O museo do Pobo achégase ao perfil máis descoñecido de Antón Fraguas cunha exposición e un libro

Fraguas de Loureiro

Foi, entre outras moitas cousas, historiador, etnógrafo, xeógrafo, arqueólogo e divulgador, pero por riba de todas as súas inquietudes que lle valeron un cento de premios, Antón Fraguas foi un dos galeguistas destacados polo seu humanismo. Sobre a súa traxectoria, desde un punto de vista pouco explorado ata o momento, céntrase a exposición e o libro que organizou a Fundación que leva o seu nome, o Museo do Pobo Galego e a Xunta con motivo do centenario do seu nacemento.

Antón Fraguas foi un dos membros fundadores do Museo do Pobo, así como o seu primeiro director, por iso non era de estrañar que a institución quixera conmemorar o centenario do seu nacemento. Fíxoo cunha serie de actividades que se presentaron en decembro de 2006 e que se resumen nunha exposición e nun libro. Xosé Manuel González Reboredo, coeditor da publicación, explica que “as actividades se comezaron a realizar en 2005, que foi coincidindo co centenario, ainda que se acaben de dar a coñecer”.

Traxectoria humanista
Medalla Castelao, fillo predilecto de Cotobade, Pedrón de Ouro, premio Trasalba, medalla de ouro e fillo adoptivo de Compostela, premio de investigación da Xunta de Galicia, premio Otero Pedrayo, premio das Letras e das Artes, insignia de ouro da Universidade de Santiago de Compostela... son só algúns dos recoñecementos que evidencian o traballo desenvolvido por Antón Fraguas en numerosas institucións, así como nos sólidos estudos e publicacións sobre variados temas pero sempre relacionados coa cultura de Galicia. Os seus méritos fan parte da exposición que se pode ver no Museo do Pobo Galego ata o 28 de xaneiro e que repasa o seu perfil biográfico desde un punto de vista persoal, o menos destacado ata o momento. Un feito que axuda a compender a figura de que analizou a historia, a etnografía e xeografía que serviron para arroxar luz no noso coñecemento sobre a sociedade tradicional.

A mostra comeza co seu nacemento na freguesía de Santiago de Loureiro (Cotobade), para repasar os seus anos de estudante en Pontevedra e en Compostela, onde se licenciaría en 1928. O mesmo ano no que ingresa no Seminario de Estudos Galegos desde onde iniciaría as tarefas de investigación nas seccións de Xeografía (da que sairían os seus traballos sobre “as rías baixas” e as terras da media montaña de Cotobade”) e de Etnografía e folklore (na que se achegou aos costumes do “Antroido” e traballos sobre a súa terra natal). Mentres tanto, doutórase coa máxima cualificación, coa tese sobre “O colexio de Fonseca”.

Gañou a oposición á auxiliaría de Xeografía e Historia na facultade compostelá, desde a que se trasladaría en 1933 á Estrada para ser profesor no instituto de Ensinos Medios. Foi alí onde o sorprendeu a Guerra Civil dando un xiro á súa existencia que abre un paréntese, uns anos escuros nos que se refuxia na docencia privada e no seu traballo científico no Instituto Padre Sarmiento de Estudios Gallegos. Pasado o período silente, reingresa na carreira docente para impartir clases no Instituto Masculino de Lugo e, desde 1959, no Feminino Rosalía de Castro, en Santiago, onde se xubila en 1976. Unha vez xubilado, non deixou de traballar para dar a coñecer a nosa sociedade tradicional, en parte porque el mesmo representaba un vínculo simbólico necesario no proceso de construción da cultura galega moderna, ligando o antigo traballo de recuperación histórica desenvolvido pola Xeración Nós e o Seminario de Estudos Galegos coa modernidade da Galicia autonómica.

O volume
Libros, centos de artigos en revistas especializadas e en prensa así como numerosas conferencias comprenden a copiosísima produción que Antón Fraguas nos deixou. De feito, segundo explica González Reboredo un dos coeditores do libro, “recolle o traballo de distintos autores que escribimos sobre a súa figura”. Antonio Fraguas era, ademais de etnógrafo un descritor da nosa xeografía, da nosa cultura e o libro recupera eses aspectos da súa traxectoria vital que influíron dalgunha maneira na súa obra. “A súa fonda relixiosidade, o seu labor como docente, tanto como de ensino secundario como universitario" son, en palabras de González Reboredo, algúns dos aspectos nos que se afondan no libro.

Polo demais, Reboredo destaca que hai dous aspectos da personalidade de Fraguas que todo o mundo quixo destacar nas súas colaboracións neste volume. Dunha banda a súa “bonhomía, o seu carácter persoal que está presente na súa obra”, e da outra, que “Don Antonio que naceu nun mundo rural e que nunca renegou das súas raíces e sempre facía gala de que era “un de aldea”.