Aproveitando a presencia en Compostela de tantos poetas de todo o mundo con ocasión da Celebración Mundial da PoesÃa aproveitamos para xuntar a tres escritores de sistemas literarios próximos e con moitos puntos en común. A idea era que nos desen a súa visión sobre as súas respectivas literaturas, semellanzas e diferencias da man dun vasco, un catalán e un galego: Felipe Juaristi, Vicenç Llorca e Vicente Araguas.
Felipe Juaristi: Este poeta e escritor é considerado un dos máis representativos da literatura vasca actual. Fundador das revistas Literatur Gazeta e Porrot, publicou libros de poemas coma "Denbora, nostalgia", "Hiriaren melankolia" ou "Laino artean zelatari". Acadou o premio Euskadi de Literatura coa súa obra "XeografÃa das preguntas", no que expón a loita do home por ser que é co poeta que é polo que escribe.
Vicenç Llorca: Licenciado en FilosofÃa e Letras e en FiloloxÃa Catalana ademais de poeta publicou libros como "La Pèrdua", Places de Mans (polo que conseguiu o III Premio Salvador Espriu para poetas novos, L'Amic Desert (Premio Ausià s Marc) ou Atles d'Aigua (Premio Vicent Andrés Estellés). Ademais é autor de numerosos ensaios e traballos sobre a poesÃa e a estética.
Vicente Araguas: Poeta, cantautor, crÃtico literario e ensaÃsta, formou parte de Voces Ceibes, xeración de cantautores sobre a que escribiu un ensaio. Recibiu diversos premios de poesÃa en español e en galego, publicou libros como "Paisaxe de Glasgow", "Calidoscopio" ou "Poemas para Ana Andrea". Na súa poesÃa evoluciona desde a procura dunha visión mÃtica do cotián ata o retorno á infancia.
-¿Como vai a cousa?
A este respecto, Juaristi teno claro: "A literatura vasca está no mellor momento dos últimos anos" cuns mil cincocentos tÃtulos editados cada doce meses. A pesar de que recoñece que o seu idioma está aÃnda padecendo os efectos da creación dun vasco estándar que se realizou hai vinte anos, cre que a normalización está a funcionar e aumenta o número de falantes.
Unha peculiaridade que sinala dos escritores vascos é o feito de existir, nas novas xeracións, nunha grande porcentaxe de bilingües e mesmo trilingües. A este respecto, destaca a existencia de poetas que comparten a súa escrita en vasco con linguas coma o galego, o catalán, o inglés, o francés ou o castelán; dáse unha mestizaxe moi relacionada coa emigración e coas diferentes orixes dos autores. Unha das mudanzas que destacou nos últimos anos foi o cambio na motivacións para escribir, que pasan de temas máis sociais a unha motivación máis persoal e variada.
A literatura catalana atópase nunha situación de normalización case absoluta, aÃnda que para Vicenç Llorca hai unha falta grave de difusión internacional. A publicación de máis de oito mil libros ao ano colócana nunha posición equiparable á de moitos estados e o catalán é a décima lingua máis traducida do mundo. A contradicción neste caso é para Llorca dado que xa non se pode falar dunha literatura menor, pero segue sen poder considerarse o catalán como un sistema central. Do panorama actual destaca o feito de atoparse en activo varias xeracións de escritores, e sinala que, a pesar dos Ãndices baixos de lectura, hoxe lese máis ca nunca.
Vicente Araguas puntualiza que os Ãndices de lectura actuais están moi influÃdos pola presencia de lecturas obrigadas no ensino, o que crea unha imaxe enganosa, xa que non está clara a cantidade de lectores vocacionais que existen.
Recoñecendo que o incremento de tÃtulos publicados é moi importante, Araguas sinala o feito das escaseza das tiradas, especialmente no caso da poesÃa, en que se superan escasamente os catrocentos exemplares. Ao lado do retroceso da práctica da lingua, sinala que a literatura galega atópase nun dos momentos de máis calidade que, sen embargo, coincide cunha escasa proxección cara o exterior.
