A crÃtica literaria foi durante moito tempo o parrulo feo das nosas letras. Os crÃticos, sacrificados polo mito popular como seres resentidos que arruÃnan carreiras coas súas interpretacións, cumpren na realidade un papel fundamental na constitución dun sistema literario, animando a lectura e achegando análises e interpretacións sobre obras e autores. Para reflexionar sobre este proceso, a Asociación de Escritores convocou neste mes de setembro, a I Xornada da CrÃtica, un evento que quere tirar á luz esta actividade.
“As funcións da crÃtica no sistema literario galego son as mesmas que poder noutros”, explica o crÃtico e profesor Ramón Nicolás. “Sobre todo no caso da crÃtica xornalÃstica, trátase de orientar o lector arredor dos valores ou dos deméritos que pode ter un determinado libro”. Pouco coñecida e valorada, reducida a cÃrculos académicos, esta actividade comeza a se estruturar nos últimos anos. En 2005 vÃa a luz “Elementos de crÃtica literaria”, un volume colectivo que tentaba clarificar diferentes cuestións encol desta disciplina no contexto galego. Hai agora un ano nacÃa a sección de crÃtica dentro da Asociación de Escritores en Lingua Galega. Este mes de setembro celébrase, na sede do Consello da Cultura Galega, en Compostela, a I Xornada da CrÃtica Galega. O encontro quere servir para visibilizar e reflexionar encol deste traballo, e dar pé a un futuro desenvolvemento da crÃtica en Galicia.
CrÃtica nos xornais
Precisamente é no marco destas xornadas que Nicolás fará unha análise sobre a crÃtica xornalÃstica no noso paÃs. Nese sentido, este especialista lamenta que “se temos en conta o despegue que se produciu nos últimos anos en relación ao número de libros publicados, a presenza da crÃtica nos medios de comunicación, tanto prensa como radio, ou mesmo a rede, non ten un paralelismo con ese incremento”. Para alén de cuestións de cantidade, Nicolás tampouco detecta unha evolución no xeito de facer crÃtica, e mesmo sinala que “aÃnda que houbo algunha incorporación e tamén algunha baixa, os nomes que están a facer crÃtica variaron pouco”.
Profesionalidade
Deste xeito, mantéñense no sector eivas coma a falta de profesionalización, xa que Nicolás advirte que “non hai ninguén que se dedique exclusivamente a isto, é inviable desde un punto de vista económico”. Relacionado con isto, está o problema da escaseza de medios que dediquen espazos á crÃtica. “Os suplementos de carácter literario son moi escasos na prensa escrita, non hai espazos nos xornais. CumprirÃa o compromiso de algunhas empresas xornalÃsticas para pular pola presenza da crÃtica, que é algo que está recollido en dous artigos da Lei do Libro”. Malia ás eivas do sector, este analista literario é optimista ante os movementos de consolidación do sector. “Coa creación da sección de crÃtica a AELG e a celebración destas xornadas vexo un espÃrito novo no sentido do cooperativismo. Agardo que sirva para conseguir un recoñecemento e unha posta en valor da importancia da crÃtica en Galicia. Quizais esteamos agora mesmo nun momento de transición”, conclúe.
Na academia
Para alén da crÃtica xornalÃstica, existe unha modalidade de análise literario deste tipo aÃnda menos difundida. A crÃtica académica, segundo nos explica Arturo Casas, profesor de TeorÃa da Literatura, “non ten que preocuparse de ter un publico masivo. Basicamente é investigación cientÃfica”, explica, aÃnda que recoñece que nos últimos anos “a fronteira entre a crÃtica xornalÃstica e a académica é menos clara que hai algúns anos, probablemente porque os autores e os consumidores das dúas son o mesmo colectivo”. Neste sentido incide en que “o que varÃa é a función das dúas, no ámbito xornalÃstico é máis destacable a función divulgativa e comercial”.
