A pasada semana, a Sociedade Galega de Historia Natural (SGHN) alertaba do risco que supón para a Serra do Xistral o proxecto da cooperativa Coren de crear neste espazo de grande interese natural unha zona de pastos para gandeirÃa extensiva. O caso non é máis que o último de toda unha serie de agresións aos montes que se están a dar cunha frecuencia crecente no noso paÃs. Segundo explica SerafÃn González Prieto, presidente da SGHN, “entendemos que está a se incrementar a presión sobre as serras. Por unha banda está todo o novo plan eólico, que ten repercusións moi fortes a nivel ambiental”. A recente aprobación deste texto está xa a dar nas primeiras respostas desde plataformas e colectivos de defensa ambiental, que salientan o impacto que os muÃños van ter sobre espazos de grande interese ambiental. No entanto, non é esta a única ameaza para as serras galegas. “Ademais, está a se dar unha estratexia de intensificación gandeira aproveitando zonas de monte para as transformar en pasteiros e xustificar asà que dispoñen dunha superficie agrÃcola útil suficiente para absorver a cantidade de xurros que xeran”, lembra SerafÃn. É dicir, que ao fixar a lexislación un máximo recomendado de residuos orgánicos segundo o tamaño da explotación, moitas empresas optan por ampliar a súa superficie botando man de espazos ata o de agora improdutivos como son os montes, tal e como se pode ollar no caso do proxecto de Coren no Xistral.
Novas ameazas
Por se fose pouco, están a ser realizar novas concentracións parcelarias que afectan a paisaxes de montaña. “Quérense concentrar terras que nunca foron agrÃcolas nin rendibles, mesmo antes de ter avaliado a rendibilidade deste proceso en terras agrÃcolas. Concentrar as terras forestais, se non se fai ben, supón unha presión para o territorio, coa apertura de novas pistas e a conseguinte fragmentación”. González alerta aÃnda agoira novos perigos para estes ecosistemas que se irán concretando ao longo dos vindeiros anos. “Irá estalando a cuestión do emprego da biomasa forestal con fins enerxéticos. Logo do fracaso da proposta de dedicar cultivos alimenticios a producir biomasa, está a se traballar no emprego da biomasa forestal con estes fins. A cuestión é que está sen valorar ata que punto isto non ten máis perxuÃzos que beneficios”. Para alén da destrución do contorno, este tipo de explotación pode acabar provocando un maior consumo de enerxÃa e de emisións de gases de efecto invernadoiro dos que evita, debido á maquinaria necesaria para a recolección e transporte do material.
A conciencia do monte
Encol da aparente actual concienciación sobre a importancia destes ecosistemas, desde a Sociedade Galega de Historia Natural confirman que o proceso está a ser máis lento do que con outros hábitats como rÃos, humidais ou zonas costeiras. “Están máis lonxe dos princippais núcleos de poboación e vese como un efecto máis afastado. Por exemplo, os grandes lumes chegaron aos medios cando afectaron a beiramar, pero cada ano arde unha superficie semellante no interior e non chega aos medios. A maior parte dos lumes concéntrase nas serras, sobre todo en Ourense e Pontevedra”.
O Monte Pindo
No caso do Monte Pindo, non houbo unha agresión concreta que dese na reación da asociación Monte Pindo Parque Natural. Segundo nos explica Mario Maceiras, secretario deste colectivo, “a iniciativa responde a “unha inquedanza histórica relacionada co desenvolvemento do monte por parte de xente de Carnota”. Para alén dunha ameaza concreta, o monte sofre desde hai anos unha importante degradaciónn. “Non sempre foi un pedregal como se ve agora. Isto é produto de anos de erosión por mor dos incendios e mais das chuvias que lavan a terra despois. Logo está sendo continuamente invadido por vehÃculos motorizados, campismo agresivo e mesmo grafitis”. A proposta da asociación ecoloxista ADEGA para que este espazo se declarase parque natural serviu como catalizador para o nacemento dunha plataforma local que está a colleitar unha grande cantidade de apoios. “Cada dÃa quedamos máis pampos vendo a xente que nos apoia por Internet ou das asociacións que se suman. No ámbito da cultura mesmo, temos casos como o de Luar na Lubre, que é o caso máis coñecido.” E é que o grupo incluÃu no seu último disco un tema dedicado a este macizo. Canda a eles, están a apoiar esta proposta outras entidades como “o coro Cántigas da Terra, ou a Asociación de Amigos dos Camiños a Santiago, asà como colectivos de montañeiros ou deportivos entre moitos outros”. Para alén da mitoloxÃa que asocia o monte co suposto Olimpo Celta, o monte destaca por posuÃr a única poboación de carvallo anano que existe no Noroeste da PenÃnsula e mais pola súa poboación de gato montés, entre outras especies de interese. En breve a asociación dará un novo paso na reivindicación do Parque Natural para este espazo. Propoñen gravar un video colaborativo no que os participantes vaian pasando dun a outro un cartel co logo do colectivo, simbolizando unha cadea humana virtual.