Neste sentido reivindica a figura de Manolo Rivas como representante das letras galegas no exterior, e lamenta o escaso eco que ten un clásico vivo coma Méndez FerrÃn.
Un xénero periférico en sistemas periféricos: a poesÃa
Desde Cataluña, Vicenç Llorca puntualiza que na difusión da poesÃa ten grande importancia unha educación estética que leve a xente a este xénero de xeito voluntario, e destaca que os lectores de poesÃa son moi fieis.
A pesar da súa posición como xénero minoritario, Llorca sinala o prestixio da poesÃa en Cataluña pola esixencia dunha tradición que se remonta á Idade Media, e destaca que o século XX foi un auténtico Século de Ouro para este xénero, con autores coma Foix, Carner, Riba e Espriú ou outros máis actuais coma Martà Poll.En canto á popularización da poesÃa, sinala a importancia que están a acadar os recitais poéticos e a creación de novos xéneros que mesturan poesÃa, prosa e xénero epistolar.
Juaristi salienta unha peculiaridade de Euskadi na percepción da poesÃa, e é a grande implantación dos “bertzolari”, poetas populares que improvisan creacións. Segundo el esta forma de literatura, moi difundida no rural, cubriu ata hai moi pouco a función social e de referencia cotiá da poesÃa, quedando a escrita para a expresión máis Ãntima e persoal. Sen embargo, a urbanización e a alfabetización provocaron unha maior afección á poesÃa escrita nas cidades, que sen embargo e como en Cataluña, difúndese de xeito masivo mediante os recitais, maioritariamente acompañando a poesÃa con música, pintura e outras artes.
Araguas pola súa banda, entra na cuestión da difusión pública da poesÃa sinalando que o último poeta con recoñecemento popular foi Celso Emilio. En contra desta difusión xoga, segundo el, que "o número excesivo de poetas está fodendo o invento". A facilidade de edición permite, segundo el, a exposición pública de obras de baixa calidade que distorsionan a percepción social da poesÃa, extremo en que se amosa de acordo Vicente Juaristi, que puntualiza o feito de que para unha editorial é máis barato publicar poesÃa que prosa, aÃnda que tamén se venda menos.
Cambiando de tercio, Vicenç discute o termo "literatura periférica" que considera "tardofranquista" pola implicación da existencia dun "centro", extremo en que coincide cos outros dous relatores que tamén critican o termo "linguas minoritarias". Para Llorca, o concepto de periferia ten valor falando do lugar da creación con respecto ao conxunto da sociedade.
A liberdade creativa dos sistemas non-centrais
En xeral os participantes están de acordo neste punto. AsÃ, Llorca sinala que o coñecido poeta catalán Pere Gimferrer baseou a súa elección para expresarse en lingua catalana nas maiores posibilidades expresivas que lle ofrecÃa.
Segundo o catalán, o emprego da lingua remata creando xeitos tipificados de expresión en diversos ámbitos, e destaca a importancia de empregar a lingua nun sentido dialéctico con outras linguaxes e dun xeito aberto á realidade. Nese mesmo sentido pon o exemplo da escasa difusión da literatura medieval catalana, da que se poden rescatar elementos de xeito moito máis creativo que o que pode acontecer en español co Quixote.
Para Araguas, a creatividade vese no caso galego no emprego de diferentes normativas para a creación literaria, e mesmo na opción de empregar formas dialectais que leva ao seu máximo desenvolvemento Eduardo Blanco Amor en "A Esmorga".
¿Que será de nós ante a mundialización?
O optimismo é común sobre a influencia da mundialización nas linguas minoritarias. Para Juaristi este proceso pode axudar a estas linguas a desenvolvérense con normalidade xa que permitirá a intercomunicación entre periferias e unha disgregación dos centros. A pesar de todo, recoñece o perigo dun incremento do canibalismo lingüÃstico.
Desde Cataluña, Llorca sinala que se debe relativizar o termo "mundialización", e coincide con Juaristi sobre a desaparición de centros e o favorecemento do local que isto supón. Un favorecemento que se incrementará tamén pola maior valoración que se fai do diferente e das formas culturais tradicionais fronte á uniformización.
