Para min os títeres e o teatro de rúa son o camiño intermedio entre as plástica e o teatro, e gústame moito ese camiño. Inacio Vilariño, alma mater e autor dos textos da compañía Fantoches Baj, apunta a súa formación en Belas Artes e a experiencia en compañías como Viravolta ou Os Kinkilláns como principais eixes da súa aposta pola innovación nestes xéneros. Tamén estiven nunha compañía de teatro de rúa en Setúbal. Fantoches Baj naceu cara ao 2007 en Lisboa. Eu botei alá tres anos e acumulei moitas ideas. Foi un tempo de estar lendo e imbuíndome de moitas cousas. Entre outras, destaca o festival FINFA. É moi diferente dos que se fan en España, que están moi orientados a Sudamérica polo idioma como vehículo. Alí programan de todo, ingleses, alemán, holandeses Vense propostas máis contemporáneas e obsérvase que lle dan a marioneta un valor diferente do que ten aquí. Ao tempo, recoñece que o panorama galego non é alleo a este tipo de propostas para monicreques. Ten un desenvolvemento bastante grande en relación con outras comunidades do mesmo tamaño. Hai máis títeres do que noutros lugares e con moito nivel. Hai compañías como Artello, Trompicallo, Tanxarina ou Viravolta que fan propostas de calidade, modernas e con moi boa acollida.
Á hora de definir o seu traballo, Inacio recoñece que lhe resulta difícil. Saen un pouco do formato de xénero e cústame explicalas. Como categoría máis xenérica, podo dicir que fago teatro de obxectos. Logo vou achegándolle outras artes, desde o componente literario propio do teatro ata poesía ou música. Polo xeral as miñas referencias son moi pictóricas, con autores como Philip Gladstone o Pete Halley.
Obxectos e poetas
O Asombro é un espectáculo de teatro de obxectos. Libros, luces e música combínanse para representar os poemas de Uxío Novoneyra, con apoios en vídeo e na actuación do propio recitante. Neste caso, o emprego dos obxectos veu motivado polo propio texto. Na súa poesía atopei moitas propostas diferentes, desde Os Eidos ata Vietnam canto hai un salto moi grande, cando menos formalmente, e entón pensamos en transitar dunha a outra de diferentes xeitos. De xeito semellante Poesía última de LP a propia proposta poética convidaba a empregar as letras como obxectos. Un pouco a idea era crear un espazo que lles deixase ao poemas ter o seu protagonismo, explica.
O Asombro from Fantoches Baj on Vimeo.
As pombas de Carboeiro
Nesta obra si que apostamos por unha figuración moi clara, pero os personaxes son tamén moi abstractos, porque en realidade saen das cartas, aínda que teñen formas humanas, explica Vilariño. Nese caso, como noutros espectáculos, xogamos con que o manipulador deixe de estar agochado. Hai un certo cruzamento co teatro de rúa no sentido do rapsoda ou do cantar de cego, entón priorízase moito a narración oral, apoiándose un pouco no kamishibai xaponés, consistente en narración apoiada en ilustracións. Deste xeito, as cartas do Tarot de Marsella, o conto ou o teatro mestúrase nunha obra que naceu como unha encarga da Banda de Música de Silleda e que mestura a invasión napoleónica cunha historia medieval no mosteiro de Carboeiro. Este edificio acolleu a estrea da obra, na que interveu a propia banda.
As pombas de Carboeiro
Tamén para nenos
Canda a estes proxecto, Baj mantén unha serie de obras relativamente máis convencionais, centradas no público máis infantil pero que manteñen tamén o seu punto de experimentación. É o caso, por exemplo de Velocíclopes, un espectáculo no que uns estraños seres rodantes centran a atención. Vilariño salienta que para min non hai diferenzas entre unhas e outras, pero si que existe unha vía de adultos ou obxectos máis abstractos con outras máis infantil ou popular, vívoo sen traumas.
Encol do seu interese pola vangarda escénica Vilariño sinala que a actuación é o motor, vas para adiante e fas o que pensas que tes que facer. Logo sempre tes un ollo posto en como vas conseguir vender as cousas, hai que atopar unha canle para os distribuír. No entanto, recoñece que ao final os espectáculos innovadores teñen saída. Aínda que a priori non teñen un mercado tanxible, logo van aparecendo sitios onde se poden facer cousas. Si que semella que hai espazo para estas propostas.
Proxectos
De xeito inmediato, a compañía ten previsto desenvolver unha xira do seu espectáculo sobre Novoneyra. A seguir unha idea que me rolda na cabeza é recuperar Acrobacia acuática, unha obra que eu xa fixera baixo outro nome con textos de Chus Pato. Ademais, en colaboración coa Fundación Uxío Novoneyra, están a preparar a edición audiolibro con textos e imaxes baseado no espectáculo O asombro. A obra poderá verse na Zona C de Compostela entre os vindeiros 15 e 17 de marzo. Pola súa banda, As pombas de Carboeiro recalarán no Salón do Libro Infantil de Pontevedra o 22 do mesmo mes.