7. O Cine afeccionado (1971-1979)

Entre os anos finais da dictadura e os anos da transición foi un tempo axeitado para que o cine galego puidese retomar a súa actividade. Non hai lugar a dúbidas que a efervescencia política transluciuse directamente na práctica cinematográfica. Un cine galego que xurdiu, como ben di o historiador do cine A. L. Hueso, a sombra do proceso de renovación que sufriron, con anterioridade, outras cinematografías mundiais (Brasil, Alemaña,...). Un cine novo, alternativo que alcadaba a consideración de ferramenta perfecta para responder afirmacións nacionalistas. Un cine marxinal con poucos medios e recursos que se alimentaba sobre todo da ilusión e do altruísmo que se impuña debido a falta de industria. Unha "consciencia da nada" que se recoñecía nas distintas xornadas, semanas, encontros e festivais que, proliferaron pola xeografía galega, por aquelas datas. A escasa producción daqueles anos estaba confinada a curtametraxes realizados con formatos non comerciais (Súper 8 ou 16 mm.). A xente que quería facer cine xuntábase en grupos, os de máis sona foron: o Grupo Lupa, o Grupo Enroba e o Grupo Imaxe, aínda que tamén había outros intentos individuais.

7.1 GRUPO LUPA
Membros
Este grupo estaba formado por unha serie de nomes vencellados desde tempo atrás ó teatro galego: Euloxio R. Ruibal, Félix Casado, Ana Antón, Roberto Bolaño, Clemente Crespo, José Ramón Pousa Botana e Jesús Velasco.

Filmografía
Películas rodadas en Súper 8:
4x4 (1971)
Mesturanzas (1972)
Holocausto (1972)
A rapa das bestas (1973)
O corpiño (1973)
A procesión das mortallas (1973)
Inqueda volta (1973)
Berros na cova (1973)
Peliqueiros (1974)

Fragmentos
(Contactar co CGAC ou con algún dos membros do grupo)

Comentario de obra
Este grupo puxo en práctica, un cine afeccionado caracterizado por facer fronte a moitísimos problemas debido as carencias de infraestructuras, isto notábase sobre todo na precariedade dos formatos a utilizar e das limitacións de distribución. Da forma máis digna posible intentaron reflectir os principios que movían a actividade do grupo Lupa. A principal era a de soster a valoración do cine como forma de expresión, como medio de comunicación entre as xentes galegas, partindo dunha atención preferente á cultura tradicional, as raíces. Cine usado como medio de preservar e dar a coñecer o patrimonio cultural galego a base dun discurso audiovisual autóctono. As referencias plásticas deste cine procuraban a relación con outras manifestacións artísticas, a mixtura entre o documental antropolóxico e a ficción e recorrían a efectos teatrais como elementos distanciadores.

Comentarios de prensa
Hace aproximadamente un año que nació el "Equipo Lupa" (dentro de la Agrupación Cultural "O Galo") creado por un grupo de jóvenes compostelanos (residentes en Compostela, dado que muchos son estudiantes) con el fin de realizar películas sobre Galicia, no solo de temas culturales, paisajísticos, sino también pequeños filmes con argumento. (...) Los proyectos de "Lupa" son muy ambiciosos. Con el fin de lograr una mayor perfección técnica y artística y poder hacer, al mismo tiempo, tiraje de copias, pretenden adquirir un aparato de 16 milimetros. Pero los jóvenes de "Lupa" no tienen mucho dinero para llevar adelante su obra cinematográfica. Por ello piden a todos los gallegos colaboración económica, aunque sea pequña, para poder seguir adelante con esta interesante tarea de un de "un posible cine gallego", con tanta pasión han iniciado hace ahora un año.
José Fernández Ferreiro 20-XI-72 ABC

Testemuños
Na xeración moza, familiarizada coas posibilidades do cine como vehículo expresivo da realidade galega, xurden esperanzadoras iniciativas. Entre elas, de modo destacado, la representada polo "grupo lupa", con logros moi positivos, algún xa galardoados en certamen internacional, e que é merecente de toda crase de axudas por canto trata de levar a cabo unha necesidade cltural de Galicia: o noso cine.
Ramón Piñeiro 1-XI-72

