Aquela imaxe das páxinas

Aínda hoxe asociamos a imaxe do libro galego cos seus trazos simples e as súas cores. Xohán Ledo foi durante trinta anos o responsable do deseño das capas da Editorial Galaxia, deixando unha pegada indiscutible na nosa cultura. Agora, a empresa para a que traballou durante tampo tempo dedícalle unha exposición retrospectiva na que descobre tamén a súa faceta pictórica.

Foron capas que marcaron unha época da cultura galega. Entre 1951 e 1983 Ricardo García Suárez, máis coñecido coma Xohán Ledo, encargouse do deseño e da ilustración das obras que publicaba a editorial Galaxia e mais da revista Grial. Das súas mans xurdiron as imaxes que durante décadas acompañaron obras xa clásicas das nosas letras, coma Si o vello Sinbad volvese á illas , Á lus do candil, Os biosbardos, Os vellos non deben de namorarse ou Dos arquivos do trasno. O seu traballo supuxo unha grande renovación do noso deseño gráfico só comparable á que abordou desde a Arxentina Luís Seoane. A marca de Ledo ficou ligada de xeito indeleble á nosa cultura. A editorial que deu luz os seus traballos, Galaxia, recupera este traballo na mostra retrospectiva As caras do libro que se pode ver no pazo vigués de Quiñones de León ata o vinte de xaneiro e que reivindica a figura deste artista e deseñador.

A influencia

Gustavo Adolfo Garrido, comisario da mostra, ten clara a importancia de Ledo na evolución do deseño galego. Penso que a súa influencia percíbese ben. É certo que a primeira vista, cando el deixa o deseño nos anos oitenta e xorden novos nomes e novas editoriais, dase unha mudanza moi grande na imaxe dos libros, apunta. No entanto, despois hai unha recuperación dese toque característico, que permite que poñas un libro galego a carón doutros españois ou europeos que se poida recoñecer. E é que, realmente, boa parte da motivación que levou a este médico a se introducir no mundo do deseño gráfico, está na consciencia da necesidade de contribuír a unha imaxe diferenciada para as edicións do noso país. É cara ao ano 51, cando Maside lle pasa o traballo de deseño, que nun momento semella decidir que o libro galego ten que ter un corpo propio e comeza aí un camiño cara á sinxeleza absoluta, explica Garrido

O estilo

Precisamente, nesa busca da sinxeleza está a clave do estilo deste renovador da nosa gráfica. Ao coñecer o seu proceso de traballo pode verse como vai pulindo as ideas. Hai capas que se conservan e pode verse como algo comeza sendo un debuxo normal sobre un papel, transfórmase despois nun colaxe e ás veces aínda despois pasa a un acetato co material das radiografías (Ledo era médico), e aínda despois chega a facer un gravado, explica Garrido. En xeral, o amor pola creación deste creador amósase nos debuxos que de Ledo se conservan en todo tipo de soportes e técnicas. Cartóns, receitas, papeis de envolver, lenzos, ceras, tintas, rotuladores e óleo son algunhas das mostras que atoparon os organizadores desta exposición.

Con Seoane

Canda a Ledo, o outro grande anovador do deseño gráfico galego foi, a mediados do século XX, Luís Seoane. Son os dous grandes. Un en Galicia, traballando contracorrente e por amor á edición e o outro na liberdade e na economía de mercado, sitúa Garrido estes dous creadores. Malia a distancia, as dúas carreiras non estiveron de costas, senón que se produciron influencias mutuas que mesmo acabaron derivando nunha estreita amizade. Os dous coñecían o traballo do outro e máis tarde chegaron a intimar e desenvolveron un intercambio de ideas e de técnicas.

O pintor descoñecido

Para alén do deseño e do amor polo debuxo, Ledo foi tamén un pintor escasamente coñecido. Pintaba e agasallaba os cadros ou deixábaos na casa, explica Garrido. Na mostra vense corenta cadros, que poden ser a metade dos que pintou. A maior parte da xente non os coñecía, mesmo Rufo Pérez, un dos fundadores de Galaxia, quedou sorprendido cando os viu. Non sorprende tanto isto coñecendo a modestia que caracterizaba este deseñador. Era un home moi discreto a quen non lle gustaría nada o que estamos a facer. O único que admitiu en vida é que os amigos lle desen o premio Trasalba en 1988, lembra. De feito, Ledo abordou a tradución da práctica totalidade das obras teatrais de Shakespeare que, agás dúas que foron publicadas, quedaron na súa casa sen que o tradutor fixese nada para que visen a luz.

