O libro máis importante da cultura galega agacha aínda moitos segredos. O investigador Francisco Prado acaba de descubrir dous importantes episodios na biografía do Códice Calixtino, o texto fundamental sobre o que se sostén a tradición xacobea. Desde unha viaxe descoñecida a Barcelona en 1962 na equipaxe dun avión ata o achado dun importante anaco de miniatura desaparecido durante a restauración do códice na década de 1960: o rostro do emperador Carlomagno.
Nas tendas de anticuarios aínda se poden atopar sobres conmemorativos do XVI Congreso Internacional de Editores celebrado en Barcelona en maio de 1962.
Están decorados con siluetas de libros abertos que parecen voar propulsados polo aleteo das súas follas, aos que acompañan, en ocasións, efixies de Mercurio, o mensaxeiro dos deuses que aparece representado co seu característico casco alado nunha tirada especial de selos emitida por Correos ese ano.
É precisamente unha carta a que nos revela a historia do estraño voo que realizaron os dous manuscritos medievais máis soados de Galicia -o Códice Calixtino e o Tombo A da Catedral de Santiago- para asistir como convidados de honra a ese congreso. Desta viaxe accidentada nin sequera se decatou a prensa compostelá, como mostra a ausencia de mención algunha nas amplas crónicas que se lle adicaron ao evento.
O 17 de maio de 1962 Manuel Chamoso Lamas escribe ao seu colega Joan Ainaud de Lasarte, co que tivera unha estreita relación o ano anterior ao comisariar conxuntamente a magna exposición internacional de Arte Románica celebrada en Santiago e Barcelona, para trasladarlle un asunto que o tiña angustiado:
Detalle da carta de Manuel Chamoso Lamas a Joan Ainaud de Lasarte. (Santiago de Compostela, 17 de maio de 1962). Fonte: Galiciana
As preocupacións de Chamoso foron atendidas por Ainaud de Lasarte quen pediu a Federico Udina, Director do Arquivo da Coroa de Aragón, que velase polos códices e se encargase de devolvelos persoalmente a Santiago. A él diríxese Chamoso nunha misiva do 4 de xuño agradecéndolle o coidado que tivo dos preciosos manuscritos, cuxas miniaturas, como lle comentara a Ainaud de Lasarte, "se están desprendiendo a pedazos", e emprazándoo a unha conversa sobre a súa necesaria restauración.
Detalle da carta de Manuel Chamoso Lamas a Federico Udina. (Santiago de Compostela, 4 de xuño de 1962). Fonte: Galiciana
Seguindo o plan para ter os códices en perfecto estado para o Ano Santo de 1965, Chamoso enviounos ao prestixioso laboratorio de restauración da Biblioteca Nacional, dirixido, desde 1929, polo experto técnico conservador Carlos Asensi Garcimartín, quen conseguira sobrevivir as purgas do franquismo, preservando o seu cargo a pesar de ter sido oficial do exército republicano durante a Guerra Civil (aparece expedientado como "teniente rojo" asociado coa C. N. T nos arquivos do réxime)
Nun suplemento gráfico titulado Clínica para libros. Se les opera, se les cura, se les rejuvenece, publicado en 1964 para divulgar as labores do obradoiro de restauración, vemos a Asensi Garcimartín intervindo no Códice Calixtino, o Tombo A e outras xoias bibliográficas.
Fotografías do suplemento gráfico. Fonte: Universidade de Salamanca
"En el", informa o pé de foto onde se ve ao técnico restaurador examinando o cartulario compostelán, "los libros son tratados de todas sus enfermedades y achaques tal como los seres vivos. Rayos X o ultravioleta, injertos, vacunas, y otros medios son utilizados en esta terapéutica bibliofílica".
Pero ironicamente sería nesa "clínica", e non na bodega de equipaxe do avión comercial que tantos desacougos causara a Chamoso, onde unha das miniaturas máis significativas do Códice Calixtino habería de sufrir danos irreparables - a que representa o episodio no que o Apóstolo Santiago se lle aparece a Carlomagno nun soño para instalo a liberar a súa tumba, mostrándolle cómo se debuxa no ceo o camiño das estrelas que debería seguir para chegar a Compostela.