A evolución crÃtica
A relativa invisibilidade deste traballo non impediu, de calquera xeito, que se desenvolvese un certo corpus crÃtico. “AÃnda que non penso que conveña ter nunca unha ollada excesivamente compracente co que existe, tampouco penso que haxa que ser apocalÃptico, porque non hai motivo”, explica Casas. “Se ollamos con perspectiva histórica o desenvolvemento da crÃtica podemos estar moderadamente satisfeitos, aÃnda que se pensamos na pegada efectiva e real da crÃtica serÃa optimista dicir que ocupa un lugar secundario na nosa literatura”. Nese sentido, este relativo afianzamento do xénero vai asociado ao incremento da actividade de investigación universitaria no paÃs. “Da correlación crÃtica-universidade poderiamos dicir que falamos do mesmo. É certo que tamén se fai crÃtica académica fóra da universidade, e que tivo unha importancia extraordinaria ata mediados dos anos oitenta, pero a dÃa de hoxe hai unha correspondencia moi estreita”, completa este catedrático.
Ampliacións teóricas
Dentro das necesidades da crÃtica académica, Casas destaca que “cómpre ampliar a noción de crÃtica e facer lecturas sociolóxicas e polÃticas dos produtos culturais. Non se deberÃa identificar crÃtica con investigación sobre autores”, completa. Dese xeito, o obxecto do traballo “non ten por qué ser só un autor ou un libro. Non debe terse unha ollada centrada exclusivamente nos textos”. No mesmo sentido, Casas ten clara a necesidade de incrementar o diálogo con correntes teórico-crÃticas de todo o mundo “para clarificar cuestións metodolóxicas e de definición do obxecto da crÃtica” . Un recoñecemento do traballo do crÃtico como profesional que precisa dunha cualificación ou a creación de redes de investigación máis flexibles que favorezan investigacións máis dinámicas son outras das eivas que lle apón ao sector.
A historia e o futuro
Malia ás reflexións que estes autores achegan sobre a situación e a propia evolución da crÃtica literaria en Galicia, na verdade resta aÃnda moito por investigar dentro deste campo. “Non semella que haxa un interese excesivo en coñecer a nosa tradición crÃtica, que serÃa algo interesante para saber mellor de ónde vimos. A historia da crÃtica galega é algo que está aÃnda por facer”, conclúe Casas. Polo momento semella que se continúa a facer, e que algunha intención hai tamén de a recoller.
“As funcións da crÃtica no sistema literario galego son as mesmas que poder noutros”, explica o crÃtico e profesor Ramón Nicolás. “Sobre todo no caso da crÃtica xornalÃstica, trátase de orientar o lector arredor dos valores ou dos deméritos que pode ter un determinado libro”. Pouco coñecida e valorada, reducida a cÃrculos académicos, esta actividade comeza a se estruturar nos últimos anos. En 2005 vÃa a luz “Elementos de crÃtica literaria”, un volume colectivo que tentaba clarificar diferentes cuestións encol desta disciplina no contexto galego. Hai agora un ano nacÃa a sección de crÃtica dentro da Asociación de Escritores en Lingua Galega. Este mes de setembro celébrase, na sede do Consello da Cultura Galega, en Compostela, a I Xornada da CrÃtica Galega. O encontro quere servir para visibilizar e reflexionar encol deste traballo, e dar pé a un futuro desenvolvemento da crÃtica en Galicia.
CrÃtica nos xornais
Precisamente é no marco destas xornadas que Nicolás fará unha análise sobre a crÃtica xornalÃstica no noso paÃs. Nese sentido, este especialista lamenta que “se temos en conta o despegue que se produciu nos últimos anos en relación ao número de libros publicados, a presenza da crÃtica nos medios de comunicación, tanto prensa como radio, ou mesmo a rede, non ten un paralelismo con ese incremento”. Para alén de cuestións de cantidade, Nicolás tampouco detecta unha evolución no xeito de facer crÃtica, e mesmo sinala que “aÃnda que houbo algunha incorporación e tamén algunha baixa, os nomes que están a facer crÃtica variaron pouco”.
