No dÃa de onte a aldea de Santa Mariña de Augas Santas, en Allariz, celebraba a súa patroa. Do mesmo xeito que noutras moitas localidades baixo a mesma advocación houbo fogos de artificio e unha procesión que levou a imaxe da Santa pola viciñanza... No entanto, neste lugar o culto á santa está cheo de referencias lendarias e abrangue un bo lote de elementos precristiáns, conformando un dos conxuntos de crenzas e de lugares máis máxicos do noso paÃs.
Disque Santa Mariña era unha pastora nacida na Limia que era pretendida por un mandatario romano ao que ela refugaba dada a súa secreta condición de cristiá. A descuberta das súas crenzas deu en que o amor do romano virase xenreira e en que a pobre Mariña sufrise toda caste de martirios: pinchárona con ferros, azoutárona e tentaron afogala, e disque ata o diabo apareceu para a tentar na forma de dragón. Claro que, como é mester nestas historias, a súa fe procuroulle a axuda de Deus e mais dos santos, e foi asà que non se queimou co lume no forno onde a quixeron queimar, e que o propio San Pedro a tirou daquel recinto. De calquera xeito, non abondou a fe para a salvar, e a rapariga foi finalmente decapitada. Esta lenda pódese encontrar en moitos lugares con diferentes formas e que se apón a distintas santas, normalmente Mariña, Margarida ou, mesmo en Inglaterra, Liberada. Pero é en Santa Mariña de Augas Santas onde esta historia deu un especial xogo, ao incorporar para a imaxinerÃa cristiá unha serie de elementos previos á evanxelización da zona.
A igrexa
Deste xeito, nos tres lugares onda a cabeza da santa botou logo da decapitación, brotaron cadansúa fonte, que aÃnda hoxe prestan servizo e que teñen, como non podÃa ser menos, propiedades medicinais, especialmente para os ouvidos. No suposto lugar da decapitación ergueuse a igrexa parroquial, que alberga no seu interior un destes mananciais, mentres que outro fica no interior da reitoral anexa e aÃnda un mais queda na casa dun veciño. É deste punto do que parte cada ano, no domingo da Ascensión, unha curiosa procesión, na que o cura e mais os veciños trasladan a imaxe de Santa Mariña, co seu dragón aos pes, desde a súa igrexa ata o monte onde se localizaba o castro. O camiño faise por unha antiga calzada flanqueaba por abondosos carballos e pedras de estrañas formas, moitas delas con cazoletas labradas nas que queda recollida a auga da chuvia.
A cripta
No medio do camiño, a comitiva pasa ao carón do suposto forno onde tentaron queimar a santa, que é na realidade un antigo recinto castrexo. AÃnda hoxe se debate se tiña a función de crematorio para cadáveres ou se era na realidade unha sauna ritual. Este espazo é na actualidade a cripta dunha basÃlica, a da Ascensión, atribuÃda aos templarios e que quedou inacabada desde o século XIII. No seu interior pódese localizar un dos escasos exemplos de pedra formosa que existe no noso paÃs: unha ampla peza de granito labrada que serve de tabique para separar as cámaras da cripta e que só apareceron en castros ata o momento. Neste mesmo recinto soterrado podemos encontrar outros elementos, coma un altar, unha pÃa que recolle a auga do manancial que xorde alà mesmo, os restos de varias tumbas e abondosas marcas de canteiros. O interese do conxunto fixo que o propio XaquÃn Lourenzo, entre moitos outros investigadores, se preocupase de analizar esta zona. Ademais dos restos históricos non é estraño atopar nesta zona restos de cera que revelan a disposición de candeas ordenadas o chan ou mesmo algún bote con herbas a secar no máis fondo da cripta, onde supostamente quixeron queimar a santa.
