O obxectivo é amosar o científico como unha persoa "normal coa que se pode identificar o público", explica a presentación do proxecto. A idea da Noite dos Investigadores xurdiu da Dirección Xeral de Investigación da Comisión Europa o pasado ano e chega agora ao noso país, dentro do programa "Mergúllate na Ciencia". A Coruña, Vigo e Celeiro son os portos que acollen o venres 22 entre as oito e as dez da noite este evento, que ten como eixe a investigación no mar. A proposta xurdiu desde a Dirección Xeral de I+D da Consellaría de Industria, desde onde se contactou con universidades e centros tecnolóxicos para organizar o evento e optar á axudas europeas para programas deste tipo. "A Dirección Xeral comezou a tirar do fío e contactou cos grupos de investigación", explica Lucía Fraga desde o Centro Tecnolóxico do Mar, en Vigo. "Ao final recompuxéronse un pouco todas as propostas que se enviaron e homoxeneizáronse, de xeito que o resultado é conxunto, non é unha idea orixinal de ninguén". Foi a grande masa de investigadores dedicados ao mar o que decidiu aos organizadores a centrar neste ámbito as súas iniciativas. "Cada un dos lugares onde se celebra a Noite dos Investigadores ten un enfoque algo diferente", completa Fraga.
Divulgación a dúas bandas
O Grupo de Investigación de Recursos Mariños e Peixarías da Universidade da Coruña é o responsable da organización das actividades na Cidade Herculina. "Pensamos nunha serie de actividades para diferentes tramos de idade, desde os máis pequenos ata xente mesmo na vintena, a idea é amosar o que é a vida cotiá do investigador e como o seu traballo ten unha repercusión social" explica Juan Freire, profesor deste equipo. Neste caso A Noite dos Investigadores" serviu para que os estudosos se acheguen á xente, ademais de introducir o público xeral no mundo da investigación. "Todo o que se vai facer son deseños orixinais do grupo. É interesante porque é xente que se dedica á investigación. Cando nolo propuxeron a primeira resposta foi de escepticismo, era algo moi afastado do noso mundo habitual e os prazos eran moi curtos" explica. "Logo, a falar deste tema, comezamos a pensar en positivo e vimos o que se podía facer, e entón descubrimos que nos apetecía amosarlle o noso traballo á xente". Despois dun grande esforzo, o grupo asegura que encontrou nesta iniciativa "unha experiencia moi positiva, vimos que temos imaxinación para deseñar este tipo de cuestións e que somos capaces para organizar isto de xeito autónomo". Nese sentido, Freire sinala que o interese pola divulgación pode facer que no futuro o grupo desenvolva novas iniciativas neste sentido.
Ata o fondo
Entre as ideas que desenvolveu este equipo de dez persoas está ofertar a posibilidade de que os asistentes realicen o seu "bautismo subacuático" con bombonas de osíxeno nunha piscina, no chamado "botellón submarino". "A idea é que o público poida comprobar como funciona unha das nosas ferramentas de traballo", explica Freire. Quen non se queira mollar ten tamén a opción de ver como é o fondo mariño a través do robot de investigación que o grupo terá no peirao da cidade. Acompañados por auténticos científicos, os asistentes poderán xogar a identificar animais, situalos nos seus hábitats, relacionar as crías cos exemplares adultos ou ver quen come a quen baixo as augas. "A idea é que ao fío destas propostas os investigadores establezan un diálogo cos rapaces". Unha das propostas que máis pode chamar a atención é o xogo co que se anima aos participantes a aprender a xestionar recursos pesqueiros. "Hai catro piscinas de bolas que simulan o mar, e dentro hai peixes e animais de goma e de plástico", explica Freire. O desafío consiste en pescar, pero non gaña o que máis peixe consiga, senón o que mellor consiga explotar os seus recursos e manteña a viabilidade da explotación. "A idea é que ao final do xogo vexan que co seu comportamento poden esgotar os recursos". Como fondo a todas estas actividades proxectarase continuamente un audiovisual que "amosa a vida do científico mariño mentres non está a traballar, o seu día a día. Logo tamén se amosa a súa actividade profesional, incluíndo a menos típica". Alén da actividade de laboratorio coa bata, "o traballo é moito máis diverso e complicado. Traballamos no mar, con pescadores, e vaise amosar tamén o material que empregamos, o mar e a xente que traballa nel". Todas estas actividades desenvolveranse na carpas que se situarán na zona do Parrote.
