Existen dous momentos claves na política cultural actual. Dunha banda a importancia crecente dos concellos como axentes dinamizadores e, da outra, a implicación de sectores privados. Xan Bouzada, coordinador do informe e un especialista en política cultural recoñece que neste momento podemos afirmar que a municipalización da cultura, a emerxencia das vilas e cidades coma actores culturais, constitúe unha das tendencias evolutivas máis claras a este nivel do proceso de diversificación político-cultural. O segundo momento no que estamos a día de hoxe pasa pola búsqueda deses concellos da implicación de capital e axentes privados na xestión da política cultural. Fundacións, convenios, contratos, patrocinios, concursos públicos ou a creación de consorcios ou institutos municipais (véxase o caso do IMCE, Instituto Municipal Coruña Espectáculos) serven de modelo deste novo panorama cultural.
Neste contexto, o informe As políticas culturais das sete cidades galegas pretende facer un repaso polas infraestruturas, iniciativas e demandas de cada un deses núcleos porque, malia que os orzamentos en ámbito cultural sexan inferiores ao doutros departamentos, a súa xestión tamén permite ver diferencias entre eles. Cómpre precisar que o estudo de campo foi realizado no 2005 e que, con case dous anos de diferencia e unhas eleccións municipais entre medias o panorama mudará nos vindeiros meses en moitos destes concellos. Vexamos un por un cada un deles.
As políticas culturais nas sete cidades galegas
A Coruña: desafío integrador Das sete cidades analizadas o concello da Coruña é un dos que queda mellor parados. De feito, nas conclusións, o sector analiza unha liña de traballo moi definida e diferenciadas a tenor do que acontece no ámbito das restantes cidades de Galicia. Profesionalización das súas estratexias, unha aposta decidida desde o goberno municipal que destina un dez por cento do orzamento total fixo posible, segundo se constata no informe a creación dun conxunto de colectores especializadso por cada área de actuación, así como a creación e estabilización na cidade de equipos humanos moi cualificados e profesionais. Entre as vantaxes, o informe destaca unha boa implicación con entidades privadas e que soubo crear unha identidade corporativa altamente definida e ben valorada. No eido das críticas, o informe destaca quue se está a privilexiar en exceso unha política cultural orientada á produción da imaxe externa fronte á conveniencia dunha política cultural orientada á vertebración social. Para iso recomenda unha maior implicación das asociacións e veciños no eido municipal.
As políticas culturais nas sete cidades galegas
Ferrol: continuidade respectuosa A cidade ferrolá manexa a súa política cultural dentro do paradigma cultura-turismo e as oportunidades que ofrece para o desenvolvemento urbán. A súa situación en Ferrol está marcada por dous aspectos: dunha banda que conta cun Padroado de Cultura con competencias en teatro, danza e promoción cultural e, da outra, que nos últimos anos conta con maiores infraestructuras (reapertura do Museo Municipal, reinicio do Teatro Jofre, apertura de dúas bibiotecas, un novo conservatorio ). Dúas circunstancias insuficientes, segundo considera o informe porque a actividade do Padroado non é regular e porque os novos edificios chegan cun certo atraso. Por todo iso, o estudo destaca o importante labor desenvolvido por entidades privadas como Caixanova, Caixa Galicia, a sala Sargadelos, así como por unha nutrida rede asociativa que reclama unha maior implicación (en canto a contía e regularidade) por parte do concello. Unha reivindicación da que tamén se apropia o informe que considera que o concello debería incrementar o esforzo de colaboración coas entidades socioculturais locais facilitando medios equipamentais e buscando o apoio financeiro para a actividade cultural da cidade, tratando de coordinar ademais todas esta iniciativas. Ademais, o informe tamén deixa un oco para a Consellaría de Cultura que debería prestar un maior apoio finaceiro e loxístico.
As políticas culturais nas sete cidades galegas
Lugo: creando referentes A principal baza da cidade lucense é precisamente o seu inmenso e rico patrimonio. Unha baza que non quixo desaproveitar o concello a través dos departamentos de economía (xa que é unha fonte de ingresos), turismo e cultura. É por iso que o informe constata unha estratexia cultural orientada ao logro dunha proxección externa de tipo cultural e histórico que contribúa a potenciar as súas posibilidades turísticas e económicas. As festas do San Froilán ou a Semana de música do Corpus son dúas mostras de todo isto. Entre os acertos da política lucense está contar cun Consello Municipal de Cultura como unha entidade que permite a incorporación de capital privado para xestionar as políticas culturais. Unha das eivas que conta a cidade é o pouco movimento asociativo que se desenvolve na cidade que, segundo comentan as entidades, contan con pouco apoio por parte do Concello. Un dos principais hándicaps de Lugo pasa pola coordinación entre as institucións competentes na materia (Departamento de Cultura municipal, servizos culturais da Deputación e a Consellaría de Cultura) que foi decisiva na carencia e falta de infraestruturas. Cómpre neste aspecto lembrar que o informe é de 2005 e que non inclúe actuacións desenvolvidas na cidade polo departamento que dirixe Ánxela Bugallo que inclúe desde a musealización do templo romano de Mitra ata a apertura de espazos para poder contemplar depósitos funerarios anteriores á chegada dos romanos. Entre as demandas do informe figura unha revisión do Museo Provincial do que se di que existe demasiada diversidade interna, demasiada falta de criterios.