Citando a Rubén DarÃo, Araguas resume a cuestión lembrando que xa hai cen anos o poeta nicaraguano se preocupaba pola excesiva difusión do inglés e a posibilidade de eliminación doutras linguas que levaba aparellada.
Felipe Juaristi: Este poeta e escritor é considerado un dos máis representativos da literatura vasca actual. Fundador das revistas Literatur Gazeta e Porrot, publicou libros de poemas coma "Denbora, nostalgia", "Hiriaren melankolia" ou "Laino artean zelatari". Acadou o premio Euskadi de Literatura coa súa obra "XeografÃa das preguntas", no que expón a loita do home por ser que é co poeta que é polo que escribe.
Vicenç Llorca: Licenciado en FilosofÃa e Letras e en FiloloxÃa Catalana ademais de poeta publicou libros como "La Pèrdua", Places de Mans (polo que conseguiu o III Premio Salvador Espriu para poetas novos, L'Amic Desert (Premio Ausià s Marc) ou Atles d'Aigua (Premio Vicent Andrés Estellés). Ademais é autor de numerosos ensaios e traballos sobre a poesÃa e a estética.
Vicente Araguas: Poeta, cantautor, crÃtico literario e ensaÃsta, formou parte de Voces Ceibes, xeración de cantautores sobre a que escribiu un ensaio. Recibiu diversos premios de poesÃa en español e en galego, publicou libros como "Paisaxe de Glasgow", "Calidoscopio" ou "Poemas para Ana Andrea". Na súa poesÃa evoluciona desde a procura dunha visión mÃtica do cotián ata o retorno á infancia.
-¿Como vai a cousa?
A este respecto, Juaristi teno claro: "A literatura vasca está no mellor momento dos últimos anos" cuns mil cincocentos tÃtulos editados cada doce meses. A pesar de que recoñece que o seu idioma está aÃnda padecendo os efectos da creación dun vasco estándar que se realizou hai vinte anos, cre que a normalización está a funcionar e aumenta o número de falantes.
Unha peculiaridade que sinala dos escritores vascos é o feito de existir, nas novas xeracións, nunha grande porcentaxe de bilingües e mesmo trilingües. A este respecto, destaca a existencia de poetas que comparten a súa escrita en vasco con linguas coma o galego, o catalán, o inglés, o francés ou o castelán; dáse unha mestizaxe moi relacionada coa emigración e coas diferentes orixes dos autores. Unha das mudanzas que destacou nos últimos anos foi o cambio na motivacións para escribir, que pasan de temas máis sociais a unha motivación máis persoal e variada.
A literatura catalana atópase nunha situación de normalización case absoluta, aÃnda que para Vicenç Llorca hai unha falta grave de difusión internacional. A publicación de máis de oito mil libros ao ano colócana nunha posición equiparable á de moitos estados e o catalán é a décima lingua máis traducida do mundo. A contradicción neste caso é para Llorca dado que xa non se pode falar dunha literatura menor, pero segue sen poder considerarse o catalán como un sistema central. Do panorama actual destaca o feito de atoparse en activo varias xeracións de escritores, e sinala que, a pesar dos Ãndices baixos de lectura, hoxe lese máis ca nunca.
Vicente Araguas puntualiza que os Ãndices de lectura actuais están moi influÃdos pola presencia de lecturas obrigadas no ensino, o que crea unha imaxe enganosa, xa que non está clara a cantidade de lectores vocacionais que existen.
Recoñecendo que o incremento de tÃtulos publicados é moi importante, Araguas sinala o feito das escaseza das tiradas, especialmente no caso da poesÃa, en que se superan escasamente os catrocentos exemplares. Ao lado do retroceso da práctica da lingua, sinala que a literatura galega atópase nun dos momentos de máis calidade que, sen embargo, coincide cunha escasa proxección cara o exterior.
Neste sentido reivindica a figura de Manolo Rivas como representante das letras galegas no exterior, e lamenta o escaso eco que ten un clásico vivo coma Méndez FerrÃn.