Do cotián á aventura
"A nosa proposta en concreto foi facer unha feira, non só de investigación, senón tamén coa participación do público para amosar a parte máis lúdica da ciencia", sinala Lucía Fraga desde Vigo. O Centro Tecnolóxico do Mar coordina a actividade xunto co Instituto de Investigacións Mariñas do Consello Superior de Investigación Científicas e a colaboración da Universidade de Vigo, a Coordinadora para o Estudio dos Mamíferos Mariños e o Museo do Mar entre outros. Unha curiosa proposta que achegan desde a Cidade Olívica é ver como se empregan os obxectos máis cotiáns para facer ciencia. "Amosamos que facer investigación non é só empregar aparellos moi precisos e complicados. Por exemplo podes precisar un trade para poñer un cravo e enganchar unha rede na rocha, ou un cepillo de dentes para obter determinadas mostras", explica Fraga. Da outra banda da normalidade, a amosar como a investigación pode ser tamén aventura, en Vigo propoñen unha acampada. "O laboratorio de Bioloxía Animal da universidade está especializado na investigación de ambientes extremos. Entón achegan unha tenda das que empregan na alta montaña coa trampas habituais para pequenos mamíferos", destaca esta investigadora, "deste xeito amosan como para chegar a determinados espazos de difícil acceso teñen que desenvolver actividades deportivas, e mesmo teñen fundado clubs para desenvolver estas actividades e formarse".
A diferenza do científico
Sen ir tan lonxe, os asistentes poderán participar as peculiaridades do traballo nun barco, mais concretamente, o xeito en que o balanceo pode complicar tarefas coma transvasar ou medir líquidos. "Montamos un simulador para que se poida comprobar como é traballar en movemento, é un aparello curioso de ver". Para incidir en que os investigadores non responden sempre á imaxe de sabio con bata, en Vigo tiveron a idea de facer un curioso xogo que convida a recoñecer investigadores no medio dunha multitude. "O tema é que non parecen científicos típicos, semellan cousas moi diferentes e é un pouco difícil", completa Fraga. A noite en Vigo acabará cunha degustación de produtos do mar como ostras ou polbo, nunha auténtica festa.
Máis festa
En Celeiro, quizais unha das proposta que máis chama a atención é unha carreira de vehículos de hidróxeno. Gañará que consiga orientar mellor os paneis de enerxía solar do seu coche. Un xogo que permite aos participantes simular un rescate no mar completarase coa posibilidade de chatear coas tripulacións de auténticos barcos pesqueiros que se encontran en alta mar. As iniciativas son moitas máis das que listamos, e na Coruña, por exemplo, pódese ver a actuación dun grupo de rock formado exclusivamente por investigadores. Cun ollo no tempo, están ultimándose os detalles da festa. Para evitar que o temporal previsto para estes días non interfira na celebración, en Vigo trasladaron as actividades ao Museo do Mar, ao que se poderá acceder mediante autobuses desde a Estación Marítima. Haberá que se achegar a esta noite de festa e ciencia e coñecer de primeira man os investigadores.
A noite dos investigadores
Anverso e reverso da postal de Busca ó investigador. Os visitantes recibirán esta postal á entrada do evento. Xoga ti tamén a buscar os investigadores. Nas seguintes páxinas da galería podes encontrar as solucións e unha explicación sobre o traballo dos diferentes científicos do mar. Imaxes cedidas pola organización de A Noite dos Investigadores en Vigo
A noite dos investigadores
> O Oceanógrafo ¿Quen investiga os océanos? A oceanografía require moitas viaxes e campañas arredor do mundo. As persoas que investigan neste eido adoitan ser uns aventureiros aos que lles encanta embarcar e teñen moita curiosidade por aprender. Tamén teñen que saber inglés, non marearse con facilidade e controlar informática. En oceanografía hai tanto homes coma mulleres, e de moitas idades. No noso laboratorio temos persoas de todas as condicións, casadas e solteiras, con fillos e sen fillos, nun rango de idades entre os 24 e os 62 anos. Tamén temos afeccionados aos deportes náuticos (vela, surf, windsurf...). Aínda que `para o noso traballo non temos que somerxernos, moitos de nos fan submarinismo e todos teñen en común a paixón polo mar. Por suposto teñen as mesmas afeccións que o resto da xente: ir o cine, ler, pasear... > A bióloga ¿Quen investiga a bioloxía pesqueira? Ás persoas que investigan no eido da pesca non só lles gusta moito o mar, senón os peixes e outros animais mariños comestibles. Ten que gustarlles a sua bioloxía, pero non necesariamente comelos. Aínda así, á meirande parte dos investigadores pesqueiros gústanos comer peixe. A bioloxía pesqueira precisa de xente á que lle guste non só viaxar, senón facelo en barco e percorrer o mundo, xa que a pesca desenvólvese por todos os mares, sobre todo a pesca galega. Temos que saber inglés, ter coñecementos de informática, de bioloxía, claro, pero tamén de matemáticas. Tamén temos que entender á xente do mar, aos pescadores, e comprender o seu traballo e os seus riscos. O traballo na investigación pesqueira é facer que a pesca sexa sostible, gracias a un mellor coñecemento das poboacións de peixes. Búscase así o mellor para os pescadores e para toda a sociedade, xa que Galicia é a rexión europea máis dependente da pesca. Imaxes e textos cedidos pola organización de A Noite dos Investigadores en Vigo