Foto de 1954 do Soño de Carlomagno do Códice Calixtino, antes da súa restauración
Para unha recente análise da historia codicolóxica do manuscrito, este artigo de Laura Fernández.
O Soño de Carlomagno na actualidade. Arquivo da Catedral de Santiago, Ms. CF 14, fol,162r.
O Soño de Carlomagno no códice do Vaticano. Biblioteca Apostólica Vaticana, Archivio di San Pietro, Ms. C. 128, fol. 181v
Como se pode comprobar por comparación cunha foto realizada en 1954, o exceso de celo de Asensi Garcimartín na aplicación de inxertos e pigmentos á páxina fixo que se perdese a porción que ainda se conservaba da cabeza coroada do monarca, de forma de xeito que agora asistimos á incongruente escena de Santiago flotando sobre unha cama baleira.
Ata hai pouco, para reconstruír a escena, tiñamos que conformarnos coas copias medievais do Códice Calixtino, ou con gravados novecentistas como o que ilustra o libro de Fidel Fita, Recuerdos de un viaje a Santiago de Galicia, 1880 (p. 52). Pero, afortunadamente, aflorou unha foto de " J. Palmeiro e Hijos" datada na contorna de 1909, conservada no fondo de Eladio Oviedo y Arce do arquivo da Real Academia Galega, que nos devolve os rasgos da cabeza de Carlomagno xunto con outros detalles do diseño desta preciosa iluminación que pronto se perderían nas primeiras décadas do século XX.
O Soño de Carlomagno en postal de ca. 1909 do Archivo da Real Academia Galega
De feito, as fotografías que se sacaron en 1930 para a ambiciosa edición do Liber Sancti Iacobi patrocinada polo Seminario de Estudos Galegos, que incluía unha transcripción completa do texto realizada polo medievalista de Harvard Walter Muir Whitehill (discípulo do célebre Arthur Kingsley Porter, quen lle amosou o manuscrito en Santiago en 1927), un estudo musicolóxico de Germán Prado, e outro das ilustracións e aparato decorativo de Xesús Carro, xa amosan as perdas materiais no pergameo quedando visible só a coroa de Carlomagno. Como sinala Carro "Los colores dominantes de la miniatura son el verde, azul y rojo. Pero lo lamentable es que la va corroyendo la tinta verde. Ha desaparecido ya gran parte. De no atajar pronto el corrosivo, perecerá totalmente".
Ilustración do Soño de Carlomagno no libro Liber Sancti Jacobi. Codex Calixtinus, vol. I (Santiago, 1944), p. XXIII, lámina impresa na Imprenta Nós en 1935.
En xaneiro de 1934, o diario El Pueblo Gallego, publicaba un artigo dando a coñecer as labores do Seminario de Estudos Galegos que incluían os traballos da sección de filoloxía para a unificación do idioma, e, sobre todo, esa edición do Códice Calixtino, "obra verdaderamente trascendental para la cultura gallega y que representa el máximo esfuerzo del seminario en el orden editorial e histórico
Tan agardada era esta edición que cando Valle-Inclán recibiu o folleto promocional cos detalles da mesma aproveitou para reseñala na prensa escribindo o que sería o seu único artigo sobre o Códice Calixtino. Pero o desastre da Guerra Civil, que arrasou co Seminario de Estudos Galegos e coa Imprenta Nós, onde estaban os plegos de transcripción, probas para corrección e as láminas fotográficas, fixo que non se puidese publicar ata 1944. No prólogo, Francisco Sánchez Cantón recordaba con mágoa que "La historia de la presente edición es larga y penosa de contar". Certamente era unha historia penosa, pero tamén heroica, de xeito que Manuel Díaz y Díaz considerouna digna de ser contada no seu esencial libro El Códice Calixtino de la Catedral de Santiago. Estudio codicológico y de contenido (Santiago, 1988). Estimo importante reproducir aquí integramente (en pdf) ese relato pois traza unha semblanza daqueles homes de quen, con orgullo e humildade, nos sentimos herdeiros no noso traballo e cuxo legado nos obriga para continuar o seu compromiso con Galicia.