Un xénero periférico en sistemas periféricos: a poesÃa
Desde Cataluña, Vicenç Llorca puntualiza que na difusión da poesÃa ten grande importancia unha educación estética que leve a xente a este xénero de xeito voluntario, e destaca que os lectores de poesÃa son moi fieis.
A pesar da súa posición como xénero minoritario, Llorca sinala o prestixio da poesÃa en Cataluña pola esixencia dunha tradición que se remonta á Idade Media, e destaca que o século XX foi un auténtico Século de Ouro para este xénero, con autores coma Foix, Carner, Riba e Espriú ou outros máis actuais coma Martà Poll.En canto á popularización da poesÃa, sinala a importancia que están a acadar os recitais poéticos e a creación de novos xéneros que mesturan poesÃa, prosa e xénero epistolar.
Juaristi salienta unha peculiaridade de Euskadi na percepción da poesÃa, e é a grande implantación dos “bertzolari”, poetas populares que improvisan creacións. Segundo el esta forma de literatura, moi difundida no rural, cubriu ata hai moi pouco a función social e de referencia cotiá da poesÃa, quedando a escrita para a expresión máis Ãntima e persoal. Sen embargo, a urbanización e a alfabetización provocaron unha maior afección á poesÃa escrita nas cidades, que sen embargo e como en Cataluña, difúndese de xeito masivo mediante os recitais, maioritariamente acompañando a poesÃa con música, pintura e outras artes.
Araguas pola súa banda, entra na cuestión da difusión pública da poesÃa sinalando que o último poeta con recoñecemento popular foi Celso Emilio. En contra desta difusión xoga, segundo el, que "o número excesivo de poetas está fodendo o invento". A facilidade de edición permite, segundo el, a exposición pública de obras de baixa calidade que distorsionan a percepción social da poesÃa, extremo en que se amosa de acordo Vicente Juaristi, que puntualiza o feito de que para unha editorial é máis barato publicar poesÃa que prosa, aÃnda que tamén se venda menos.
Cambiando de tercio, Vicenç discute o termo "literatura periférica" que considera "tardofranquista" pola implicación da existencia dun "centro", extremo en que coincide cos outros dous relatores que tamén critican o termo "linguas minoritarias". Para Llorca, o concepto de periferia ten valor falando do lugar da creación con respecto ao conxunto da sociedade.
A liberdade creativa dos sistemas non-centrais
En xeral os participantes están de acordo neste punto. AsÃ, Llorca sinala que o coñecido poeta catalán Pere Gimferrer baseou a súa elección para expresarse en lingua catalana nas maiores posibilidades expresivas que lle ofrecÃa.
Segundo o catalán, o emprego da lingua remata creando xeitos tipificados de expresión en diversos ámbitos, e destaca a importancia de empregar a lingua nun sentido dialéctico con outras linguaxes e dun xeito aberto á realidade. Nese mesmo sentido pon o exemplo da escasa difusión da literatura medieval catalana, da que se poden rescatar elementos de xeito moito máis creativo que o que pode acontecer en español co Quixote.
Para Araguas, a creatividade vese no caso galego no emprego de diferentes normativas para a creación literaria, e mesmo na opción de empregar formas dialectais que leva ao seu máximo desenvolvemento Eduardo Blanco Amor en "A Esmorga".
¿Que será de nós ante a mundialización?
O optimismo é común sobre a influencia da mundialización nas linguas minoritarias. Para Juaristi este proceso pode axudar a estas linguas a desenvolvérense con normalidade xa que permitirá a intercomunicación entre periferias e unha disgregación dos centros. A pesar de todo, recoñece o perigo dun incremento do canibalismo lingüÃstico.
Desde Cataluña, Llorca sinala que se debe relativizar o termo "mundialización", e coincide con Juaristi sobre a desaparición de centros e o favorecemento do local que isto supón. Un favorecemento que se incrementará tamén pola maior valoración que se fai do diferente e das formas culturais tradicionais fronte á uniformización.
Citando a Rubén DarÃo, Araguas resume a cuestión lembrando que xa hai cen anos o poeta nicaraguano se preocupaba pola excesiva difusión do inglés e a posibilidade de eliminación doutras linguas que levaba aparellada.
.jpg)