Aínda que polo momento non está previsto mover a exposición polo país, os organizadores barallan a posibilidade de que, cando menos parte da mesma, poida visitar outras cidades galegas. Polo momento, os interesados poden achegarse a Vigo. Para alén de observar a mostra poden participar no ciclo de mesas redondas As caras do libro, que aborda aspectos coma a distribución, o deseño, os autores ou as posibilidades de futuro do sector.

Unha achega a As caras do libro

Cartel da mostra Fonte: Gustavo Adolfo Garrido. Merlín Comunicación

Unha achega a As caras do libro

Os biosbardos e Dos arquivos do trasno Hai unha serie de portadas dunha época concreta, coma `Os biosbardos´ ou `Dos arquivos do trasno´ que son coma cadros dobrados: Hai que abrir o libro completo para velos. No Sinbad mesmo a palabra `vello´ do título queda na parte de atrás do libro. Así vemos nos `Biosbardos´ un rapaz deitado na herba ollando para un saltón, e no de Dieste un taboleiro de xadrez. Gustavo Adolfo Garrido. Fonte: Gustavo Adolfo Garrido. Merlín Comunicación

Unha achega a As caras do libro

Capas para Heidegger A el gustáballe moito Heidegger. Fixo unha portada inicial e despois outra completamente diferente. A última semella poliédrica, coma o pensamento deste autor, e é coherente tamén co formato do libro e mais coa tipografía coa que escribe o nome do autor. No entanto, a anterior é circular, coma un túnel. Algún día unha mente máis clara poderá investigar o por qué e as técnicas destes gravados. Gustavo Adolfo Garrido. Fonte: Gustavo Adolfo Garrido. Merlín Comunicación

Unha achega a As caras do libro

Sabencias `Sabencias´, de Álvaro Paradelo, é unha mostra dun deseño de cuberta moi moderno, de 1969. Aí xa se poden ver unhas cruces que agora están moi de moda, e que estaban xa nalgúns traballos de Ledo dos anos cincuenta. Gustavo Adolfo Garrido. Fonte: Gustavo Adolfo Garrido. Merlín Comunicación

Unha achega a As caras do libro

Retrato de Seoane, por Ledo Na mostra exponse un gravado que é un retrato de Seoane que fai Ledo imitándolle a técnica ao pintor. Pode verse o resultado final en vermello e en negro, e semella un autorretrato de Seoane, cando é unha obra de Ledo. Á inversa tamén Seoane fixo un retrato de Ledo que é o que empregamos coma cartel. Gustavo Adolfo Garrido. Fonte: Gustavo Adolfo Garrido. Merlín Comunicación

Unha achega a As caras do libro

Tipografías A súa tipografía case toca a caligrafía. Na serie Illa Nova vese como o muda o xeito en que escribe o nome dun autor en cada libro, debuxando el mesmo a tipografía. Iso faise aínda máis presente no seu libro `Index indicente´ onde lle dedica a cada letra un debuxo e un deseño e amosa unha caligrafía persoal. Gustavo Adolfo Garrido. Fonte: Gustavo Adolfo Garrido. Merlín Comunicación

Unha achega a As caras do libro

Óleo na Fundación Penzol Esta obra é un dos poucos óleos de grande tamaño que fixo Ledo. Está na entrada da Casa Galega da Cultura en Vigo e amosa o seu traballo cara aos anos 50. En xeral non lles puña data aos cadros, e houbo que reconstruír a cronoloxía cos recordos da súa familia. Gustavo Adolfo Garrido. Fonte: Gustavo Adolfo Garrido. Merlín Comunicación

Unha achega a As caras do libro

Galos en proceso Aquí pode verse o xeito en que evolucionaban as imaxes que elaboraba ledo. Por unha banda podemos ver o deseño de dous galos feitos nun acetato, e pola outra, un gravado no que se representa un só destes animais. Gustavo Adolfo Garrido. Fonte: Gustavo Adolfo Garrido. Merlín Comunicación