Sería nos albores da segunda década do século XXI, o 5 de xullo de 2011, cando o Códice Calixtino, xa co seu soño de Carlomagno decapitado, realizaría outra viaxe incerta que o levaría desde o arquivo da Catedral de Santiago ata un garaxe do Milladoiro no esperpéntico roubo perpetrado por Manuel Fernández Castiñeiras. As circunstancias do meu traballo fixeron que tivese o estraño privilexio ser a última persoa que filmou o códice antes da súa desaparición en imaxes que aparecen no breve documental que escribín e dirixín para formar parte da exposición Pórtico Virtual Iacobus: el mar, la piedra, el espíritu. A policía atopouno un ano mais tarde, o 4 de xullo de 2012, no mesmo día no que se facía pública a confirmación científica da existencia do bosón de Higgs, producíndose así unha "converxencia estelar" nas páxinas dos xornais entre o reaparecido pergameo no que o Apóstolo lle amosa a Carlomagno o camiño das estrelas, e o elusivo bosón cuxo movemento xera a materia cósmica - feito sobre o que reflexionei en "El universo del Códice".
Tras a súa recuperación, o manuscrito volveu de novo á clínica, onde as conservadoras María del Carmen Hidalgo Brinquis e Nieves Valentín Rodrigo realizaron un exhaustivo diagnostico do seu estado.
Nese informe determinaron que:
"Las alteraciones que actualmente presenta se deben al paso del tiempo, a factores intrínsecos de sus materiales constitutivos y a las sucesivas manipulaciones que ha sufrido el códice a través de sus ocho siglos de existencia, pero no al periodo de tiempo que ha permanecido oculto, ya que, al parecer, el lugar donde estuvo escondido, tenía un microclima similar al de la catedral, estaba protegido por papeles de periódico y no debió ser manipulado por la persona de lo sustrajo."
Ata agora, este fora o último episodio coñecido da azarosa biografía do Códice, de cuxa capacidade de supervivencia dános xa conta o propio autor nunhas pasaxes do Prólogo onde relata os roubos, naufraxios e incendios que sufriu, seguidos pola frase codex remansit (e o códice permaneceu):
Códice Calixtino, Arquivo da Catedral de Santiago, Ms. CF 14, fol. 1r
"A verdade é que sufrín incontables desacougos por mor deste códice. Efectivamente, mentres era estudante, amando ao Apóstolo desde neno, percorrendo durante catorce anos terras e rexións extranxeiras, ía copiando nuns poucos, pobres, enrrugados papeis o que del atopaba escrito para poder recollelo nun só volume, de xeito que os amantes de Santiago atopasen todo xunto e máis axeitadamente o que debía recitarse nos días festivos. Admirable fortuna! Fun caer entre bandoleiros e, ainda que me levaron todas as miñas pertenzas, quedoume só o códice. Estiven encerrado en prisións e, perdidos todos os meus bens, só me quedou o códice. Caín moitas veces en mares de profundas augas, tiven a morte aos ollos, e, ao saír eu, saíu o códice intacto. Ardeu a casa en que estaba e, queimadas todas as miñas cousas, quedou sen arder, xunto conmigo, o codice". (Tradución de Xosé López Díaz)
Se emociona ter diante o Soño de Carlomagno que pintou o iluminador medieval hai máis de 900 anos, convertido agora nun monumento en ruinas cuxos pigmentos parecen aferrase ao pergameo resistíndose a que aquel soño esmoreza por completo, mais conmovedor resulta quizais ter diante unha das láminas do Soño de Carlomagno que ilustran a edición do Códice Calixtino realizada polo Seminario de Estudos Galegos, e publicadas, post-mortem, en 1944. Os artigos que integran ese libro están xa en castelán, como corresponde a unha publicación que viu a luz no franquismo, pero as láminas, tiradas anos antes na Imprenta Nós manteñen os pes de foto en galego "O Soño de Carlomaño". Esas láminas do Soño foron os derradeiros produtos saidos das rotativas da senlleira imprenta fundada por Ánxel Casal, membro do Seminario e Alcalde de Santiago polo Partido Galeguista, quen sería asesinado o 19 de agosto de 1936, e polos esforzos da súa muller María Miramontes. Salvounas da destrución dos materias almacenados na imprenta Nós Xesús Carro, a quen tanto se lle debe na súa incansable salvagarda do patrimonio do Seminario durante a guerra. "Hoxe enterramos o Seminario", exclamou Otero Pedrayo na reunión co Rector da Universidade de Santiago en abril de 1940 cando se produxo a súa definitiva disolución. Pero, ainda que "ardeu a casa" dos membros do Seminario, e grazas ao seu sacrificio, somnum Gallaeciae remansit.
