A cidade feita en sal

O pasado 18 de maio, a coincidir co Día dos Museos, o Museo do Mar de Galicia organizou Liña de sal. A actividade consistía nun percorrido polos restos que testemuñan o antigo proceso e emprego deste alimento en Vigo. Toda unha viaxe no tempo ata a época romana, cando o sal axudou a construír a cidade. A coincidir con aquel evento, o Museo sacou á luz o folleto Itinerario pola costa romana que explica brevemente os restos desta época que se conservan na cidade e mais a súa localización. O arqueólogo do Museo do Mar, Vicente Caramés, explícanos este documento e achéganos a aquel Vigo.

Unha vila romana, factorías de salga, saíñas, núcleos de poboación... O mar foi básico para o desenvolvemento do Vigo Romano e, ao igual que na actualidade, xa daquela as conservas eran un importante recurso económico. Os achados dos últimos anos amosaron que esta actividade tiña máis protagonismo do que se supuña. Segundo explica Caramés, “o tema do sal xorde na investigación arqueolóxica en Vigo a partir do ano 95, cando se documenta saíña do Areal. Ata entón sabíase da existencia de factoría de salga de peixe e ao aparecer esta saíña tense a certidume de que tamén esa industria se desenvolvía aquí”. Esta redescuberta do pasado de Vigo supón aínda agora unha novidade para moitos dos habitantes da cidade. A partir da experiencia da Liña de sal, este arqueólogo sinala que “a xente queda sorprendida de que este Vigo, que ás veces semella tan desmemoriado, teña un pasado distinto e máis profundo e interesante. Sobre todo parécelles curioso que se conserven elementos á vista para reconstruír un pouco esa imaxe do pasado”.

Descubrir e protexer
O feito de se descubrir esta colección de restos nesa época non é casual. “As escavacións arqueolóxicas viñeron da man do boom da construción. Todas foron escavacións de urxencia e practicamente ningunha veu da man dunha investigación científica”, advirte Caramés. É por isto que moitos dos restos aparecidos no núcleo urbán da cidade desapareceron coas obras logo de ser documentados. Para o arqueólogo do Museo do Mar “está todo por facer aínda. Hai dous exemplos encomiables que amosan o éxito da integración dos restos arqueolóxicos na paisaxe urbana, como son a saíña do Areal e mais a vila de Toralla. Moitos dos outros depósitos por desgraza non teñen ningún tipo de musealización. O próximo depósito que semella que vai ser musealizado é a factoría de Marqués de Valladares que é un elemento fundamental e que lle dá unha lóxica a musealización das saíñas, xa que conviviron en funcionalidade, complementariedade e mais no tempo”.

Un Vigo disperso
Daquela, no entanto, Vigo non era unha unidade, senón que existían diferentes asentamentos humanos ao longo da costa. “Falamos de que cando menos, se asociamos necrópoles a núcleos habitados, atopamos tres ou catro concentracións importantes. A importancia da industria do mar semella que hai unha asociación directa entre ese traballo e a ocupación do territorio”, como elementos a apoiar esta idea, está “o número de factorías de salga que se coñecen, coma a de Marqués de Valladares, O Cocho ou outras que terán que aparecer, por exemplos nas escavacións que nalgún momento terán que se facer no contorno do Auditorio, en Coia ou mesmo é posible que en Guixar”. De feito, Caramés atrévese a facer un prognóstico sobre as zonas que máis importancia terán para encher os ocos do pasado vigués. “Penso que todo o núcleo do Areal, desde que se comezou a escavar a comezos dos anos noventa, foi unha das zonas máis pródigas en achados, e aínda deparará sorpresas. Pero tamén todo o casco histórico e mais o Areal e a zona de Coia darán achados no futuro”.

Definir a cidade
Malia ao eco que están a conseguir estes achados, o arqueólogo do Museo do Mar advirte que se debe valorar con cautela a importancia da cidade na época romana. “Posiblemente había un certo menosprezo do que era Vigo naque período, e agora poida que exista unha esaxeración. Hai que ser un pouco ecuánimes cos datos. Temos unha densidade habitacional interesante, temos unha funcionalidade en todas as estruturas escavadas, relacionadas coa explotación do mar, pero aínda son moitas as lagoas que temos e non se pode definir aínda qué era Vigo nese momento”. Postos a escoller un depósito que represente especialmente os restos romanos da cidade, Caramés non o dubida. “Se tivese que destacar unha escavación, penso que patrimonialmente a saíña representa algo único. É un elemento patrimonial único en todo Imperio, non se conserva ningunha outra que chegase ata nós tal e como era naquela época”, conclúe.