Profesionalidade
Deste xeito, mantéñense no sector eivas coma a falta de profesionalización, xa que Nicolás advirte que “non hai ninguén que se dedique exclusivamente a isto, é inviable desde un punto de vista económico”. Relacionado con isto, está o problema da escaseza de medios que dediquen espazos á crÃtica. “Os suplementos de carácter literario son moi escasos na prensa escrita, non hai espazos nos xornais. CumprirÃa o compromiso de algunhas empresas xornalÃsticas para pular pola presenza da crÃtica, que é algo que está recollido en dous artigos da Lei do Libro”. Malia ás eivas do sector, este analista literario é optimista ante os movementos de consolidación do sector. “Coa creación da sección de crÃtica a AELG e a celebración destas xornadas vexo un espÃrito novo no sentido do cooperativismo. Agardo que sirva para conseguir un recoñecemento e unha posta en valor da importancia da crÃtica en Galicia. Quizais esteamos agora mesmo nun momento de transición”, conclúe.
Na academia
Para alén da crÃtica xornalÃstica, existe unha modalidade de análise literario deste tipo aÃnda menos difundida. A crÃtica académica, segundo nos explica Arturo Casas, profesor de TeorÃa da Literatura, “non ten que preocuparse de ter un publico masivo. Basicamente é investigación cientÃfica”, explica, aÃnda que recoñece que nos últimos anos “a fronteira entre a crÃtica xornalÃstica e a académica é menos clara que hai algúns anos, probablemente porque os autores e os consumidores das dúas son o mesmo colectivo”. Neste sentido incide en que “o que varÃa é a función das dúas, no ámbito xornalÃstico é máis destacable a función divulgativa e comercial”.
A evolución crÃtica
A relativa invisibilidade deste traballo non impediu, de calquera xeito, que se desenvolvese un certo corpus crÃtico. “AÃnda que non penso que conveña ter nunca unha ollada excesivamente compracente co que existe, tampouco penso que haxa que ser apocalÃptico, porque non hai motivo”, explica Casas. “Se ollamos con perspectiva histórica o desenvolvemento da crÃtica podemos estar moderadamente satisfeitos, aÃnda que se pensamos na pegada efectiva e real da crÃtica serÃa optimista dicir que ocupa un lugar secundario na nosa literatura”. Nese sentido, este relativo afianzamento do xénero vai asociado ao incremento da actividade de investigación universitaria no paÃs. “Da correlación crÃtica-universidade poderiamos dicir que falamos do mesmo. É certo que tamén se fai crÃtica académica fóra da universidade, e que tivo unha importancia extraordinaria ata mediados dos anos oitenta, pero a dÃa de hoxe hai unha correspondencia moi estreita”, completa este catedrático.
Ampliacións teóricas
Dentro das necesidades da crÃtica académica, Casas destaca que “cómpre ampliar a noción de crÃtica e facer lecturas sociolóxicas e polÃticas dos produtos culturais. Non se deberÃa identificar crÃtica con investigación sobre autores”, completa. Dese xeito, o obxecto do traballo “non ten por qué ser só un autor ou un libro. Non debe terse unha ollada centrada exclusivamente nos textos”. No mesmo sentido, Casas ten clara a necesidade de incrementar o diálogo con correntes teórico-crÃticas de todo o mundo “para clarificar cuestións metodolóxicas e de definición do obxecto da crÃtica” . Un recoñecemento do traballo do crÃtico como profesional que precisa dunha cualificación ou a creación de redes de investigación máis flexibles que favorezan investigacións máis dinámicas son outras das eivas que lle apón ao sector.
A historia e o futuro
Malia ás reflexións que estes autores achegan sobre a situación e a propia evolución da crÃtica literaria en Galicia, na verdade resta aÃnda moito por investigar dentro deste campo. “Non semella que haxa un interese excesivo en coñecer a nosa tradición crÃtica, que serÃa algo interesante para saber mellor de ónde vimos. A historia da crÃtica galega é algo que está aÃnda por facer”, conclúe Casas. Polo momento semella que se continúa a facer, e que algunha intención hai tamén de a recoller.