--------------------------------------------
Sobre o autor
Francisco Prado-Vilar é director de Proxectos no Real Colexio Complutense de Harvard e director científico do Programa A.W. Mellon para o Pórtico da Gloria. Foi membro e coordinador do comité científico da restauración do Pórtico da Gloria desde os seus inicios en 2008. Licenciouse en Historia da Arte pola Universidade de Santiago de Compostela con Premio Extraordinario de Licenciatura, tras o cal obtivo os títulos de Máster e Doutoramento pola Universidade de Harvard. Posteriormente exerceu postos investigadores e docentes nas universidades de Princeton, Londres, Complutense e máis recentemente Stanford, onde foi Burke Visiting Professor. Foi membro fundador do Comité do Selo de Patrimonio Europeo da UE, do que agora é asesor (Heritage Label amb.). Entre as bolsas e premios internacionais que obtivo, cómpre destacar: bolsa Charles Elliot Norton, bolsa A.W. Mellon, bolsa Cotsen/Society of Fellows Princeton, dúas bolsas Aga Khan e Premio de Harvard á Excelencia no Ensino. En breve publicarase o primeiro volume dos estudos do proxecto do Pórtico da Gloria, co título "O Pórtico da Gloria: Arquitectura, materia e visión", no que se inclúe a primeira reconstrución completa da fachada mateana da Catedral de Santiago coa restitución de todas as esculturas coñecidas aos seus lugares orixinais.
Nas tendas de anticuarios aínda se poden atopar sobres conmemorativos do XVI Congreso Internacional de Editores celebrado en Barcelona en maio de 1962.
Están decorados con siluetas de libros abertos que parecen voar propulsados polo aleteo das súas follas, aos que acompañan, en ocasións, efixies de Mercurio, o mensaxeiro dos deuses que aparece representado co seu característico casco alado nunha tirada especial de selos emitida por Correos ese ano.
É precisamente unha carta a que nos revela a historia do estraño voo que realizaron os dous manuscritos medievais máis soados de Galicia -o Códice Calixtino e o Tombo A da Catedral de Santiago- para asistir como convidados de honra a ese congreso. Desta viaxe accidentada nin sequera se decatou a prensa compostelá, como mostra a ausencia de mención algunha nas amplas crónicas que se lle adicaron ao evento.
O 17 de maio de 1962 Manuel Chamoso Lamas escribe ao seu colega Joan Ainaud de Lasarte, co que tivera unha estreita relación o ano anterior ao comisariar conxuntamente a magna exposición internacional de Arte Románica celebrada en Santiago e Barcelona, para trasladarlle un asunto que o tiña angustiado:
Detalle da carta de Manuel Chamoso Lamas a Joan Ainaud de Lasarte. (Santiago de Compostela, 17 de maio de 1962). Fonte: Galiciana
As preocupacións de Chamoso foron atendidas por Ainaud de Lasarte quen pediu a Federico Udina, Director do Arquivo da Coroa de Aragón, que velase polos códices e se encargase de devolvelos persoalmente a Santiago. A él diríxese Chamoso nunha misiva do 4 de xuño agradecéndolle o coidado que tivo dos preciosos manuscritos, cuxas miniaturas, como lle comentara a Ainaud de Lasarte, "se están desprendiendo a pedazos", e emprazándoo a unha conversa sobre a súa necesaria restauración.