A noite dos investigadores
> A investigadora de Alimentos ¿Quen investiga os alimentos do mar? Na área de alimentos, a persoa que se dedique á investigación atópase inmersa nun conxunto de disciplinas que debe dominar, comezando pola análise dos alimentos, a microbioloxía, a toxicoloxía, e a nutrición, sen esquecer os mecanismos de alteración e conservación dos alimentos. Esta investigación non desatende os aspectos tecnolóxicos que interveñen nos procesos de elaboración, equipos, técnicas, maquinaria, etc. As persoas que investigan neste ámbito por necesidade son catadoras, xa que participan como panelistas na inspección dos alimentos que investigan ou axuízan aos comercializados. Coñecido o gran abanico de produtos comestibles, cada quen decántase por xéneros alimentarios concretos como son a carne, o peixe, os produtos lácteos, os viños, etc. Ningué desatende facetas como a seguridade alimentaria e, por conseguinte, todos coñecen ben as normativas que garanten a calidade e a seguridade nos alimentos. > A cetóloga ¿Quen investiga aos mamíferos mariños? Para realizar labores de observación de mamíferos mariños se precisa unha persoa paciente a quen lle guste estar horas mirando para o mar sen perder detalle do que alí pasa. Ten que ser tenaz, constante e non renderse con facilidade, xa que haberá días nos que, a pesar de estar horas observando o mar, non vexa nin un cetáceo. Por suposto, esta persoa é amante da natureza, do mar e dos mamíferos mariños. Ten que gustarlle navegar e non se pode marear con facilidade. E, sempre que vaia de observación, non se pode esquecer dos prismáticos e da cámara de fotos, nin do hidrófono cando saia en barco. Imaxes e textos cedidos pola organización de A Noite dos Investigadores en Vigo
A noite dos investigadores
>O Xeólogo ¿Quen investiga a xeoloxía mariña? As persoas que investigan a xeoloxía mariña adoitan ser grandes amantes da natureza, dispostas a pasar longas horas, días, ou tempadas no mar (ou praias, dunas, marismas), recollendo mostras e datos, sen importarlle as inclemencias do tempo (choiva, calor, etc.), nin a estación do ano (verán-inverno). Moitas veces investigan soas, ou en pequenos grupos de traballo, e en lugares polo xeral inóspitos, polo que adoitan ser aventureiros cunha gran curiosidade por desentrañar os eventos e historia (xeológica) dos sitios por onde pasa. As ferramentas de xeoloxía mariña son diversas e numerosas: se este investigador se caracteriza por algo é por ir sempre cargado de trastos, na súa maior parte moi pesados, como dragas diversas e muestreadores en xeral: por exemplo, dragas tipo culler para recoller mostras superficiais do fondo mariño, testificadores verticais (por exemplo corers de gravidade de varios metros de lonxitude) para o rexistro do sedimento na vertical, etc. Cando se fan mostraxes de sedimentos, acaban sempre con lodo e areas dos pés á cabeza. Dicimos que é o traballo máis sucio a bordo do buque. No medio dos grandes equipos tamén adoitan incluír unha lupa pequena de man, para identificar os detalles (composición) das mostras. Tamén hai outros traballos que se realizan con frecuencia na xeoloxía mariña como son os xeofísicos, nos que se utilizan equipos acústicos para rexistrar o fondo mariño. Neste caso sempre han manter as mans limpas pois traballan dende o interior do buque, nun dos seus laboratorios, manexando equipos acústicos diversos e ordenadores. Imaxes e textos cedidos pola organización de A Noite dos Investigadores en Vigo
A noite dos investigadores
Captura de pantalla do xogo "Viches os meus pequenos?" O xogo consiste en axudar ás nais (estrelas de mar, centolas ou anémonas) a atopar ós seus fillos entre un montón de larvas de diferentes animais mariños, coa axuda da lupa que se ve na imaxe. Imaxes e textos cedidos pola organización de A Noite dos Investigadores na Coruña
A noite dos investigadores
As ilustracións son parte dun panel interactivo que representa distintos ambientes mariños e no que hai que colocar a cada animal no sitio que lle corresponde. Imaxes e textos cedidos pola organización de A Noite dos Investigadores na Coruña
