"Nada do que aconteceu no século XIX galego, fose na vida social e institucional, fose na cultura e mesmo na biografÃa das súas figuras máis relevantes, lle foi alleo", asà definÃa o legado do catedrático de Historia Contemporánea da USC Xosé Ramón Barreiro outro catedrático, Ramón Villares, nun recente artigo no web da Real Academia Galega.
A morte de Xosé Ramón Barreiro o pasado 17 de marzo deixou na comunidade cultural unha gran conmoción, xa que a súa figura trascendeu o ámbito do estudos históricos para desempeñar un papel fundamental en institucións como a Real Academia Galega, da que foi presidente entre 2001 e 2010. É precisamente ese perfil poliédrico de Barreiro o que ás veces oculta o seu legado histórico, que os seus colegas de profesión reivindican. Xa rematados os textos de urxencia sobre a súa figura, falamos de vagar con Emilio GrandÃo, profesor titular de Historia Contemporánea na USC e discÃpulo de Barreiro, para coñecer máis do seu traballo como historador.
"Barreiro é Barreiro", resume GrandÃo o seu traballo, "para moitos de nós, a primeira imaxe que tivemos do pasado de Galicia foi a que nos explicou el". Un enorme iceberg intelectual que agachaba cultura, erudición, coñecemento documental ou outra faceta fundamental del, o coleccionismo, cunha enorme biblioteca que tiña repartida polas súas residencias. A imaxe de Galicia xurdida do iceberg callou nas novas xeracións que se foron incorporando á cultura e investigación do paÃs desde os anos 70.
"É Barreiro quen, xunto con Ramón Villares, crea unha Historia de Galicia". O historiador pertencÃa a unha caste de grandes figuras da cultura do paÃs que Ãan máis alá da súa propia disciplina e tiñan unha gran capacidade de conexión cun público amplo: "Barreiro tiña a capacidade de comunicar, non só de xeito verbal, senón tamén na súa escrita, unha idea e un sentimento. El entendÃa este oficio como un compromiso social. O seu traballo debÃa retornar á sociedade".
Un dos seus ámbitos de especialidade foi o século XIX. "De algún xeito, el crÃa que todo o que hoxe é Galicia comezaba aÃ", sinala Emilio GrandÃo. "El é o grande especialista do primeiro terzo do século XIX galego e español, e o chamado fracaso da revolución industrial", sinala GrandÃo, "el descubre que moitas veces os grandes descoñecidos na actualidade son os elementos máis conservadores desa sociedade". Deste xeito Barreiro dedicou notables traballos ao estudo do carlismo galego, ou sobre os movementos liberais e absolutistas nesas priemiras décadas do XIX, ou á Guerra da Independencia.
Pero unha caracterÃstica de Barreiro como historiador é tamén a dificultade para situalo nunha tendencia ou nunha especialidade moi concreta, como é o habitual na historiografÃa a partir da segunda década do século XX. "A Barreiro movÃao sobre todo a curiosidade", sinala GrandÃo, e iso facÃa que abordase temas ben diferentes. Desde a historia da Universidade de Santiago ata "os seus últimos traballos, que pasaron desapercibidos, como os movementos obreiros da Coruña durnate a II República".
Barreiro era un historiador que establecÃa diálogos co pasado. Non é casual que, durante a súa presidencia da Real Academia Galega realizase a biografÃa máis ambiciosa sobre Manuel MurguÃa, o primeiro presidente da entidade e fundador da gran narrativa da historia galega. "No fondo preguntábase como un historiador crÃtico con todo foi capaz de chegar onde chegou MurguÃa", di GrandÃo, "e chegou el mesmo".
Unha visión de Galicia nas súas palabras
En abril de 2006 gravamos con Xosé Ramón Barreiro na sede da Real Academia Galega unha serie de vÃdeos nos que el presentaba ao público de culturagalega.gal as xoias do arquivo da institución. Os vÃdeos son unha mostra magnÃfica da capacidade de Barreiro para explicar de xeito didáctico claves da historia do paÃs.