Detalle da carta de Manuel Chamoso Lamas a Federico Udina. (Santiago de Compostela, 4 de xuño de 1962). Fonte: Galiciana
Seguindo o plan para ter os códices en perfecto estado para o Ano Santo de 1965, Chamoso enviounos ao prestixioso laboratorio de restauración da Biblioteca Nacional, dirixido, desde 1929, polo experto técnico conservador Carlos Asensi Garcimartín, quen conseguira sobrevivir as purgas do franquismo, preservando o seu cargo a pesar de ter sido oficial do exército republicano durante a Guerra Civil (aparece expedientado como "teniente rojo" asociado coa C. N. T nos arquivos do réxime)
Nun suplemento gráfico titulado Clínica para libros. Se les opera, se les cura, se les rejuvenece, publicado en 1964 para divulgar as labores do obradoiro de restauración, vemos a Asensi Garcimartín intervindo no Códice Calixtino, o Tombo A e outras xoias bibliográficas.
Fotografías do suplemento gráfico. Fonte: Universidade de Salamanca
"En el", informa o pé de foto onde se ve ao técnico restaurador examinando o cartulario compostelán, "los libros son tratados de todas sus enfermedades y achaques tal como los seres vivos. Rayos X o ultravioleta, injertos, vacunas, y otros medios son utilizados en esta terapéutica bibliofílica".
Pero ironicamente sería nesa "clínica", e non na bodega de equipaxe do avión comercial que tantos desacougos causara a Chamoso, onde unha das miniaturas máis significativas do Códice Calixtino habería de sufrir danos irreparables - a que representa o episodio no que o Apóstolo Santiago se lle aparece a Carlomagno nun soño para instalo a liberar a súa tumba, mostrándolle cómo se debuxa no ceo o camiño das estrelas que debería seguir para chegar a Compostela.
Foto de 1954 do Soño de Carlomagno do Códice Calixtino, antes da súa restauración
Para unha recente análise da historia codicolóxica do manuscrito, este artigo de Laura Fernández.
O Soño de Carlomagno na actualidade. Arquivo da Catedral de Santiago, Ms. CF 14, fol,162r.
O Soño de Carlomagno no códice do Vaticano. Biblioteca Apostólica Vaticana, Archivio di San Pietro, Ms. C. 128, fol. 181v
Como se pode comprobar por comparación cunha foto realizada en 1954, o exceso de celo de Asensi Garcimartín na aplicación de inxertos e pigmentos á páxina fixo que se perdese a porción que ainda se conservaba da cabeza coroada do monarca, de forma de xeito que agora asistimos á incongruente escena de Santiago flotando sobre unha cama baleira.
Ata hai pouco, para reconstruír a escena, tiñamos que conformarnos coas copias medievais do Códice Calixtino, ou con gravados novecentistas como o que ilustra o libro de Fidel Fita, Recuerdos de un viaje a Santiago de Galicia, 1880 (p. 52). Pero, afortunadamente, aflorou unha foto de " J. Palmeiro e Hijos" datada na contorna de 1909, conservada no fondo de Eladio Oviedo y Arce do arquivo da Real Academia Galega, que nos devolve os rasgos da cabeza de Carlomagno xunto con outros detalles do diseño desta preciosa iluminación que pronto se perderían nas primeiras décadas do século XX.
O Soño de Carlomagno en postal de ca. 1909 do Archivo da Real Academia Galega
De feito, as fotografías que se sacaron en 1930 para a ambiciosa edición do Liber Sancti Iacobi patrocinada polo Seminario de Estudos Galegos, que incluía unha transcripción completa do texto realizada polo medievalista de Harvard Walter Muir Whitehill (discípulo do célebre Arthur Kingsley Porter, quen lle amosou o manuscrito en Santiago en 1927), un estudo musicolóxico de Germán Prado, e outro das ilustracións e aparato decorativo de Xesús Carro, xa amosan as perdas materiais no pergameo quedando visible só a coroa de Carlomagno. Como sinala Carro "Los colores dominantes de la miniatura son el verde, azul y rojo. Pero lo lamentable es que la va corroyendo la tinta verde. Ha desaparecido ya gran parte. De no atajar pronto el corrosivo, perecerá totalmente".
