">
Un libro, un filme, unha obra de teatro... e agora unha banda deseñada. A historia de Elisa e Marcela, consideradas o primeiro matrimonio do mesmo sexo no Estado, está a se abrir paso como un mito contemporáneo nos últimos anos. Xulia Vicente asina a última destas adaptacións, unha historia breve en cadriños que promove o Consello da Cultura Galega e que inclúe mesmo unha regueifa orixinal.
"Esta banda deseñada relata a historia de Elisa e Marcela, dúas mulleres cuxa peculiar historia foi reconstruída a partir de documentos oficiais e de extractos de xornais, moitas veces con testemuñas de difícil comprobación. Necesariamente, este relato emprega a ficción para suplir algúns ocos e facilitar a narración. Esta bd ten a intención de divulgar e visibilizar a vida destas mulleres, pero nunca debe tomarse como unha versión cen por cen fiel á historia". Así presenta Xulia Vicente a adaptación á novena arte de Elisa e Marcela que acaba de publicar na rede o Consello da Cultura Galega. Vinte e oito páxinas a toda cor achegan unha nova lectura a esta historia, cun especial foco na intimidade da relación entre estas dúas mulleres.
O Consello da Cultura amplía con este proxecto a súa aposta pola banda deseñada como formato para a divulgación, logo dos traballos publicados na colección Ciencia para todos. O proxecto preséntase a coincidir coas actividades coas que o Consello conmemora a Semana do Orgullo. Repasamos con Xulia Vicente o proceso de creación e adaptación da historia.
Culturagalega.gal-Coñecías previamente a historia das protagonistas?
Xulia Vicente- Coñecía, aínda que non de hai moito tempo. Por iso en canto me chamaron para traballar nela, quedei muda no teléfono. Probablemente oín sobre elas arredor do éxito da obra de teatro da Panadaría, e cando meus pais puideron ir vela, contáronme sobre o tema entusiasmados.
CG- Tiveches que facer moito traballo de documentación? como a abordaches?
XV- Nun principio estaba bastante nervosa con este tema, porque eu non fixera nunca antes un guión sobre feitos históricos. Comecei polo libro de Narciso de Gabriel, a fonte orixinal que reconstruíu a historia. Estaba practicamente todo aí, pero a través do contacto que me facilitou un bo amigo, puiden falar con Guillermina Domínguez, que coñecía moi ben a historia e sinaloume en direccións moi interesantes. A partir de aí, animeime a falar con outras persoas para buscar distintas visións do tema e cubrir algúns detalles: as mozas da Panadaría, o propio Narciso, Manuel Antelo, ou miña tía avoa.
CG- Hai mesmo unha regueifa feita especificamente para a BD, como saíu esta idea?
XV- Ten miga. Noelia, Areta e Ailén (A Panadaría) comentáranme que unha das cousas que puido levar a Elisa e Marcela a casar sería poder ser recoñecidas coma parella en sociedade. Por iso era importante ter unha escena na que se relacionaran con amigas e veciños, e ver esa necesidade a través dela. Manuel faloume do tipo de reunións veciñais que se organizaban na zona nesa época, coma neste caso as merendas, con cantigas e danza. E de aí ocorréuseme que o conflito se cociñara cunha regueifa, que me fixo o inmenso favor de escribir o meu amigo Benito Álvarez. A verdade é que estiven moi ben acompañada neste proxecto.
CG- Que pensas que lle achega o xénero da BD en xeral e a túa interpretación en particular a esta historia?
XV- É outro xeito de contar historias, coas súas particularidades pero igual de válido. E dentro do medio, estou segura de que mudaría moito se fose outra autora a encargada de levala a cabo. Neste caso particular, ademais, penso que vai achegar unha vía de entrada moi accesible á historia para calquera curioso, por varios factores: é unha versión curtiña, vai estar dispoñible de xeito gratuíto, e non hai unha preocupación por cubrir cada aspecto da vida da parella, senón máis ben de contala con fluidez, con moito apoio no gráfico.