O Galiñeiro
A ameaza de novos parques eólicos está en moitos casos detrás desta anovada preocupación polos cumios do paÃs. Estas instalacións enerxéticas teñan nas serras o seu espazo predilecto e en casos anteriores teñen provocado serios danos sobre bens patrimoniais e naturais, como foi o caso das tristemente célebres turbeiras do Xistral. Deste xeito, non é de estrañar que ante a posibilidade que ver os montes cubertos de aeroxeradores a xente se organice. É o caso da Plataforma pola Defensa do Galiñeiro, que reclama a ampliación do Parque Natural do Monte Aloia a esta serra do sur da provincia de Pontevedra. “Hai sete ou oito anos xa se tentou ampliar o parque, pero por deixadez de funcións non se fixo nin está incluÃdo na Rede Natura” explica Xosé Lois Vilar, voceiro deste colectivo. Arredor de catorce colectivos da zona, incluÃndo comunidades de montes participan nesta iniciativa, nunha zona que xa en anos pasados se mobilizara contra a construción doutro parque na Serra da Groba. “O parque eólico do Galiñeiro é unha aberración. Suponse que se van instalar dezaseis ou dezaoito muÃños de última xeración que poden ter preto de 120 metros de altura sobre montes de 700 metros situados ao carón do mar. Só o impacto visual vai ser tremendo”. Canda a isto, Vilar denuncia o dano das canteiras na zona e mais o abandono dagúns dos mellores conxuntos de arte rupestre que existen a nivel estatal.
Os casos que veñen
Non son estes, nin moito menos, os únicos casos de agresión recente. A Serra do Careón, en Melide, pode verse afectada pola reclamada ampliación do parque empresarial desta localidade, o que se sumarÃa aos danos provocados pola construción dunha autovÃa neste Lugar de Interese Comunitario. Canda a isto, o anuncio de que se está a barallar un trazado do AVE polo Courel, que afectarÃa a zonas protexidas, agravarÃa a situación dunha zona xa gravemente afectada polas canteiras de lousa. No SuÃdo, pola súa banda, un proxecto de prospección mineira pode afectar gravemente a este espazo, mentres en MarÃn un colectivo está a se movilizar para salvar o Monte Pituco da construción dun polÃgono industrial. E isto por falar só dalgúns dos casos máis recentes.
A protección e o futuro
As reivindicacións de protección que se están a erguer tanto desde o Galiñeiro como desde o Pindo son exemplos da ausencia da aplicación de figuras deste tipo sobre as serras do noso paÃs. Segundo recoñece SerafÃn González, aÃnda que varias destas zonas están incluÃdas na Rede Natura “moi poucas chegan a niveis de protección axeitados. As únicas zonas son os parques naturais do Xurés e do Invernadoiro, e logo pódese falar do parque das Fragas do Eume, que serÃa xa de media montaña”. De xeito xeral, este ecoloxista lembra que “nas serras hai unha boa cantidade de especies de flora e de fauna ameazada. Podemos falar da águia real, do bufo real ou do lobo só por citar tres”. Maceiras, da asociación do Monte Pindo, ten claro que se verán novos exemplos de mobilización, e anima a participar en iniciativas semellantes á que protagonizan os veciños de Carnota. “Cómpre que todos os problema de medio en Galicia teñen este apoio detrás. Pensamos que isto pode darse a niveis parecidos en moitos lugares de Galicia, e animamos ás persoas interesadas no noso medio a activar este tipo de respostas”.
