“A mostra non intenta ser exhaustiva do que son as estradas nin agora nin nunha época, senón dar pinceladas do que foi a evolución das nosas vÃas de comunicación desde o século XVIII ata a actualidade” explica Mar GarcÃa Miraz, a comisaria da exposición. “A mostra, matiza Mar, comeza no momento no que o Estado se fai cargo dunha forma planificada e racionalizada da construción de estradas e chega ata os anos setenta do século XX, cando se estabiliza a realización de novos trazados”.
Un achegamento á historia vial
A comisaria da exposición explica que ten un obxectivo dobre. Dunha banda, constituÃr unha aproximación á historia das accións institucionais do Estado en relación coa construción dunha rede viaria en Galicia e subliñar o interese que os documentos de arquivo posúen para coñecer esa realidade. Da outra, fai fincapé no valor dos proxectos de obras, procedentes na súa maior parte do fondo da antiga Xefatura Provincial de Estradas da Coruña, como fontes de coñecemento cientÃfico e técnico. De feito, Mar explica que “o que agora se pode ver é o resultado dunha transferencia de fondos da Demarcación de Estradas de Galicia ao Arquivo do Reino que comezou no ano 2004 e que, como documentos públicos, quixemos dar a coñecer”.
Para todo isto, a mostra presenta tres seccións. Unha primeira na que fai una introdución xeral ao tema dos territorios e os camiños de Galicia que dá paso á explicación das estradas e camiño desde o século XVIII. Neste segundo apartado recolle a intrahistoria das obras públicas, da súa planificación, nos aspectos institucionais e financeiros que fixeron posible en cada momento histórico a execución das obras de construción e reparación. A mostra remata nun último apartado coa explicación de tránsito por estradas e camiño que alude á creación do servizo de correos, a evolución do sistema de transporte, os relatos de viaxeiros, requisitos para a viaxe e outros aspectos menos coñecidos das comunicacións viarias dos pasados séculos.
As pezas da mostra
Ademais das pezas que maioritariamente se custodian nos arquivos, a comisaria explica que o groso da exposición pasa por “documentos textuais, material cartográfico. Canda elas, a Demarcación do Estado en Galicia acompaña catro maquetas que son representacións da construción da autoestrada e de tres pontes que son pezas moi curiosas e que á xente lle gustará ver”. O Museo de Pontevedra cedeu unha peza sobre a construción do camiño de Santiago a Pontevedra que se realizou a comezos do SXIX, mentres que o Servizo Xeográfico do Exército prestou unha reprodución do mapa feito no SXVIII da parte construÃda do Camiño Real que se inicia no mandato de Carlos III. Son, para a comisaria da exposición, “as pezas destacadas entre as demais, pero todos os planos dos proxectos da demarcación son moi interesantes e un plano da Real Audiencia de Galicia que aÃnda que é moi sinxelo, se poden ver varios camiños”.
Nos mapas que se exhiben están representados desde os camiños medievais, vÃas romanas e onde aparecen as vÃas romanas e que aÃnda existen a dÃa de hoxe. Mar explica que tamén "hai mapas do século XIX que recollen, por exemplo, estradas ou camiños de carácter comarcal, provincial... penso que a mostra é moi variada e a xente poderá achegar diferentes cousas".
As vÃas doutro tempo
Decreto de Carlos III dirixido ao Secretario do Despacho de Facenda e Superintendente Xeral de Camiños, Miguel de Múzquiz, prorrogando o anterior decreto de 2 de marzo de 1763 dirixido ao Marqués de Esquilache, no que se concedÃa o imposto dun real de vellón sobre o prezo de cada fanega de sal que se consumise no Reino, destinado ao financiamento da construcción do arquivo da Real Audiencia en Betanzos e a construcción dos camiños interiores dunha capital a outra, ademais dos dous reais que xa se esixÃan para a construcción dos camiños xerais.
1776, febreiro, 7. O Pardo.
Copia impresa, 2 follas ; 30 x 21 cm.
Restaurado.
No decreto infórmase de que, concluÃdo o arquivo en Betanzos, se aplicou todo o producto do imposto para a construcción dos camiños interiores do Reino, estando xa practicamente rematado o que vai da Coruña á cidade de Santiago e, que sendo necesaria a reparación dos das outras capitais, prorroga o cobro do imposto por outros dez anos máis, debendo, asà mesmo, ser destinado á habilitación das pezas da casa da Audiencia, onde finalmente quedará instalado o seu arquivo.
ARG. AX. 48.186/10.
Texto e imaxes procedentes do Arquivo do Reino de Galicia
As vÃas doutro tempo
Informe sobre os camiños de Galicia elaborado por Cornide.
[Ca. 1789]
27 follas ; 29 x 21 cm.
Restaurado
Por Real orde de 11 de decembro de 1761 encargouse á Xunta presidida polo Capitán Xeneral a dirección da estrada xeral. A Xunta do Reino reunida en 1775 pediu que se formase unha xunta composta por individuos nomeados polas cidades e que tivera ao seu cargo un plan exacto, sinalando as estradas que por preferencias se debÃan abrir. José Cornide Saavedra foi proposto polas cidades do Reino de Galicia - e nomeado por el-rei Carlos III- como primeiro vocal da Xunta Nacional de Camiños creada en 1782. O Conde de Floridablanca, Superintendente Xeral de Camiños desde 1778 a 1792, solicÃtalle a elaboración dun informe do estado no que se atopaban as pontes e camiños da provincia de Santiago. Para isto recorreu non só ás noticias das xustizas, senón tamén á inspección directa, percorrendo para isto máis de 300 leguas en diversas direccións. No seu informe Cornide distingue entre os dez camiños públicos que entran e saen de Santiago e os camiños de travesÃa que cruzan a provincia e que cualifica de vereas.