CG- Foi moi difícil abordar unha historia que está a ter tantas adaptacións recentes?
XV- Non percibín isto coma un problema mentres traballaba, senón máis ben ó contrario. Tiña por un lado a versión documental de Narciso, e por outro as visións autorais da Panadaría e de Isabel Coixet (que eu coñeza). Para min foi moi útil visitalas todas, ver outras posibilidades, aprender de cousas que se cadra non me interesaría despois facer na miña versión, pero si axudarían a buscar o meu enfoque. E penso que todo isto enriqueceu o meu traballo significativamente.
CG- Por que pensas que está a se dar esta descuberta de Elisa e Marcela nos últimos anos? (Libros, obra de teatro, filme...)
XV- É que é unha historia interesantísima, redescoberta non hai moito (se non me engano, Narciso publica a primeira edición do libro en 2008). Trae consigo, nun caso de 1901, moitos temas polos que seguimos saíndo á rúa hoxe: o "matrimonio sen home", a identidade de Elisa/Mario, o escarnio público ou posterior viraxe da opinión pública... e está por suposto esa incrible xogada que se lle fai á igrexa co casamento. A parella son dende logo unhas personaxes con moitísimo carisma, e para min tanto inspiradoras coma intrigantes.
CG- Algunha anécdota sobre o teu traballo coa BD? Algo rechamante que atopases na historia?
XV- Na BD remato na derradeira páxina coa escena na que Mario e Marcela quitan a foto de voda. Pois ben, nun principio eu escollera a outra fotografía, feita nun exterior, con eles en actitude algo máis natural, para finalizar cun sentimento de liberdade. Claro, cal foi a miña sorpresa cando descubro que é a fotografía que lles fixeron no Aljube, a prisión do Porto, para distribuír en prensa... A documentación é un traballo que nunca remata.
"Esta banda deseñada relata a historia de Elisa e Marcela, dúas mulleres cuxa peculiar historia foi reconstruída a partir de documentos oficiais e de extractos de xornais, moitas veces con testemuñas de difícil comprobación. Necesariamente, este relato emprega a ficción para suplir algúns ocos e facilitar a narración. Esta bd ten a intención de divulgar e visibilizar a vida destas mulleres, pero nunca debe tomarse como unha versión cen por cen fiel á historia". Así presenta Xulia Vicente a adaptación á novena arte de Elisa e Marcela que acaba de publicar na rede o Consello da Cultura Galega. Vinte e oito páxinas a toda cor achegan unha nova lectura a esta historia, cun especial foco na intimidade da relación entre estas dúas mulleres.
O Consello da Cultura amplía con este proxecto a súa aposta pola banda deseñada como formato para a divulgación, logo dos traballos publicados na colección Ciencia para todos. O proxecto preséntase a coincidir coas actividades coas que o Consello conmemora a Semana do Orgullo. Repasamos con Xulia Vicente o proceso de creación e adaptación da historia.
Culturagalega.gal-Coñecías previamente a historia das protagonistas?
Xulia Vicente- Coñecía, aínda que non de hai moito tempo. Por iso en canto me chamaron para traballar nela, quedei muda no teléfono. Probablemente oín sobre elas arredor do éxito da obra de teatro da Panadaría, e cando meus pais puideron ir vela, contáronme sobre o tema entusiasmados.
CG- Tiveches que facer moito traballo de documentación? como a abordaches?
XV- Nun principio estaba bastante nervosa con este tema, porque eu non fixera nunca antes un guión sobre feitos históricos. Comecei polo libro de Narciso de Gabriel, a fonte orixinal que reconstruíu a historia. Estaba practicamente todo aí, pero a través do contacto que me facilitou un bo amigo, puiden falar con Guillermina Domínguez, que coñecía moi ben a historia e sinaloume en direccións moi interesantes. A partir de aí, animeime a falar con outras persoas para buscar distintas visións do tema e cubrir algúns detalles: as mozas da Panadaría, o propio Narciso, Manuel Antelo, ou miña tía avoa.
