A falta de escolas e de compañías son os principais atrancos para que a danza se regularice en Galicia

¿Por falta de cartos? ¿por falta de infraestructura? ¿Por falta de apoios? Bailar é consubstancial á natureza humana. Sen embargo, sempre se considerou como unha forma de entretemento, unha vía de escape e de liberación e non como unha forma de vida. En Galicia, con pouca tradición ó baile, un pequeno número de homes e de mulleres meten cada día na súa bolsa unhas mallas e unhas zapatillas para ir traballar. Bailar tamén dá de comer.

Adestran de cinco a seis horas diarias, levan unha alimentación equilibrada e teñen como pauta e guía do seu traballo a música. Son bailaríns, o que quere dicir que se dedican profesionalmente ó baile, como unha forma de vida. Son unha minoría e pasan desapercibidos cando se fala de profesionalidade no sector.



Estudios regrados


A danza segue a ser hoxe en día a irmá pobre das artes. Desde que a LOXSE decidira reformar o sistema de ensino e darlle a categoría académica suficiente, como para estar ó mesmo nivel da música, o número de alumnos que decidiron cursar estudios de danza non aumentou, tal e como pasou coa música ou mesmo nas escolas de arte dramático. É máis, desde que a LOXSE regularizara a danza no Estado Español, os alumnos non poden formarse en academias privadas e presentarse logo ós exames de grao. Senón que escolas e alumnos tiveron que adaptarse ó novo sistema das chamadas Ensinanzas de Réxime Especial (co conseguinte custo que isto implica).



En Galicia, segundo datos do INAEM (Instituto Nacional de Artes Escénicas e Musicais) existen 7 centros de danza (cinco privados e dous públicos) á falta de que en Lugo se inaugure a Escola de Danza, que forman anualmente a uns 226 alumnos. Un número moi inferior ós 61 centros de danza de Cataluña ou ós 19 da Comunidade Valenciana (con 6.243 e 1.235 alumnos respectivamente). Ata este ano en Galicia só se podía cursar o grado elemental e para o medio había que trasladarse a Madrid ou a Barcelona. Algo que aínda acontece hoxe cando se decide continuar cos estudios e facer o ciclo superior (que é equivalente a unha titulación universitaria) .



En Galicia dáse o agravante de que a danza clásica ten pouco apoio desde o punto de vista institucional. De todo o presuposto que ten o IGAEM (Instituto Galego de Artes Escénicas e Musicais) o 60% é para o teatro, mentres que o 40% restante se distribúen entre a música (máis beneficiada) e a danza, da que se potencian por encima de todo as formacións de tipo folclórica e bailes tradicionais.



Ademais, a Xunta decidiu a principios deste ano que a Escola Oficial de Danza tivera a súa sede en Lugo, unha cidade fóra dos circuítos educativos de danza instalados entre Vigo e Coruña. Victoria Canedo, directora do Ballet Galego Rey de Viana considera que sexa onde sexa é unha iniciativa aplaudida, aínda así, pregúntase “¿Qué nai tendo a súa vida noutra cidade e os estudios de danza en Lugo, a vai a mandar á súa filla de dez anos para que faga unha carreira que non sabe se despois lle vai a dar algunha saída?



E despois de estudiar ¿qué?


Se antes había que emigrar para poder completar os estudios e a formación na danza, os ciclos migratorios afectan, hoxe en día, ó nivel da profesionalización. É dicir, antes había que marchar para aprender a bailar e hoxe hai que emigrar para poder vivir do baile. Actualmente en Galicia existe unha única compañía pública, que é á súa vez, a formación máis emblemática, laureada e premiada que é o Ballet Galego Rei de Viana. Comezou no 46 como unha compañía privada, por iniciativa do propio Rey de Viana e a súa muller, Victoria Canedo que coa morte de José Manuel, se fixo coas rendas da compañía. Para Canedo, toda unha Ninette de Valois á galega, non hai que emigrar para valer da danza “hai que valer” e para a danza, polo seu grado de dedicación, de profesionalidade, e mesmo as esixencias físicas, non todo o mundo vale.



Ademais do Rey de Viana que pon en escena un ballet de carácter (ten un fondo clásico pero está adaptado á vida do sitio no que se enclava) non existe en Galicia ningunha outra formación pública que poida acoller ás bailarinas galegas. De feito, Victoria Canedo afirma que o ballet Rey de Viana sería perfectamente compatible, e mesmo necesario, cunha formación de ballet clásico. Pero para ter un ballet clásico precísase un número de bailarinas considerable con moi boa técnica. E para poder conseguir unha formación sólida e cun nivel de calidade aceptable, Victoria Canedo asegura que “se precisa tempo; pero todo é comezar, porque as cousas non se fan só nun ano. Hai que ir pouco a pouco”. E isto o di quen comezou a educar no ballet nun momento (finais dos anos corenta) no que o único que había eran pequenos grupos de coros e danzas e no que outro tipo de danza que non fose folclórica era practicamente inexistente. E para consolidar un proxecto precísase ademais moita dedicación e que guste o espectáculo polo que paga o espectador. E, como isto é un círculo concéntrico, no que todo reinviste sobre si mesmo, precísase tamén tempo para educar na danza a un público que cada vez sexa máis esixente e obrigue a ofrecer máis calidade no escenario.



E mentres todo o panorama exhibición-recepción non mellore moitas das bailarinas que se forman en Galicia acaban “emigrando”. Son moitos os nomes das galegas que están trunfando fóra. Ana Belén López (en Madrid), Lucía Barbadillo (en Zaragoza), Gustavo Muñiz (primeiro Madrid e agora na compañía neoclásica de Cataluña), Alexia Pita (en Madrid na Compañía Carmen Roche) son algúns exemplos dun círculo vicioso que cómpre romper.