A maleta de Pondal
Cartas de Manuel MurguÃa ao seu fillo Ovidio
A obra "O mariscal"
Primeira descrición do reino de Galicia
El Heráclito español
As orixes da Real Academia Galega
A morte de Xosé Ramón Barreiro o pasado 17 de marzo deixou na comunidade cultural unha gran conmoción, xa que a súa figura trascendeu o ámbito do estudos históricos para desempeñar un papel fundamental en institucións como a Real Academia Galega, da que foi presidente entre 2001 e 2010. É precisamente ese perfil poliédrico de Barreiro o que ás veces oculta o seu legado histórico, que os seus colegas de profesión reivindican. Xa rematados os textos de urxencia sobre a súa figura, falamos de vagar con Emilio GrandÃo, profesor titular de Historia Contemporánea na USC e discÃpulo de Barreiro, para coñecer máis do seu traballo como historador.
"Barreiro é Barreiro", resume GrandÃo o seu traballo, "para moitos de nós, a primeira imaxe que tivemos do pasado de Galicia foi a que nos explicou el". Un enorme iceberg intelectual que agachaba cultura, erudición, coñecemento documental ou outra faceta fundamental del, o coleccionismo, cunha enorme biblioteca que tiña repartida polas súas residencias. A imaxe de Galicia xurdida do iceberg callou nas novas xeracións que se foron incorporando á cultura e investigación do paÃs desde os anos 70.
"É Barreiro quen, xunto con Ramón Villares, crea unha Historia de Galicia". O historiador pertencÃa a unha caste de grandes figuras da cultura do paÃs que Ãan máis alá da súa propia disciplina e tiñan unha gran capacidade de conexión cun público amplo: "Barreiro tiña a capacidade de comunicar, non só de xeito verbal, senón tamén na súa escrita, unha idea e un sentimento. El entendÃa este oficio como un compromiso social. O seu traballo debÃa retornar á sociedade".
Un dos seus ámbitos de especialidade foi o século XIX. "De algún xeito, el crÃa que todo o que hoxe é Galicia comezaba aÃ", sinala Emilio GrandÃo. "El é o grande especialista do primeiro terzo do século XIX galego e español, e o chamado fracaso da revolución industrial", sinala GrandÃo, "el descubre que moitas veces os grandes descoñecidos na actualidade son os elementos máis conservadores desa sociedade". Deste xeito Barreiro dedicou notables traballos ao estudo do carlismo galego, ou sobre os movementos liberais e absolutistas nesas priemiras décadas do XIX, ou á Guerra da Independencia.
Pero unha caracterÃstica de Barreiro como historiador é tamén a dificultade para situalo nunha tendencia ou nunha especialidade moi concreta, como é o habitual na historiografÃa a partir da segunda década do século XX. "A Barreiro movÃao sobre todo a curiosidade", sinala GrandÃo, e iso facÃa que abordase temas ben diferentes. Desde a historia da Universidade de Santiago ata "os seus últimos traballos, que pasaron desapercibidos, como os movementos obreiros da Coruña durnate a II República".
Barreiro era un historiador que establecÃa diálogos co pasado. Non é casual que, durante a súa presidencia da Real Academia Galega realizase a biografÃa máis ambiciosa sobre Manuel MurguÃa, o primeiro presidente da entidade e fundador da gran narrativa da historia galega. "No fondo preguntábase como un historiador crÃtico con todo foi capaz de chegar onde chegou MurguÃa", di GrandÃo, "e chegou el mesmo".
Unha visión de Galicia nas súas palabras
En abril de 2006 gravamos con Xosé Ramón Barreiro na sede da Real Academia Galega unha serie de vÃdeos nos que el presentaba ao público de culturagalega.gal as xoias do arquivo da institución. Os vÃdeos son unha mostra magnÃfica da capacidade de Barreiro para explicar de xeito didáctico claves da historia do paÃs.
A maleta de Pondal
Cartas de Manuel MurguÃa ao seu fillo Ovidio
A obra "O mariscal"
Primeira descrición do reino de Galicia
El Heráclito español
As orixes da Real Academia Galega
Serie
Os trazos do historiador
Repasamos con Emilio GrandÃo a pegada de Xosé Ramón Barreiro no coñecemento da historia do paÃs