CG- Hai mesmo unha regueifa feita especificamente para a BD, como saíu esta idea?
XV- Ten miga. Noelia, Areta e Ailén (A Panadaría) comentáranme que unha das cousas que puido levar a Elisa e Marcela a casar sería poder ser recoñecidas coma parella en sociedade. Por iso era importante ter unha escena na que se relacionaran con amigas e veciños, e ver esa necesidade a través dela. Manuel faloume do tipo de reunións veciñais que se organizaban na zona nesa época, coma neste caso as merendas, con cantigas e danza. E de aí ocorréuseme que o conflito se cociñara cunha regueifa, que me fixo o inmenso favor de escribir o meu amigo Benito Álvarez. A verdade é que estiven moi ben acompañada neste proxecto.
CG- Que pensas que lle achega o xénero da BD en xeral e a túa interpretación en particular a esta historia?
XV- É outro xeito de contar historias, coas súas particularidades pero igual de válido. E dentro do medio, estou segura de que mudaría moito se fose outra autora a encargada de levala a cabo. Neste caso particular, ademais, penso que vai achegar unha vía de entrada moi accesible á historia para calquera curioso, por varios factores: é unha versión curtiña, vai estar dispoñible de xeito gratuíto, e non hai unha preocupación por cubrir cada aspecto da vida da parella, senón máis ben de contala con fluidez, con moito apoio no gráfico.
CG- Foi moi difícil abordar unha historia que está a ter tantas adaptacións recentes?
XV- Non percibín isto coma un problema mentres traballaba, senón máis ben ó contrario. Tiña por un lado a versión documental de Narciso, e por outro as visións autorais da Panadaría e de Isabel Coixet (que eu coñeza). Para min foi moi útil visitalas todas, ver outras posibilidades, aprender de cousas que se cadra non me interesaría despois facer na miña versión, pero si axudarían a buscar o meu enfoque. E penso que todo isto enriqueceu o meu traballo significativamente.
CG- Por que pensas que está a se dar esta descuberta de Elisa e Marcela nos últimos anos? (Libros, obra de teatro, filme...)
XV- É que é unha historia interesantísima, redescoberta non hai moito (se non me engano, Narciso publica a primeira edición do libro en 2008). Trae consigo, nun caso de 1901, moitos temas polos que seguimos saíndo á rúa hoxe: o "matrimonio sen home", a identidade de Elisa/Mario, o escarnio público ou posterior viraxe da opinión pública... e está por suposto esa incrible xogada que se lle fai á igrexa co casamento. A parella son dende logo unhas personaxes con moitísimo carisma, e para min tanto inspiradoras coma intrigantes.
CG- Algunha anécdota sobre o teu traballo coa BD? Algo rechamante que atopases na historia?
XV- Na BD remato na derradeira páxina coa escena na que Mario e Marcela quitan a foto de voda. Pois ben, nun principio eu escollera a outra fotografía, feita nun exterior, con eles en actitude algo máis natural, para finalizar cun sentimento de liberdade. Claro, cal foi a miña sorpresa cando descubro que é a fotografía que lles fixeron no Aljube, a prisión do Porto, para distribuír en prensa... A documentación é un traballo que nunca remata.
BD Elisa e Marcela no web do Consello da Cultura Galega en pdf
Serie
Elisa e Marcela, a construción dun mito
Desde 1901 ata agora a historia de amor e loita de Marcela e Elisa pasou por moi diversos e diferentes formatos á hora de ser transmitida no que é a viaxe dunha historia que fascina.
Xulia Vicente: "Son personaxes con moitísimo carisma, e para min tanto inspiradoras coma intrigantes".
