Entre a nómina e a factura

O emprego nas industrias culturais en Galicia representan un 2’17% do total de empregados que existen no país, unha porcentaxe importante. No 2011, 21.263 persoas que se moven nun variado elenco de industrias creativas, xestión cultural, medios de comunicación, patrimonio e creación artística. Son eles o corazón da nosa cultura. Esta reportaxe tenta analizar como é o emprego cultural neste país e como o sector dos autónomos está a medrar.

Non é doado computar do mesmo xeito a traballadores tan diferentes entre si coma o subsector da Edición cos das Artes escénicas ou a impresión de videoxogos, pero é unha constante nos informes internacionais que analizan o sector cultural, tan heteroxéneo no seu interior como identificable no seu conxunto desde o exterior. A semana pasada, AGADIC presentou o informe As industrias creativas en Galicia e o Norte de Portugal: análise cuantitativa elaborado pola Agrupación Europea de Cooperación Territorial. Aínda que unha significativa parte das cifras sobre a industria chegan ata 2009 (onde figuran os últimos datos oficiais sobre moitas das magnitudes), no caso do emprego os autores do informe puideron recabar os datos da Tesourería da Seguridade Social ata marzo de 2011. Os datos de emprego amosan, polo tanto, un horizonte temporal claramente afectado xa pola crise económica.


Evolución do emprego por sectores 2009-2010. Gráfico: Informe AGADIC

Unha análise dos datos amosan a posición do sector cultural dentro da economía galega. En marzo de 2011, 21.263 persoas estaban afiliadas á Seguridade Social nas diferentes actividades vinculadas ao sector cultural. Un 2,17%, xa que logo, do conxunto de traballadores afiliados na sociedade galega. Entre 2009 e 2010 o sector cultural galego perdeu en Galicia 525 empregos, o que representa unha perda xeral do 2,39%; o dato sinala que a caída de emprego é bastante menor a outros sectores como o naval (-11,40%), a construción (-11,83%), principais ámbitos de destrución de emprego.

Paradoxicamente, nunha economía globalizada, o papel continúa a ser o principal ámbito de emprego. Máis de 3 de cada 10 traballadores do sector fanno no ámbito da edición e impresión (que, ollo, inclúe artes gráficas). O audiovisual, a arquitectura, a publicidade e as artes escénicas son os sectores que empregan a máis persoal, se ben ningún deles con valores que superan o 11%. Abraiante resulta o caso do sector das tecnoloxías da información, cun misérrimo 0,72% do total.

Xa en pleno horizonte de crise, os subsectores compórtanse de xeito totalmente diferente, como é previsible nun ámbito no que moitos dos sectores internos a penas teñen relacións económicas entre si. Deste xeito, hai sectores nos que durante 2009 e 2010 o emprego medra de xeito claro, como poden ser o patrimonio, as artes visuais e a radio. Os que sufren máis a crise son a edición e impresión, as tecnoloxías da información e a arquitectura –desta volta, seguramente vinculada á crise xeral do sector da construción.

Pero o realmente interesante é que os datos amosan tamén a capacidade de reacción dos traballadores dalgúns ámbitos como a música, a arquitectura, a publicidade e o audiovisual. Ben sexa porque estes traballadores perciben a existencia de oportunidades de emprego, ben sexa polas características peculiares de cada un destes sectores, nestes sectores mencionados increméntase o número de autónomos que compensa a caída de traballadores por conta allea. O ámbito do deseño é o único que rexistra subidas tanto no ámbito dos autónomos como no de traballadores por conta allea.


Distribución da afiliación por réximes segundo a actividade en 2009-2010. Gráfico: Informe AGADIC

Esta redistribución de autónomos configura un interesante mapa que permite ver as diferencias entre sectores. As artes visuais e disciplinas próximas como a fotografía ou o deseño, canda a arquitectura, son os subsectores con máis traballadores por conta propia, mentres que é a edición ou o audiovisual algúns dos ámbitos con máis traballadores por conta allea; a explicación está, posiblemente, en como está estruturado o sector na actualidade, a partir de estrutura de empresas.

O 62,9% dos autónomos desenvolve o seu traballo no sector cultural, e o 37,1% restante os ámbitos creativos. Segundo o informe, a substitución dos modos de emprego, de pasar a traballar de conta allea a conta propia, é maior nos sectores creativos, “vinculado á creatividade inherente ao sector”, sinala o informe.

Para os autores do informe, o sector cultural é xa “comparable en importancia cos sectores máis tradicionais e relevantes” do conxunto de Galicia, e sinalan o bo comportamento do emprego (a súa caída máis moderada) no contexto da crise xeral, mantendo un “comportamento análogo aos núcleos troncais dos sectores tractores da economía galega”.