Ilustración do Soño de Carlomagno no libro Liber Sancti Jacobi. Codex Calixtinus, vol. I (Santiago, 1944), p. XXIII, lámina impresa na Imprenta Nós en 1935.
En xaneiro de 1934, o diario El Pueblo Gallego, publicaba un artigo dando a coñecer as labores do Seminario de Estudos Galegos que incluían os traballos da sección de filoloxía para a unificación do idioma, e, sobre todo, esa edición do Códice Calixtino, "obra verdaderamente trascendental para la cultura gallega y que representa el máximo esfuerzo del seminario en el orden editorial e histórico
Tan agardada era esta edición que cando Valle-Inclán recibiu o folleto promocional cos detalles da mesma aproveitou para reseñala na prensa escribindo o que sería o seu único artigo sobre o Códice Calixtino. Pero o desastre da Guerra Civil, que arrasou co Seminario de Estudos Galegos e coa Imprenta Nós, onde estaban os plegos de transcripción, probas para corrección e as láminas fotográficas, fixo que non se puidese publicar ata 1944. No prólogo, Francisco Sánchez Cantón recordaba con mágoa que "La historia de la presente edición es larga y penosa de contar". Certamente era unha historia penosa, pero tamén heroica, de xeito que Manuel Díaz y Díaz considerouna digna de ser contada no seu esencial libro El Códice Calixtino de la Catedral de Santiago. Estudio codicológico y de contenido (Santiago, 1988). Estimo importante reproducir aquí integramente (en pdf) ese relato pois traza unha semblanza daqueles homes de quen, con orgullo e humildade, nos sentimos herdeiros no noso traballo e cuxo legado nos obriga para continuar o seu compromiso con Galicia.
Sería nos albores da segunda década do século XXI, o 5 de xullo de 2011, cando o Códice Calixtino, xa co seu soño de Carlomagno decapitado, realizaría outra viaxe incerta que o levaría desde o arquivo da Catedral de Santiago ata un garaxe do Milladoiro no esperpéntico roubo perpetrado por Manuel Fernández Castiñeiras. As circunstancias do meu traballo fixeron que tivese o estraño privilexio ser a última persoa que filmou o códice antes da súa desaparición en imaxes que aparecen no breve documental que escribín e dirixín para formar parte da exposición Pórtico Virtual Iacobus: el mar, la piedra, el espíritu. A policía atopouno un ano mais tarde, o 4 de xullo de 2012, no mesmo día no que se facía pública a confirmación científica da existencia do bosón de Higgs, producíndose así unha "converxencia estelar" nas páxinas dos xornais entre o reaparecido pergameo no que o Apóstolo lle amosa a Carlomagno o camiño das estrelas, e o elusivo bosón cuxo movemento xera a materia cósmica - feito sobre o que reflexionei en "El universo del Códice".
Tras a súa recuperación, o manuscrito volveu de novo á clínica, onde as conservadoras María del Carmen Hidalgo Brinquis e Nieves Valentín Rodrigo realizaron un exhaustivo diagnostico do seu estado.
Nese informe determinaron que:
"Las alteraciones que actualmente presenta se deben al paso del tiempo, a factores intrínsecos de sus materiales constitutivos y a las sucesivas manipulaciones que ha sufrido el códice a través de sus ocho siglos de existencia, pero no al periodo de tiempo que ha permanecido oculto, ya que, al parecer, el lugar donde estuvo escondido, tenía un microclima similar al de la catedral, estaba protegido por papeles de periódico y no debió ser manipulado por la persona de lo sustrajo."
