Canteira de grao

Estes días desenvólvese en Santiago unha nova edición da Mostra de Teatro Universitario. É o escaparate da actividade escénica desenvolvida á marxe das aulas da comunidade universitaria que goza de gran popularidade e adeptos. Non é un trampolín para debutar no mundo escénico (aínda que hai honrosas excepcións) pero é unha forma de completar a oferta cultural universitaria. Falamos cos responsables de toda esta actividade formativa.

“O obxectivo fundamental é crear un escaparate do movemento teatral universitario” explica Roberto Salgueiro, que está á fronte da Aula de Teatro da Universidade de Santiago case desde a súa creación, hai máis dunha década. Neste tempo, Santiago conseguíu ser un referente en canto a este tipo de disciplina porque, alén da compañía institucional (a da propia universidade) conseguiu crear un rexistro no que se apunten todas aquelas formacións que xorden á marxe deles pero dentro da comunidade universitaria. “O de Santiago é o referente ao que todos aspiramos” explica Rubén Ruibal, dramaturgo teatral e responsable da Aula de Teatro da Universidade da Coruña desde hai dous anos. Santiago conta a día de hoxe con trece compañías anotadas nese rexistro de compañías universitarias, mentres que na Coruña só existen dúas (unha no campus da Coruña e outra no de Ferrol). Formacións que non están obrigadas a paticipar no gran evento do ano, as diferentes mostras de teatro universitario que se convocan ao longo de todo o ano nas diferentes universitarias, tanto galegas, como españolas como do estranxeiro, aínda que é un dos hándicaps do ano.

Os perfís
Na última década variou moito o perfil de compañía que se rexistra cada ano na Universidade de Santiago de Compostela. Segundo o responsable da Aula de Teatro da Universidade de Santiago “hoxe en día fórmanse máis, están máis preparadas, a xente asiste a máis cursos e traballa moito máis as súas producións”. Por todo isto, tamén considera que ese esforzo se traduce na mellor calidade dos traballos presentados. Con todo, tanto Roberto Salgueiro como Rubén Ruibal, aprecian diferentes motivacións á hora de que a xente se presente a escoller esta, entre a oferta cultural que se pon a disposición da comunidade universitaria. “Hai xente que vén pola posibilidade de viaxar que ofrece o participar neste tipo de circuítos, sobre todo para as de Santiago que acoden a intercambios en países europeos “ puntualiza Ruibal desde A Coruña. Pola súa parte, Salgueiro destaca o interese dos estudantes en “desenvolver traballo vencellado ás artes escénicas”. O responsable da Aula da Universidade da Coruña tamén recoñece que, sempre hai quen participa nestas actividades para “coñecer xente, facer contactos dun xeito moito máis distendido”. Pero son os menos porque ambos os dous recoñecen que facer parte destes grupos de teatro esixe disciplina, puntualidade e compromiso. Sobre todo se se participa na compañía de teatro “institucional”. Nin tan sequera polo tema académico, xa que moitos dos cursos que se organizan no ámbito cultural das Universidades conceden créditos de libre configuración. “Non creo que iso sexa importante” explica Rubén Ruibal , ao tempo que asegura que hai moitos certificados desas actividades que a xente non foi nunca recoller ás oficinas da UDC.

Aula de teatro
“A Aula de Teatro é o espazo xenérico onde a Universidade de Santiago de Compostela (USC) establece as convocatorias de axudas a compañías independentes (esas que lles custean parte das escenografías dos espectáculos e, ás veces, os custes dos desprazamentos), a programación dos cursos relacionados coas artes escénicas (con carga lectiva e créditos de libre configuración) e a compañía institucional” explica Roberto Salgueiro.
Con respecto á compañía institucional , Ruibal e salgueiro desminten algún tópicos. “É certo que participan máis mulleres que homes (moitas máis, porque en Santiago as porcentaxes chegan a un 85% de mulleres), pero tamén que non se da a división tradicional entre ciencias e letras” asegura Salgueiro da USC. Algo que tamén corrobora Ruibal para o caso Coruñés, que matiza que “é un perfil moi heteroxéneo, que varía cada ano”. Ademais, en Santiago a casuística de da compañía dependendo do proxecto que Salgueiro decida realizar, e de quen supere as audicións convocadas ao efecto. “Hai anos nos que se presenta xente que ten experiencia no ámbito teatral, pero hai outros nos que é xente que lle pica o bechoco pero nunca fixo nada”. Iso sí, Salgueiro puntualiza que “a dinámica desta aula de teatro é de carácter formativo, aínda que lle esiximos puntualidade, asistencia e compromiso co espectáculo, e sabemos que é duro, oprque chegamos a ensaiar dúas horas ao día, dúas veces á semana”.
Todo ese traballo catalízase nas Mostras de Teatro Universitario que se desenvolven en cada Universidade. “Garántese unha xira galega, é dicir que as aulas de teatro das tres universidades, presentan os seus espectáculos nas tres universidades” explica Ruibal. Nelas participan tanto os de outras universidades, como as compañías independentes rexistradas en cada comunidade. “Esiximos que sexan non profesionais e que, como minimo, o dous terzos dos seus membros pertenzan á comunidade universitaria en activo (sexan PAS, persoal administrativo ou estudantes de calquera dos dous ciclos). Polo demais, non existe ningún tipo de indicacións nin do espectáculo, nin das liñas temáticas ni nada. … só que sexan universitarios” puntualiza Salgueiro.

Canteira sen querer
Malia que non é un trampolín para dar o salto cara a profesionalidade, Roberto Salgueiro si fai reconto de profesionais que comezaron nas filas do ámbito universitario. “Mónica Caamaño, Marcos Correa, Anabel Gago… pero son moito máis” asegura. Non só iso, Ruibal considera que “hai xente que é tan boa, e ten unha maneira tan peculiar e particular de entender o teatro que acabará sendo profesional”. Non se refire exclusivamente como actores, senón como escenógrafos, músicos… todas esas profesións que existen ao redor das artes escénicas e que son necesarias para que un espectáculo funcione. E Ruibal pon casos concretos. “Temos un arquitecto que quere deseñar escenografías, chámase Iván Casal e ten un sentido do espazo magnífico que traslada ao escenario e é un auténtico manitas para todas esas cousas relacionadas coa produción; temos un biólogo e educador social, Roberto Casteleiro, que ten un grupo de música que nos deseña os ambientes sonoros…, as súas inquedanzas culturais concédenlle unha profesionalidade absoluta".

Aínda que depende do voluntarismo dos estudantes, da súa implicación no proxecto, os resultados de toda esta dinámica dependen sempre da liña de traballo escollida polos responsables das aulas de teatro, que son os encargados de dinamizar a actividade escénica entre a comunidade universitaria.