As contas da cultura 2017: Eixes de continuidade

Os orzamentos para a cultura de 2017 non dan pé a grandes innovacións. Incrementos mínimos, a custa maiormente de novos recortes noutras partidas, combínanse co mantemento dos grandes focos de investimento. Deste xeito, a falta de apoio económico ameaza con deixar no aire o desenvolvemento de leis e de plans xa aprobados polo propio goberno da Xunta.

O incremento do 3,81% que verifican para 2017 os orzamentos para Cultura non fan adiviñar grandes melloras nas políticas culturais do país. O incremento en gastos de persoal derivado da devolución de retribucións pendentes absorbe a maior parte destes investimentos e dá en novos recortes nunha alta porcentaxe dos programas deste ámbito.

A comparar os programas de carácter cultural dos orzamentos, o resumo amosa un incremento mínimo mais xeral en todos eles. Apenas 100.000 euros no caso da lingua, 80.000 no de patrimonio e mesmo menos aínda en Dirección e Servizos Xerais de Cultura. Son os programas que xa concentraban un maior orzamento os que tamén verán máis incrementados os seus fondos en 2017. Así, o de Bibliotecas, Arquivos, Museos e Equipamentos, que ascende en 421.000 euros e chega aos 18.129.685, mentres o de Fomento das Actividades Culturais que medra 1.405.000 e acaba con 27.716.995 euros.

Eixes: AGADIC e Gaiás
Dentro destes, os investimentos en AGADIC e Cidade da Cultura continúan a ser os grandes piares da política cultural da Xunta. A primeira destas entidades semella ter normalizado finalmente o seu papel no seo da administración, cuns fondos que se estabilizan nos dous últimos exercicios logo dun importante crecemento ao longo de varios anos. A Axencia mantén pois semella que continuará a manter o seu protagonismo no apoio do audiovisual, a música, as artes escénicas e na proxección exterior da nosa cultura, coas axudas para festivais, feiras de edición e xiras.

Proxección exterior
A integración en AGADIC dificulta en boa medida cuantificar, á luz das contas autonómicas, o reparto de fondos en apoio das diferentes industrias culturais, xa que o emprego dos fondos da axencia non aparecen desglosados. Se ben é certo que partidas incluídas no orzamentos como o apoio ás feiras do libro no exterior ou a creación de lectorados baixan, iso non ten por que implicar necesariamente unha menor proxección da nosa cultura. No entanto, a relativa conxelación das contas na maior parte dos apartados fai difícil pensar que se aposte por desenvolvementos importantes en ámbitos destacados neste sentido, non sendo que a Axencia reoriente os seus fondos e baixe as achegas a outros proxectos. É o caso tamén da aplicación da Lei Paz Andrade para aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía, que o propio conselleiro mencionou na súa intervención ante o Parlamento, e que non semella que vaia contar con recursos destacados da man dos orzamentos de Cultura.

Infrestruturas no Gaiás
Pola súa banda, o complexo do Gaiás continúa a absorber unha importante porcentaxe dos recursos destinados a Cultura. Se ben en 2015 se deixou sentir un descenso importante nestas achegas, que deixaron este apartado con 6,7 millóns de euros (por mor da paralización das obras), os fondos públicos que está a manexar a Fundación nos últimos anos mantéñense arredor dos nove millóns e medio. Dos mesmos, a construción de infraestruturas e a urbanización do contorno continúan a ter un elevado peso sobre o total. Un peso que pode estar a dificultar o desenvolvemento dunha programación acorde coa proxección que orixinalmente se lle pretendía dar a este proxecto.

Concellos
As transferencias a concellos semellan recuperarse logo dos recortes que sufriran nas últimas contas. De feito, o concelleiro cifrou nun 200% este incremento, e aínda que na práctica non chega a ser tan elevado, si se amosa un maior financiamento das entidades locais da man dos orzamentos da Xunta. De xeito particular, son os fondos para Actividades de Promoción e Difusión Cultural os que máis amosan esta vontade de dotar as administracións locais de apoios para a cultura. Esta partida, que semella ser unha mutación da orientada a "construcións e equipamentos" para concellos, suma un millón de euros e acada 2.506.499. No entanto, malia á aparencia, debemos ter en conta que nesta suma se inclúen os 1,3 millóns que servirán para recuperar o complexo ourensán de Francisco, polo que, tiramos esta cantidade, mingua a cifra final a repartir entre as diferentes entidades locais do país. Tamén medran as transferencias a concellos nos apartados de arquivos, investimentos e bibliotecas e adquisición de fondos bibliográficos en galego para estes centros, unha nova partida que transfire 400.000 euros aos municipios. Mentres, outras partidas para a administración local, como os 175.000 euros de "convenios con concellos en materia de cultura" , os fondos para lingua ou os destinados a conservación de patrimonio nestas entidades manteñen a súa contía. En total, 3.490.239 euros en diferentes contías chegarán aos Concellos desde as contas de Cultura da Xunta.

Sen ánimo de lucro
Pola banda das entidades sen ánimo de lucro, o terceiro sector recibirá este ano 1.056.826 euros das diferentes partidas de cultura consideradas. Se a estes sumamos investimentos noutras entidades sociais como os que se realizan na Real Academia Galega, a de Belas Artes ou no Museo do Pobo Galego, que en xustiza poderían aparecer nestas contas, temos que os colectivos cívicos de carácter cultural suman uns fondos de 1.914.626 euros, sem contarmos o o Padroado de Sargadelos nin fundacións como a Camilo José Cela, a do Museo do Mar, ou a da Cidade da Cultura, xestionadas total ou parcialmente pola Xunta.

A maior parte destes investimentos realízanse no marco das novas axudas a institucións sen fin de lucro, dotadas con 300.000 euros, mentres a outra partida que sobe é a destinada a actuación sobre o patrimonio desde a sociedade, que acada os 50.000 euros. Fican igual outros investimentos en fundacións e asociacións, como son as de lingua, actividades en bibliotecas, arquivos, intervencións arqueolóxicas e outros convenios, mentres diminúe de xeito destacado (61.000 euros) o apoio a actividades destas entidades no marco do programa "Fomento das actividades culturais".

Poucas novidades
Está claro que non vai haber fondos abondos para vermos novas programas destacados no campo da normalización. No entanto, a aposta por afondar en novos ámbitos neste campo, normalización, cos plans específicos para empresa e mocidade e a énfase na conexión coa lusofonía, poden abeirar a aparición de novas perspectivas e dalgún xeito contribuír a unha mellor consideración do noso idioma.

Patrimonio
Con estas contas, semella tamén que non será en 2017 cando poidamos avaliar as posibilidades da flamante Lei do Patrimonio. Pendente aínda de desenvolvemento legal e sen fondos para permitir realizacións concretas ao abeiro deste texto, haberá que agardar para ver en que xeitos e produce a anunciada adopción de novas competencias por parte dos concellos, o maior peso do patrimonio inmaterial ou a tan reclamada transparencia no que a información de catálogos e inventarios patrimoniais se refire. Polo momento, continuarase cunha política coa rehabilitación e restauración de edificios como eixe central, na que se pode supor un maior peso o patrimonio moble, exemplificado no plan de retablos e pinturas murais. Ao tempo, albíscase un tímido achegamento, que haberá que ver se continúa, a un terceiro sector que exerce desde hai anos un protagonismo crecente neste ámbito e que reclama atención por parte da administración.