Ata agora, este fora o último episodio coñecido da azarosa biografía do Códice, de cuxa capacidade de supervivencia dános xa conta o propio autor nunhas pasaxes do Prólogo onde relata os roubos, naufraxios e incendios que sufriu, seguidos pola frase codex remansit (e o códice permaneceu):
Códice Calixtino, Arquivo da Catedral de Santiago, Ms. CF 14, fol. 1r
"A verdade é que sufrín incontables desacougos por mor deste códice. Efectivamente, mentres era estudante, amando ao Apóstolo desde neno, percorrendo durante catorce anos terras e rexións extranxeiras, ía copiando nuns poucos, pobres, enrrugados papeis o que del atopaba escrito para poder recollelo nun só volume, de xeito que os amantes de Santiago atopasen todo xunto e máis axeitadamente o que debía recitarse nos días festivos. Admirable fortuna! Fun caer entre bandoleiros e, ainda que me levaron todas as miñas pertenzas, quedoume só o códice. Estiven encerrado en prisións e, perdidos todos os meus bens, só me quedou o códice. Caín moitas veces en mares de profundas augas, tiven a morte aos ollos, e, ao saír eu, saíu o códice intacto. Ardeu a casa en que estaba e, queimadas todas as miñas cousas, quedou sen arder, xunto conmigo, o codice". (Tradución de Xosé López Díaz)
Se emociona ter diante o Soño de Carlomagno que pintou o iluminador medieval hai máis de 900 anos, convertido agora nun monumento en ruinas cuxos pigmentos parecen aferrase ao pergameo resistíndose a que aquel soño esmoreza por completo, mais conmovedor resulta quizais ter diante unha das láminas do Soño de Carlomagno que ilustran a edición do Códice Calixtino realizada polo Seminario de Estudos Galegos, e publicadas, post-mortem, en 1944. Os artigos que integran ese libro están xa en castelán, como corresponde a unha publicación que viu a luz no franquismo, pero as láminas, tiradas anos antes na Imprenta Nós manteñen os pes de foto en galego "O Soño de Carlomaño". Esas láminas do Soño foron os derradeiros produtos saidos das rotativas da senlleira imprenta fundada por Ánxel Casal, membro do Seminario e Alcalde de Santiago polo Partido Galeguista, quen sería asesinado o 19 de agosto de 1936, e polos esforzos da súa muller María Miramontes. Salvounas da destrución dos materias almacenados na imprenta Nós Xesús Carro, a quen tanto se lle debe na súa incansable salvagarda do patrimonio do Seminario durante a guerra. "Hoxe enterramos o Seminario", exclamou Otero Pedrayo na reunión co Rector da Universidade de Santiago en abril de 1940 cando se produxo a súa definitiva disolución. Pero, ainda que "ardeu a casa" dos membros do Seminario, e grazas ao seu sacrificio, somnum Gallaeciae remansit.
--------------------------------------------
Sobre o autor
Francisco Prado-Vilar é director de Proxectos no Real Colexio Complutense de Harvard e director científico do Programa A.W. Mellon para o Pórtico da Gloria. Foi membro e coordinador do comité científico da restauración do Pórtico da Gloria desde os seus inicios en 2008. Licenciouse en Historia da Arte pola Universidade de Santiago de Compostela con Premio Extraordinario de Licenciatura, tras o cal obtivo os títulos de Máster e Doutoramento pola Universidade de Harvard. Posteriormente exerceu postos investigadores e docentes nas universidades de Princeton, Londres, Complutense e máis recentemente Stanford, onde foi Burke Visiting Professor. Foi membro fundador do Comité do Selo de Patrimonio Europeo da UE, do que agora é asesor (Heritage Label amb.). Entre as bolsas e premios internacionais que obtivo, cómpre destacar: bolsa Charles Elliot Norton, bolsa A.W. Mellon, bolsa Cotsen/Society of Fellows Princeton, dúas bolsas Aga Khan e Premio de Harvard á Excelencia no Ensino. En breve publicarase o primeiro volume dos estudos do proxecto do Pórtico da Gloria, co título "O Pórtico da Gloria: Arquitectura, materia e visión", no que se inclúe a primeira reconstrución completa da fachada mateana da Catedral de Santiago coa restitución de todas as esculturas coñecidas aos seus lugares orixinais.
Serie
Divulgación histórica
Localizada a efixie desaparecida do emperador no Códice Calixtino
