A fin dunha época

A semana pasada, a Fundación Novacaixagalicia apuntaba a neceside de incrementar os seus ingresos e optimizar algúns gastos de cara os vindeiros cinco anos. Entre as medidas anunciadas, figura un descenso do investimento na actividade escénica e potencia a contratación de espectáculos en función dos seus ingresos na venda de entradas. Unha medida que pon en alerta á creación alternativa, as actividades experimentais e a maior parte dos espectáculos feitos no noso país. O panorama vólvese máis complicado.

“Isto é unha absoluta emboscada, forma parte dun proxecto que socialmente nos opoñemos con firmeza pero acabará con toda a cultura, e da que hai síntomas por todas partes” afirma Eduardo Alonso, director de Teatro do Noroeste unha das compañías máis recoñecidas e antigas de Galicia, ante o anuncio da Fundación Novacaixagalicia de “potenciar” fórmulas de contratación que se sustenten no ingreso en taquillas. “Non podemos competir en publicidade, en promoción e en visibilidade contra espectáculos cunha gran mercadotécnica por detrás” puntualiza Salvador del Río, presidente de Escena Galega, colectivo que agrupa as compañías profesionais do país.

Hai dous sistemas tradicionais de contratación dun espectáculo para programar a súa función ben a través do caché da compañía, ben a través da venda de entradas no despacho de billetes. Hai casos en moitos teatros dunha fórmula mixta, que consiste en que a entidade contratante (a propietaria ou xestora do espazo escénico) abone os custes do caché e logo que a compañía actúe os outros días co ingreso do despacho de billetes. De momento non existe outra fórmula no panorama teatral e funciona igual tanto para teatros de titularidade pública e privada. A intención da fundación Novacaixagalicia para o futuro vai na segunda liña, de abrir espazos ao teatro e que sexan as compañías as que asuman o risco, cubrindo o custe que supón ofrecer unha función (desprazamentos, altas da seguridade social do equipo técnico e artístico, montaxe….) cos ingresos das entradas. “En realidade esta medida non nos sorprende senón que xa esperabamos algo así e agardo que acontezan medidas similares noutros ámbitos” explica Eduardo Alonso. Pola súa parte Salvador del Río, explicaba que “escoitabamos rumores de que sería unha tendencia, e o feito de non figurar na Rede Galega de Teatros e Auditorios parecía un indicio”. Xestores culturais, como é o caso de Alberto García, coincidía na análise de que era unha mala nova para o sector creativo.

As consecuencias
“De entrada, o que se vai notar é unha rebaixa na calidade dos espectáculos que programen esas entidades que opten por ese modelo. Ademais, de conseguir que moitas das compañías se vexan obrigadas a pechar” argumenta o presidente de Escena Galega. “optarase pola cantidade e non pola calidade e desaparecerán propostas artísticas e temáticas do público” remarca.

“A medida claro que nos afecta porque Teatro do Noroeste era unha das poucas que eramos programados dentro dos circuitos das antigas caixas, pero cada vez nos custaba máis esforzo conseguir funcións” asegura Eduardo Alonso. Afirma “coñecer moi ben ese discurso que fala de que o financie o público pero, é certo, público temos pero a taquilla é outra cousa”.

O prezo por asistir a unha función en Galicia está moi por debaixo do prezo do custe real do espectáculo. O único estudo sobre perfil de público que existe foi o que fixo a Consellaría de Cultura en Galicia no ano 2006 e daquela o prezo da entrada figuraba como un factor limitativo para os asistentes, pero non estaba entre os prioritarios (tempo, disponiblidade e carteleira) botándose en falta unha maior coordinación na política de prezos dos diversos espazos escénicos. O prezo medio dunha entrada de teatro en Galicia é, a día de hoxe, de 3.5 euros. E dun tempo a esta parte o sector alertaba de que o que parecía unha vantaxe podía ser un risco. “Sabemos que non é popular en época de crise falar de subir os prezos dos espectáculos, pero é ridículo que os prezos sexan entre 3 e 5 euros, cando deberían estar entre 10 e 15” afirmou Salvador del Río no marco das xornadas sobre distribución escénica desenvolvidas o pasado mes de setembro. Na súa opinión, poñer sobre a mesa esta situación chega un pouco tarde, xa que se tiña que ter tomado en épocas de “bonanza económica”. Algo no que tamén estaba dacordo o director de Agadic, Juan Carlos Fasero quen apuntou naquel momento que entre o que se paga polo caché das compañías e o que se recada polas entrada no despacho de billetes, “é máis cara unha obra de teatro que unha ópera”.

Un cambio de tendencia
Eduardo Alonso cre que “desde xa fai anos, o labor que facian as caixas, forona deixando de lado. En realidad, agora xa non son caixas, senón bancos e os cartos que ían investir en Obra Social repartírono noutras prioridades e este é o resultado”. Nos anos oitenta e noventa, a obra social das caixas (Caixa Ourense, Caixa Pontevedra, Caixa Lugo, ….) tiveron un papel crucial para o desenvolvemento do teatro nacional. “Foi grazas á sensibilidade de directores de departamentos das caixas (Ramón Soilán, Xavier Crespán, Vicente Iglesias Martelo…) que viron a necesidade de promover ese proxecto” explicou no marco das xornadas sobre distribución escénica Eduardo Alonso, mentres facía memoria do papel que desenvolveron pero que “dun tempo a esta parte abandonaron completamente”. Na súa opinión xa non é un problema só de Galicia, senón en todo o mundo no que a lectura que se ofrece “é que a cultura non ten ningunha importancia e non hai que facer ningún esforzo”.

Para Eduardo Alonso, na súa opinión o máis grave é o que está por vir. “Xa empezarán a decidir que só poderán sobrevivir aqueles espectáculos que trunfen no despacho de billetes, e despois que é máis caro programar que ter os teatros pechados e acabarán por cerralos. Dentro deste despropósito está moi razoable e moi lóxico”

A rede galega de teatros e auditorios
A día de hoxe, o sistema de despacho de billetes non rexe para os escenarios que figura dentro da Rede Galega de Teatros e Auditorios. A normativa deste espazo de programación establece unha única fórmula de financiamento como é o “copago” dos cachés entre a Agadic e os Concellos, mentres que os ingresos pola recadación do despacho de billetes correspóndelle ao concello. A rede tamén fixa prezos mínimos e máximos. A día de hoxe existen varios modelos de redes, as entidades que se integren dentro da rede A deberán ter un mínimo de dezaseis espectáculos de pagamento anual e as da rede B, oito. A rede conta cunha asemblea e cun comité técnico para coñecer e mellorar o funcionamento. Nos últimos tempos a rede estableceu tamén mecanismos correctores para incorporar a programación de espectáculos como a danza e a maxia.

Este ano, a de teatros e auditorios programará 427 funcións en 44 escenarios (desaparecen os centros vencellados á Fundación Novacaixagalicia como o Teatro Colón na Coruña). Na de salas ofreceranse 91 funcións (36 espectáculos a cargo de 35 compañías). As cifras son inferiores a edicións anteriores e situanse no contexto á baixa en toda a administración. En total destinarase 928.637 euros (a metade a través de Agadic ao ter en conta que son redes cofinanciadas) neste primeiro semestre.