CORREO
RSS
Os dous modelos de gaitas enfróntanse entre si
xullo 13, 2005
Os gaiteiros andan revoltos. Nos últimos tempos houbo unha forte disensión entre os grupos pontevedreses partidarios da estética e técnica instrumental escocesa cos defensores dunha vía máis tradicional. Chove sobre mollado, xa que hai 15 anos houbo unha liorta semellante cando se creou a Real Banda de Gaitas da Deputación de Ourense. Aínda que hoxe a polémica está resolta, queda claro que existen dous modelos que conviven no noso país e que van por camiños distintos.
En abril deste ano a Deputación de Ourense anunciou o interese de que se puxeran en marcha cinco escolas de gaitas por toda a provincia (Pontevedra, Vilagarcía, Lalín, Vigo e Cangas) que se chamaría “Rede de Escolas de Gaita e Percusión de Pontevedra”. Nese empeño asinou un convenio coa Asociación de Banda de Gaitas da Provincia, que sería a encargada de impartir a materia por unha contía de noventa mil euros.
O convenio non gustou á Asociación de Gaiteiros Galegos xa que a medida, foi aprobada fóra da orde do día e por procedimiento de urxencia nun pleno celebrado en abril. Aínda que desde a deputación se fixo notar, desde o primeiro momento, que non sería un achegamento ata as posturas escocesas, senón que se quería un achegamento á tradición e á cultura galega. Pero a Asociación de Gaiteiros Galegos apresurouse a denunciar que estes centros de ensino seguirían o modelo escocés que xa adoptara a Real Banda de Gaitas de Ourense no seu momento. Pero non só non gustou á Asociación de Gaiteiros, senón tamén ao concello de Vilagarcía, quen anunciou no seu momento que non cedería espazo á deputación para impartir as clases mentres non se chegara a un acordo cos grupos tradicionais do concello e da comarca.
A polémica
Sucedéronse así un cruce de acusacións entre a Deputación e os Gaiteiros Galegos que, despois unha tregua fallida e comunicados varios, rematou o 11 xuño nunha xuntanza. A tregua definitiva foi anunciada polo delegado de cultura da Administración Provincial, José Juan Durán e o representante da Asociación de Gaiteiros Galegos, Santiago Caneiro, que anunciaron un convenio polo que a Asociación de Gaiteiros Galegos creará unha escola de música tradicional dentro da que se integrarán os polémicos cursos da Asociación de Bandas de Gaitas da Provincia de Pontevedra. O proxecto conta agora cun orzamento de cen mil euros (dez mil máis do previsto inicialmente)
Semellanzas e diferenzas
Na raíz de todo a desputa están dous modos diferentes de entender a gaita. Uns entenden a gaita como o resultado dunha tradición puramente galega, fondamente enraizada coa cultura oral do noso país que no rural foi alimentada en grupos como “os Campaneiros de Vilagarcía” ou “os Tempranos de Eiris” e coas cidades ao redor dos Coros galegos. Hoxe en día, toda esa tradición agrupouse arredor do colectivo chamado Gaiteiros Galegos. Do outro lado, hai unha segunda vertente que supón un achegamento tanto na vestimenta, como na filosofía, como nas características do propio instrumento máis próximas á gaita escocesa. Este segundo grupo foi o modelo que segue a Real Banda de Gaitas de Ourense (a etiqueta de Real foi posterior á súa creación hai 15 anos). A primeira é a gaita chamada “redonda ou normal” que sona nun tono próximo ao DO, mentres que a segunda chámaselle “grileira” que está máis próxima ao RE, e o seu son é duro e chillón. Fisicamente, este tipo de gaita conta con tres roncos colocados verticalmente e percusións de alta tensión. Existe, ademais un terceiro tipo de gaita, que é a “tumbal, ronca o roncadora” que é a máis grande das tres.
Chove sobre mollado
Non era a primeira vez que en Galicia xurdeu unha desputa entre estes dous modelos que conviven en zonas diferentes do territorio. Unha das máis sonadas foi cando se creou a Asociación de Bandas de Gaitas de Ourense. Non foi só no sistema escollido na aula, senón tamén na vestimenta, recuperando saios para os homes, percusión de plástico e aires marciais. Un modelo que creou espullas no seu tempo que foi fundado e dirixido por Xosé Luis Foxo, creando un estilo musical e unha escola de gaitas que, segundo explica no web da formación, chega a 15.000 alumnos.
En todo caso, a pesar a forte polémica suscitada pola creación da Escola de gaitas e Percusión da Provincia de Pontevedra, o web deste centro vén de anunciar que as sedes de Vigo, Cangas, Pontevedra e Lalín xa comezaron as súas clases. Ademais, segundo figura nese sitio web “na actualidade a sede de Vilagarcía está en suspenso, 96 alumnos, rapaces e maiores permanecen á espera dunha decisión fora do alcance da dirección da Escola”.