O Equipo Lupa do cine amateur ten dado probas da súa intelixente ourentacion e debe ser alentado e axudado por todos nós para que siga adiante sin máis servidume que a que todos nos impone o noso patriotismo galego
Blanco Amor 28-X-72

Bibliografía
GONZÁLEZ, Manuel; Documentos para a historia do cine 1970-1990. CGAI, A Coruña, 1992
HUESO, A. L.; "Anos de efervescencia política (desde a posturas ideolóxicas cara ó mundo industrial)". CASTRO DE PAZ, J. L.; Historia do cine en Galicia. Vía Láctea, Oleiros, 1996
NOGUEIRA, Xosé; O cine en Galicia. A Nosa Terra, Vigo, 1997.

7.2 GRUPO ENROBA
Membros
Grupo impulsado por un home saído e formado na canteira do cineasta afeccionado catalán díaz Noriega, residente durante os anos 60 na Coruña, o seu nome é Enrique Rodríguez Baixeiras (que das súas iniciais ven a denominación do colectivo). Este grupo estaba formado por Miguel Gato, Xavier Iglesias e Antonio Simón.

Filmografía
Rodados en Súper 8:
Foi Grass (1972)
A morte do mariscal (1973)
O documento (1974)

En 16mm:
A tola (1975)

Comentario de obra
Baixo a experiencia de Enrique Rodríguez Baixeiras, este grupo fixo curtametraxes onde facían adaptacións literarias, recreacións historicas e desenvolvían ideas orixinais. Nesta última clasificación pode situarse unhas das películas de culto, e polo tanto míticas, do cine galego: A tola. Un filme que foi secuestrado pola policía durante as II Xornadas do cine de Ourense, debido sobre todo, ó seu argumento cun forte contido simbólico. Conta a historia dunha muller que invadiden o país no que vive e fusilan a todos os homes. A muller é maltratada, sácanlle os ollos e métena nun manicomio. A muller ten un fillo e os seus berros óense entre os seus muros como un son de esperanza.

Comentarios de prensa
Este grupo se creó hace unos cinco años, no como grupo, ya que empecé sólo. Hice dos cortos después de lo cual se formó el grupo con cuatro componentes. Hemos hecho cuatro películas hasta ahora, tres de las cuales son simples intentos de hacer cine con los medios de que podíamos disponer. (...) No contamos con ayuda alguna; todo lo que hacemos tine que salir de nuestro bolsillo, con muchísimos sacrificios.(...) Cada vez hai más intentos, gracias a Dios, pero son pequeños intentos y muy aislados e independientes, con ideas totalmente diferentes de grupo a grupo y que funcionan de forma totalmente separada.
Entrevista a Enrique Rodríguez, La Voz de Galicia, 15-I-1974,

Comentario sobre un "posible" cine galego.
En Galicia puede ser rentabale hacer cine profesional, en 35 mm ó 16 mm. Con dos copias, una en gallego y otra en castellano, para repartir la primera por Galicia por cine-clubs y salas comerciales y la segunda para distribuir por el resto de España. Creo que puede amortizarse todo el dinero y aún ganar para hacer cosas nuevas.
Entrevista a Enrique Rodríguez, La Voz de Galicia, 15-I-1974,

Bibliografía
GONZÁLEZ, Manuel; Documentos para a historia do cine 1970-1990. CGAI, A Coruña, 1992
HUESO, A. L.; "Anos de efervescencia política (desde a posturas ideolóxicas cara ó mundo industrial)". CASTRO DE PAZ, J. L.; Historia do cine en Galicia. Vía Láctea, Oleiros, 1996
NOGUEIRA, Xosé; O cine en Galicia. A Nosa Terra, Vigo, 1997.

7.3 GRUPO IMAXE
Membros
Liderado por Carlos L. Piñeiro, co-fundador con Félix Casado e Luís Gayol. O grupo, entre eles denominado "Cooperativa de Producción, distribución i Ensino dos Medios Audiovisuais" que se completaba con Carme Jove, Manuel Abad, Marcial Lens, Antonio Brandela, Xavier Iglesias, Maruchi Olmo, Suso Vázquez, Montero, María Vilanova, Manuel Prieto, Argimiro García, Juan Cuesta, Xosé A. Vilanova, Carlos Amil ou Xavier Villaverde.

