<i>Faces do país</i> aborda o retrato galego entre 1890 e 1950

A evolución de 50 anos de arte galega a través dos retratos. Esta é a grande aposta expositiva de Novacaixagalicia para o outono que comeza. Unha selección de 55 lenzos e debuxos que arrincan en 1894 co Retrato de Gala Murguía, de Ovidio Murguía e ata 1952 cun Autorretrato de Laxeiro. Toda unha panorámica cos principais pintores do noso país na que se poden seguir cuestións como a influencia das vangardas, a pegada da guerra ou a tensión entre realismo e evasión. Carlos López Bernárdez, comisario da mostra, explícanos algunhas das claves desta iniciativa.

A idea da exposición está na liña de poder seguir a evolucíon da pintura galega dun xeito afastado da visión tradicional. Para López, o restrato permite afondar no proceso de modernización da pintura galega desde finais do XIX e comezos do vinte por medio deste xénero. E é que, para Carlos López, este xénero resulta particularmente acaído para analizar a evolución da pintura galega. O retrato sobrevive, tanto na arte galega como na internacional porque a súa función social non rematara, especialmente na primeira metade do século XX. É dicir, a importancia do retrato como símbolo de estatus para determinadas figuras ou clases seguiu vixente nos comezos do século pasado. Canda a isto o xénero adoptou novas funcións vencelladas ao estilo. O retrato pasa a se empregar como un medio de expresión para procuras formais. Interésame en particular, neste campo, o xeito como a arte galega funciona con rexistros totalmente homologables aos da arte mási internacional. Isto fai del un dos posibles espellos para seguir a arte galega neste período.

A evolución da pintura
Entre os trazos que destaca este especialista encol da evolución artística que revela o retrato, permite ver como se vai manifestando a incorporación de determinados trazos de renovación esténtica, que son paralelos ou concorcodan cos movementos da arte internacional de finais do XIX e comezos do XX. Así atópanse nos cadros da exposición a presenza de elementos propios do Simbolismo, o Modernismo ou a introdución de elementos costumistas. Nun segundo momento, o retrato convértese nun elemento marcadamente ligado á evolución formal e pasa a un primeiro plano da creación pictórica!. Maside, Colmeiro, Souto ou Laxeiro son algúns dos promotores desta renovación. A partir dos anos 20 presenta vencellos co realismo de entreguerras ou con movementos como a Nova Obxectividade alemá, continúa o comisario. Viría despois un último período tamén marcado na exposición que é unha dobre vía de regresión e reafirmación da modernidade. Trátase dos traballos asinados na posguerra e mais nos primeiros anos do exilio por autores como Granell, Maruja Mallo ou Seoane. Por unha banda dáse unha aposta por posturas máis conservadora a nivel estético, como é o caso de Julián Minguillón. Pola outra, atópanse representacións que conecta coas tensións da época, como é o exemplo do Autorretrato de Laxeiro co que acaba a mostra, de carácter impresionista.

Retratos nunca vistos
Dentro da variedade de estilos das diferentes pinturas presentes na mostra, o comisario salienta o interese de moitas delas. En todos os ámbitos hai pezas de enorme calidade. Por exemplo o retrato de Alfredo Brañas de Fenollera, que marca a primeira transformación da arte galega a finais do século XIX. Destacaría tamén, xa na postguerra, un retrato de grupo de Minguillón ou a Muller no camiño de Carlso Maside, moi representativa do movemento dos novos, ou o retrato que fixo Corredoira de Nóvoa Santos, sinala. Boa parte das pezas que se poden ver desde hoxe, 27 de setembro, ata o 20 de novembro no Centro Social Novacaixagalicia de Santiago e do 1 de decembro ao 29 de xaneiro en Pontevedra, non foran antes expostas ao público. Segundo sinala López foi unha exposición algom áis complicada do que outros proxectos, en boa medida pola procedencia das obras. Parte vén dos fondos de Novacaixagalicia, outra achegáronnas museos e fundacións, e aínda algunha viñerons de coleccións particulares, ás veces da propia familia dos pintores ou dos retratados, explica.

O autorretrato
Se o retrato permite un bo achegamento aos esforzos de innovación dos pintores, o autorretrato é, se callar, aínda máis revelador neste sentido. Segundo o comisario trátase dun fenómeno ligado á construción do estilo. Permite por unha banda evidenciar o aspecto estilístico do propio pintor e responde tamén ao proceso de representación da identidade. Poden intrepretarse como espellos do xeito no que o propio pintor quere ser visto, non só como efixise senón como construción e autorrealización da identidade. Como exemplo, pon o autorretrato de Roberto González del Blanco no que se ve cunha posstura de dandi, un cráneo na man e unha paisaxe de Florencia ao fondo, respondendo moi ben á autorrepresentación desde o simbolismo. Desde outra perspectiva, poden verse na mostra o autorretrato no que Granell se representa como un indio, e amosa todo o mundo surralista bretoniano, coa idea do primitivo como unha pulsión. Hai outro autorretrato no que se ve decapitado ou sangrando, noutro modelo de autorrealización onírica. Na realidade, a tendencia dos pintores galegos a se pintar a si mesmo é bastante habitual. E moi frecuente, hai moitos que non están na exposición, entre eles algúns de pintores que están presentes con outro tipo de obras. Por exemplo, Castelao ten bastantes, en pequeno formato, e maside tamén ten varios, e moi interesantes.