ARG. FC. 44.994/216.
Texto e imaxes procedentes do Arquivo do Reino de Galicia
As vÃas doutro tempo
[Mapa de demarcación y lindes entre la feligresÃa de Santiago de Ribas Pequenas y el coto de San Pedro de Valverde].-- Sin escala.-- [1ª mitad S. XVIII] : [ s.l.]
1 mapa: ms., tinta e cor; 81 x 60 cm.
Insire clave explicativa de números. Debuxa o rÃo Mao, o camiño real de Monforte a Lugo e os lugares de Ribas Pequenas, Chorente, Valverde, Cedrón, A Aguëla de Arriba e de Abaixo e Vilalpape.
ExtraÃdo de: D. Felipe Ramos Tabeada, cura de Santiago de Ribas Pequenas co mosteiro de San Vicente do Pino, na vila de Monforte de Lemos. Auto ordinario sobre demarcación e lindes entre dita freguesÃa e o couto de San Pedro de Valverde, propio do mosteiro.1734-1742. ARG. RAG. 24.735/46.
Xunto con el apareceu outro plano representando os mesmos lugares ao que se lle deu a signatura RA. 109.
ARG. Col. Cart. e Ico. RA. 110.
Texto e imaxes procedentes do Arquivo do Reino de Galicia
As vÃas doutro tempo
Mapa del Pais y del Camino proyectado y construido entre La Coruña y Lugo / Carlos Lemaur.—Escala [ca. 1:39.000]. 8000 varas [=17,3].—1769, junio, 26.
1 mapa : ms., col., montado sobre tela ; 35,7 x 208 cm.
Comprende parte dos partidos xudiciais da Coruña, Betanzos e Carballo na provincia da Coruña e os de Lugo e Vilalba na de Lugo, pasando entre outras, polas poboacións de GuÃsamo, Outeiro de Rei e Begonte. Asinado en Bembibre.—Orientado con frecha.—Relevo representado por sombreado.—Nota explicativa sobre a conveniencia doutro proxecto desde Lugo á taberna de Cortiñán por ser de menor custe.—Iluminado en cores. Figura o selo estampado do Corpo de enxeñeiros.
España. Ministerio de Defensa. Archivo Cartográfico y de Estudios Geográficos del Centro Geográfico del Ejército. SG. Ar. E-T. 3-C.1-12
Texto e imaxes procedentes do Arquivo do Reino de Galicia
As vÃas doutro tempo
Traité de la construction des chemis Ou il est parlé de ceux de romains, & de ceux des Modernes, suivant qu"on les pratique en France... / quatrieme édition... par Bergier ; par M. Gautier - A Paris : Chez Laporte, 1778
343 p. [4] h. de lám. : planos ; 8º (20 cm.)
ARG. BA. 13.289.
As vÃas doutro tempo
Puente del Barquero / Ingeniero jefe de la provincia Celedonio de Uribe.— Varias escalas.—A Coruña, 30 de novembro de 1868
6 planos nunha folla ; 33 x 360 cm.
Contén: ponte, perfil por AB, planta e proxección horizontal, plano xeral, perfil por CD, detalles en escala de 0,05 por metro
En: Proxecto da estrada de 2º orde de Ferrol a Santa Marta de Ortigueira.
ARG. XPE. 528.
Texto e imaxes procedentes do Arquivo do Reino de Galicia
As vÃas doutro tempo
Plano de la provincia de La Coruña. VÃas y obras provinciales / El Ingeniero Jefe de VÃas y Obras Provinciales Alfonso Molina.—1:200.000.— La Coruña, 10 de julio de 1945
1 mapa: Col. ; 65 x 95 cm.
Restaurado.
Insire: Clave explicativa de signos convencionais.
Indica que foi realizado para o Plan Extraordinario de Camiños para minorar o paro obreiro, por Decreto de 24 de maio de 1945.
Sinala: A construción de camiños paralizados, a construción de camiños (continuación), a construción de novos camiños, a mellora e reforma de camiños construÃdos, a reparación urxente de camiños construÃdos.
En: Expediente do Plan Extraordinario de Camiños para minorar o paro obreiro.
ARG. XPE.732
Texto e imaxes procedentes do Arquivo do Reino de Galicia
As vÃas doutro tempo
La Coruña. Carretera de Circunvalación / L. Roisin.--[A Coruña]. : LibrerÃa de Lino Pérez., [s.d.]
1 fot. (tarxeta postal) : b/n ; 7 x 14 cm.
É a tarxeta 21 dun caderniño de 34 ao que lle faltan as sete primeiras.
ARG. Col. Postais 777
Texto e imaxes procedentes do Arquivo do Reino de Galicia
As vÃas doutro tempo
Bergondo. Construción da Ponte do Pedrido .-- [1939-1942]
1 fot. : b/n. ; 6 x 9 cm.
En album nº 7.
ARG. Col. Fot. (positivos) 574
Texto e imaxes procedentes do Arquivo do Reino de Galicia
As vÃas doutro tempo
Material móvil. Hoja 5ª / El Ingeniero de Caminos J. F. España.—escala 1:40.—La Coruña, 20 de febrero de 1923
15 planos nunha folla ; 31 x 250 cm.
Contén: Coche automotor pechado de 36 asentos.Coche remolque pechado de 24 asentos.—Coche remolque de viaxeiros con furgón de 12 asentos.—Vagón pechado para mercadorÃas. Carga máx. De 10 toneladas.—Vagón aberto para mercadorÃas. Carga máx. De 10 toneladas
En: Proxecto de concesión do tranvÃa La Coruña-Sada.
ARG. XPE. 1019
Texto e imaxes procedentes do Arquivo do Reino de Galicia