Filmografía
Películas feitas en Súper 8 e en 16mm.
Inqueda volta (1973)
Un pequeño incidente (1973)
Serán (1974)
Arredor (1974)
A fala do muiño (1974)
Illa (1975)

Comentario de obra
O grupo Imaxe era o que contaba nas súas filas con maior número de membros das procedencias máis diversas. Unhas actividades cinematográficas que tiñan un grande benefactor, un persoeiro moi importante nesta etapa do cine galego: Víctor Ruppen. Un empresario ligado a distintas productoras e que produciu varias curtametraxes. Como obra máis significativa deste grupo, foi a curtametraxe A illa. Película con temática ecolóxica que reflectía o choque entre a tradición e o progreso nunha illa mariñeira que vai a ser transformada nun centro turístico.

Comentarios de prensa
Comentario sobre o grupo Imaxe
El equipo se compone de gente interresada en los aspectos de guión y dirección, de gente preocupada por las cuestiones de fotografía (fotografos aficionados), y de gente dedicada a la interpretación. No es un grupo cerrado y fijo, sino dinámico en el sentido de que en él colaboran las personas más dispares, por lo que hay un movimiento de incorporaciones, que le hace ir creciendo, hasta ahora.
Entrevista a Carlos L. Piñeiro e a Luís Gayol no El Ideal Gallego, 8-V-1974

Comentario sobre o "posible" cine galego.
Desde luego, es el mayor incoveniente con que nos enfrentamos, tanto nosotros como los grupos gallegos, ya sean Lupa o Enroba. Desde luego es la gran oportunidad de crear un cine netamente gallego, tal como se dijo en las Xornadas de cine de Ourense, a donde pensamos enviar nuestras películas, por falta del cauce de distribucción. (...) Lo que desde luego resulta incuestionable es que cuando se solucione, aunque sea de un modo medianamente satisfatorio, el problema de la distribución, podemos dicir que existirá un "cine galego".
Entrevista a Carlos L. Piñeiro e a Luís Gayol no El Ideal Gallego, 8-V-1974

Bibliografía
GONZÁLEZ, Manuel; Documentos para a historia do cine 1970-1990. CGAI, A Coruña, 1992
HUESO, A. L.; "Anos de efervescencia política (desde a posturas ideolóxicas cara ó mundo industrial)". CASTRO DE PAZ, J. L.; Historia do cine en Galicia. Vía Láctea, Oleiros, 1996
NOGUEIRA, Xosé; O cine en Galicia. A Nosa Terra, Vigo, 1997.

7.4. OUTROS
7.4.1 ELOY LOZANO
Biografía
Eloy Lozano Coello naceu en Ourense. Estudiou Ciencias da Información en Madrid e especializouse na rama de imaxe. Comezou A traballar de maneira independente en 1973. Un ano despois funda a súa propia productora Praia Lenta Films coa que realiza a primeira película rodada en formato profesional do cine galego. A finais da década dos noventa crea outra productora, a OFF Films, coa que desenvolve o ambicioso proxecto de realizar a súa primeira longametraxe.

Filmografía
Curtametraxes:
Homúnculo (1973) Súper 8
Retorno a Tagen Ata (1974) 35mm

Longametraxe:
Belas durmintes (2001)

Bibliografía
GONZÁLEZ, Manuel; Documentos para a historia do cine 1970-1990. CGAI, A Coruña, 1992
HUESO, A. L.; "Anos de efervescencia política (desde a posturas ideolóxicas cara ó mundo industrial)" CASTRO DE PAZ, J. L.; Historia do cine en Galicia. Vía Láctea, Oleiros, 1996
NOGUEIRA, Xosé; O cine en Galicia. A Nosa Terra, Vigo, 1997.

