As contas da cultura 2018: Crecer á sombra do Xacobeo

O Xacobeo 2021 comeza xa a marcar as contas públicas para Cultura, e promete seguir facéndoo de cara aos vindeiros anos. Os maiores investimentos en Patrimonio previstos no Proxecto de Lei de Orzamentos para 2018 marcan a política da Xunta no ámbito cultural. A maiores, un novo crecemento no apoio á Agadic e mais a primeira suba destacada en política lingüística nos últimos anos aparecen como as máis importantes novidades.

Como "cifras claramente superiores ás do ano anterior" se referiu o conselleiro de Educación e Cultura, Román Rodríguez, á proposta de contas para o seu departamento de cara a 2018, "a cifra mais alta desde 2009", durante a súa intervención ante o Parlamento. Deste xeito, a suma de todos os programas da consellaría para o vindeiro ano dá un total de 2.232.021.425 euros, unha suba superior aos 77 millóns sobre o orzamentado en 2017. O incremento medio, do 3,34%, supón un crecemento do 3,21% para os programas de Educación, que recibirán segundo el mesmo indicou 72,2 millóns a maiores. Pola súa banda, as partidas de Cultura, cun 8% por cento máis, engaden apenas 5 millóns aos orzamentos dos correspondente programas, mentres en lingua haberá un 11% a maiores para gastar. En total, algo máis de 76 millóns 600.000 euros que sosterán as propostas do goberno no ámbito cultural e lingüístico. O incremento supera en todos os casos a media das contas autonómicas, cifrado nun 2,9%, e apunta a que se deixará sentir en novos investimentos desde diferentes programas.

O peso dos gastos correntes e partidas liberadas
Como é habitual nas contas públicas, os salarios e os gastos correntes absorben unha parte importante do incremento orzamentario dos programas adscritos á Consellaría de Educación e Cultura. Se temos en conta que o cadro de persoal de Educación é, co de Sanidade, o máis imporante das consellarías do país, non nos deben estrañar as cifras. Deste xeito, do incremento bruto que recibe a Consellaría, só son 22 os millóns a maiores que se destinarán a investimentos, mentres os outros 55 do incremento cubrirán gastos correntes (incluíndo os de persoal). Nesta suba de gasto está sen dúbida, para alén da recuperación poder adquisitivo do persoal da Consellaría, a anunciada convocatoria de prazas en Educación para 2018. Debemos considerar que ao crecemento de fondos pódese sumar, tal e como sinalou o propio conselleiro na súa intervención parlamentaria, os cartos que fican liberados logo de ceder a consellaría a súa competencia sobre o transporte escolar. O novo modelo, que sitúa este labor nas mans do departamento de Transporte, afórralles á contas de Educación e Cultura uns 15 millóns de euros que poden ter outros destinos. Esta mudanza explica a única diminución nos programas da consellaría, a de sete millóns e medio no programa de Servizos e Axudas Complementarias da Ensinanza.

Investimentos reais
A se centrar nas medras no campo da Cultura, a maior parte dos cinco millóns a maiores que obteñen estas partidas si cubrirán novos investimentos. Estes repártense fundamentalmente entre Patrimonio, con máis de dous millóns a maiores (un 16% máis que en 2017) orientados a partidas de rehabilitación, e mais o programa Fomento das Actividades Culturais, un ámbito que tamén destacou a Consellaría na presentación da contas, que sofre un incremento dun millón setecentos mil. Deste último apartado, Agadic concentra algo máis dun millón do crecemento, no que supón un novo impulso a axencia logo de anos de relativa estabilidade orzamentaria. Outros 350.000 euros máis fortalecerán as Actividades de promoción e difusión cultural e mais a partida de exposicións que que suman unha cifra similar. De importantes cualitativamente deben considerarse as novas achegas a política lingüística, se ben ese 11% a maiores supón unicamente uns 800.000 euros. Debemos lembrar que, con 7 millóns 600.000 euros, este non deixa de ser un dos programas que contan con menos fondos da Consellaría, para alén de o que sufriu os máis importantes recortes nos últimos anos, que segue a se aproximadamente un terzo do que era en 2009.

O patrimonio como eixe
Deste xeito, a rehabilitación e restauración de patrimonio revélase como o grande eixe das políticas culturais que prevé desenvolver a Consellaría da Xunta ao longo do vindeiro ano. As continuas referencias ao Xacobeo 2021 nas diferentes presentacións das contas fan prever que a liña continuará ao longo dos vindeiros anos, cos templos próximos ás vías de peregrinación e aos propios camiños como obxectivos prioritarios á luz das actuacións previstas. A forte aposta pola recuperación do Mosteiro de Sobrado e a Catedral de Mondoñedo, integrados recentemente no Patrimonio da Humanidade da UNESCO como parte do Camiño Norte, apontoan esta idea. En apoio desta aposta polo Xacobeo, e en pleno desenvolvemento do Plan director e estratéxico do Camiño de Santiago, os fondos dedicados ao Turismo medran ata oito millóns de euros, dos cales un importante quiñón irá a acción de rehabilitación e a accións culturais, como xa abordamos noutros reportaxes desta serie.

Novidades
En paralelo, as medras de Agadic logo de varios anos de pausa, canda aos anuncios explicitados pola Consellaría semellan amosar unha revitalizada aposta pola proxección exterior da cultura, canda a un fortalecemento dos circuítos xa existentes. De calquera xeito, non é de agardar polo momento grandes mudanzas cualitativas nas políticas neste sentido, se ben están anunciadas novas propostas como a Estratexia de festivais de música e as novas axudas para o fomento do talento musical. Xa nestes días finais de novembro houbo unha primeira mostra de melloras ao se duplicar o orzamento co que a Axencia financia a Rede Galega de Salas. Dados os maiores investimentos en partidas para o Fomento das Actividades Culturais, quizais aparezan en 2018, con cargo a este programa, novos ciclos ou proxectos expositivos de cara ao vindeiro ano. Coa Cidade da Cultura a manter un peso importante nas contas, cuns 9 millóns de euros dos programas da Consellaría, aínda que sen incrementos significativos, dificúltase a reorientación deses fondos a outras iniciativas.

As ausencias
Ao igual que en 2017, os grandes ausentes destes orzamentos están a ser o desenvolvemento da Lei de Patrimonio e as previstas transferencias competenciais a concellos e o apoio aos Plans de Dinamización da Lingua Galega na Mocidade e no Tecido Económico. Do mesmo xeito, semella que Plan Estratéxico da Cultura, que aínda se comeza agora a desenvolver malia a anuncios neste sentido o pasado ano, tardará en se ver reflectido dalgún xeito nas contas, e o mesmo acontece coa demorada Lei Paz Andrade. Logo de que neste último ano houbese reforzos de certa entidade nas partidas destinadas a Concellos e na aparición de novas axudas a asociacións, para o vindeiro exercicio fican sen novidades estas liñas e trasládase o reforzo a programas de bibliotecas e arquivos, con crecementos que seguen a ser no entanto relativamente baixos.