As políticas culturais nas sete cidades galegas
Ourense: construindo un futuro A política cultural do concello de Ourense pasa por tres piares: grandes eventos, potenciación da cultura termal e, por último, fomentar iniciativas máis modestas para unha vertebración sociocultural da comunidade. O informe constata unha crecente vida cultural promovida por asociacións e entidades (como por exemplo a Fundación Casares), así como novas infraestruturas (Escola de Teatro ou a construción do novo Auditorio), ao tempo que recomenda unha reformulación e dinamización do Museo Municipal. O informe constata a importancia que desenvolve o sector audiovisual no espallamento dunha política cultural da cidade e revela que sería conveniente revisar e promover os modos de expresión das formas da cultura tradicional tratando de promocionar un folclore vivo capaz de integrar e de dialogar coas formas contemporáneas de expresión cultural e social.
As políticas culturais nas sete cidades galegas
Pontevedra: vertebración cultural O informe constata na cidade do Lérez dúas iniciativas no eido cultural. Dunha banda, rexe a máxima de que ``a recuperación da identidade coletiva é básica para o fomento da participación e da dinamización social´´ que implica que a mellora da habitabilidade da zona histórica que debe estar parella á reactivación dun movemento creativo e vertebrador que caracterizou a vila a comezos de século. Da outra banda, a análise destaca o interese do concello por establecer programas propios cun enfoque fortemente social que pertende resolver as desigualdades no acceso aos servizos culturais. A publicación dun boletín municipal, dunha axenda cultura e de publicacións sobre cultura e patrimonio por parte do concello non son máis que mostras dese interese decidido por promover unha cidadanía activa e participativa. Doutra banda, o informe tamén destaca a necesidade dunha política planificada, ambiciosa e con criterios máis integradores que favorecese a organización e eficiencia da actividade cultural da cidade, así como a ``superación de certo déficit equipamental existente (sobre todo en materia de bibliotecas, artes plásticas ).´´
As políticas culturais nas sete cidades galegas
Santiago: excelencia e transversalidade Hai dúas características que condicionan a situación de Santiago de Compostela a nivel cultural. Dunha banda a súa condición de Patrimonio da Humanidade pola UNESCO e, da outra, a construción do complexo da Cidade da Cultura no monte Gaiás. Dous feitos que establecen que o obxectivo que persegue a programación cultural con marca propia que ligue e agrande a imaxe de Santiago non só como cidade histórica senón tamén de vangarda non sexa difícil de conseguir. Pero o que é un mérito da cidade tamén se erixe como un hándicap. Segundo o informe existe un elevado custe de mantemento e restauración do patrimonio da cidade que se complementa cunha irregular distribución dos cartos públicos entre diferentes administracións ou os diferentes proxectos culturais. Neste senso, unha das principais eivas da política municipal é que a cultura sexa un ámbito que compete tanto á concellaría de festas como a de cultura que contan con concelleiros e programas diferentes que lle resta operatividade e tempo de dedicación á área de cultura. Ademais, este documento tamén asegura que falta por definir unha vocación na política cultural da cidade.
As políticas culturais nas sete cidades galegas
Vigo: o cambio En Vigo, a diferencia do que acontece no resto das cidades, contou de sempre cun gran activismo social e un vigoroso movemento sociocultural. Un tecido participativo que as políticas culturais non souberon aproveitar. Ademais, outra das eivas culturais destacadas é que Vigo careceu da estabilidade e da continuidade precisa para a consolidación dos seus proxectos culturais. Iso si, desde o ano 2000 o concello foi incrementando de xeito cuantioso o seu orzamento cultural que se materializou na mellor dos equipamentos e na busca de formas para a incorporación de capital privado. O informe destaca a necesidade da construción dun auditorio e teatro municipal que servirá para incentivar a forza e vitalidade creativa inusual que permitiría converter a cidade nun dos lugares centrais da acción cultural en Galicia.