7.4.2 LLORENÇ SOLER
Biografía
Entre 1976 e 1978 traballou en Galicia o valenciano (catalán de adopción) Llorenç Soler. Durante este abano temporal adicouse a continuar as súas experiencias de cine alternativo

Filmografía
Curtametraxes:
Gitanos sin romancero (1976) 16mm 33´
Autopista, unha navallada a nosa terra (1977) 16mm 30´
Antisalmo (1977) 16mm 15´
Condenados a beber (1978) 16mm. 30´
O monte é noso (1978) 16mm. 33´

Longametraxe:
I Seminario Arquitectura en Compostela (1976) 16mm. 60´

Filmes realizados fora de Galicia:
Cada tarde a las 5 (1966-1987)
El hombre de neón (1989)
Santiago, en el camino (1992)
Francesc y Lluis (1992)
Said (1998)

Testemuños
As películas de Lorenzo Soler, como os grandes documentais, beben directamente no conflicto, pero non son panfletos de propaganda. Son traballos con mirada propia, feitos desde o corazón a cabeza; é un cine comprometido coas causas que aborda, pero que respecta profundamente ós seus protagonistas. Non están producidas dentro do sistema. Son películas "alternativas".
Manuel González

Esta peculiar forma de sentir e de pensar de Llorenç Soler tiña que producir un peculiar xeito de ver o mundo, e esa ollada, ese ollo peculiar, a través do que se ve o seu mundo peculiar, tiña que producir, á súa vez, un cine tamén peculiar: un cine libre de apetencias económicas e tamén, o que é aínda máis difícil, libre de apetencias culturalistas, un cine sinxelo, directo, que vai ó grao, realista onde os haxa.
César Portela

Bibliografía
NOGUEIRA, Xosé; O cine en Galicia. A Nosa Terra, Vigo, 1997.
SOLER, Llorenç; Llorenç Soler. Dunha beira a outra. CGAI, A Coruña, 1994.

7.4.3 CARLOS VARELA
Biografía
Carlos Varela Veiga (Brais) naceu en Lugo. Formouse como delineante, deseñador e debuxante, chegando a impartir clases na Escola Universitaria de Enxeñeiros Agrícolas de Lugo. Foi un grande namorado da arte popular galega, esta paixón reflíctese na súa obra escultórica, fotográficas, cartelismo, murais e co tecido. Ideoloxicamente foi un militante activo do nacionalismo galego. No tocante ó cine foi un dos grandes animadores do cineclubismo en Galicia desde a directiva do Club Cultural Valle-Inclán, participante das Xornadas do Cine Galego de Ourense e da tentativa de producción que significou "Nós". Finou en 1980 nun accidente en Malpica.

Filmografía
As Encrobas (1977) Súper 8
A loita contra a cuota agraria na Terra Chá (1977) Súper 8
O 25 de xullo (1977) Súper 8

Comentarios de prensa
Coa morte de Carlos Varela Veiga, Galicia perde un dos seus máis serios entusiastas traballadores da cultura dos últimos tempos.(...) Fundador de "Nós Cinematográfica Galega", foi un excelente realizador de reportaxes con medios cativos. (...) O cine militante tiña nel quizais o máis grande representante na nosa patria. (...) Coa súa cámara deu noticia cabal das cousas galegas, retratou as nosas xentes, fixo Patria. (...) Coa morte de Carlos Varela, Galicia é máis pequena.
Daniel Méndez O´Donnell, A Nosa Terra, 29-VIII-1980

Non estamos aquí a facer historia do Cine Galego, pobre e curta historia, solo queremos dicirvos que NACEU e quere, e debe SOBREVIVIR. Abondan as razós.
Coidade do Cine Galego practicamente virxe, pro con manifiesta vocación de mamar e incidir na realidade sociopolítica do noso pobo; matinade nos condicionamentos do fenómeno cinematográfico en Galicia, pro tamén nas súas infindas e grandes posibilidades...
Boletín de subscripción da productora "NÓS"

Bibliografía
GONZÁLEZ, Manuel; Documentos para a historia do cine 1970-1990. CGAI, A Coruña, 1992
NOGUEIRA, Xosé; O cine en Galicia. A Nosa Terra, Vigo, 1997.