesos
"Afrontar un relato diario en vÃdeo", comenta Malde, "obriga a un esforzo de sÃntese e comprensión. Teño que ter claro que debo contar cousas interesantes e non centrarme en descricións hiperdetalladas que ao final non sei se lle interesan a ninguén". A opción do vÃdeo é tamén fundamental. "A fotografÃa é fantástica para moitas cousas, pero a capacidade do vÃdeo para dar unha visión ampla das cousas é imbatible". A escavación convértese, asÃ, nun plató de televisión orientado a presentar un menú distinto cada dÃa aos espectadores. "Penso nesa idea dos museos", reflexiona Malde, "cando se pensaba que habÃa dous tipos de guÃas. Os que se dirixÃan a xente que xa sabÃa perfectamente o que Ãa ver ou os que pensaban nun público interesado pero sen un saber tan especializado. O meu papel nisto é o dun simple condutor, alguén que presenta as cousas para que tire as súas propias conclusións".
Que serÃa Pena Furada? Só fica unha semana para rematar a intervención de limpeza do sitio arqueolóxico e xa están catalogadas case 1000 pezas arqueolóxicas que estaban en superficie, e aparecen complexas estruturas ao longo do outeiro. De seguro que Malde nos transmitirá esta serie documental da que xa sabemos, agora, que está é so a primeira tempada.