O carballo, as pozas e o castro
Pouco despois de pasados os restos inacabados deste templo, o camiño continúa ata as pozas da santa, dous sartegos altomedievais perpetuamente cheos de auga (de diferentes cores) nas que a crenza é que se lavou mariña ao fuxir do forno. Mesmo onda elas está o chamado Carballo da Santa. Conta a lenda que, de o ferir, a árbore manarÃa sangue e o autor do ataque sufrirÃa as iras da santa, o que fai que a árbore non se pode nunca. AÃnda lembran os veciños a historia do cura que faleceu, canda a outros membros da súa familia, logo de mandar cortar varios dos carballos que bordeaban o camiño da procesión. Desde este punto, seguindo a tradición, os pendóns procesionais ata o alto do monte das Casarellas, onde se localizan os restos do castro de Armeá. É este un conxunto de pedras de formas curiosas no que apareceu no seu dÃa unha estatua dun guerreiro, e no que conta a lenda queda un mouro armado cunha trompeta para dar a alarma ante os exércitos romanos que se poidan achegar polas proximidades. Tamén, seguindo as lendas habituais nos castros, estes penedos gardan inmensas riquezas que, de se colleren, poderÃan provocar a destrución de toda a zona. Segundo diferentes análises, tanto este ritual, como a propia procesión ou a devoción á santa simbolizan a cristianización dos abondosos elementos pagáns que se localizan na zona. Deste xeito, Fernando Alonso Romero, na súa contribución ao volume "AntropoloxÃa" da obra "Galicia", sinala que este é "un dos exemplos máis claro da cristianización dunha fonte santa" e que "nela mestúranse vellos cultos á auga, ao lume, ás pedras e á árbore, é dicir á natureza".
Maxia por todas partes
AÃnda fóra do camiño da procesión quedan moitos outros elementos milagreiros. A pedra con forma de orella onde hai unha imaxe da santa. Máis fontes con poderes medicinais. Onte foi o dÃa grande: os romeiros acudiron ao lugar, visitaron as fontes milagreiras, chegáronse onda o carballo da santa e pediron polo seu ben e mais polo das familias e dos campos. Para alén destes breves apuntamentos, o número de crenzas concretas, lendas, rituais asociados e mesmo datos de interese histórico e etnográfico sobre o lugar é inmenso. Só compre ler un pouco ou achegarse ata a zona e falar cos veciños que, un ano máis, onte cumpriron coa santa.
Disque Santa Mariña era unha pastora nacida na Limia que era pretendida por un mandatario romano ao que ela refugaba dada a súa secreta condición de cristiá. A descuberta das súas crenzas deu en que o amor do romano virase xenreira e en que a pobre Mariña sufrise toda caste de martirios: pinchárona con ferros, azoutárona e tentaron afogala, e disque ata o diabo apareceu para a tentar na forma de dragón. Claro que, como é mester nestas historias, a súa fe procuroulle a axuda de Deus e mais dos santos, e foi asà que non se queimou co lume no forno onde a quixeron queimar, e que o propio San Pedro a tirou daquel recinto. De calquera xeito, non abondou a fe para a salvar, e a rapariga foi finalmente decapitada. Esta lenda pódese encontrar en moitos lugares con diferentes formas e que se apón a distintas santas, normalmente Mariña, Margarida ou, mesmo en Inglaterra, Liberada. Pero é en Santa Mariña de Augas Santas onde esta historia deu un especial xogo, ao incorporar para a imaxinerÃa cristiá unha serie de elementos previos á evanxelización da zona.
A igrexa
Deste xeito, nos tres lugares onda a cabeza da santa botou logo da decapitación, brotaron cadansúa fonte, que aÃnda hoxe prestan servizo e que teñen, como non podÃa ser menos, propiedades medicinais, especialmente para os ouvidos. No suposto lugar da decapitación ergueuse a igrexa parroquial, que alberga no seu interior un destes mananciais, mentres que outro fica no interior da reitoral anexa e aÃnda un mais queda na casa dun veciño. É deste punto do que parte cada ano, no domingo da Ascensión, unha curiosa procesión, na que o cura e mais os veciños trasladan a imaxe de Santa Mariña, co seu dragón aos pes, desde a súa igrexa ata o monte onde se localizaba o castro. O camiño faise por unha antiga calzada flanqueaba por abondosos carballos e pedras de estrañas formas, moitas delas con cazoletas labradas nas que queda recollida a auga da chuvia.
A cripta
No medio do camiño, a comitiva pasa ao carón do suposto forno onde tentaron queimar a santa, que é na realidade un antigo recinto castrexo. AÃnda hoxe se debate se tiña a función de crematorio para cadáveres ou se era na realidade unha sauna ritual. Este espazo é na actualidade a cripta dunha basÃlica, a da Ascensión, atribuÃda aos templarios e que quedou inacabada desde o século XIII. No seu interior pódese localizar un dos escasos exemplos de pedra formosa que existe no noso paÃs: unha ampla peza de granito labrada que serve de tabique para separar as cámaras da cripta e que só apareceron en castros ata o momento. Neste mesmo recinto soterrado podemos encontrar outros elementos, coma un altar, unha pÃa que recolle a auga do manancial que xorde alà mesmo, os restos de varias tumbas e abondosas marcas de canteiros. O interese do conxunto fixo que o propio XaquÃn Lourenzo, entre moitos outros investigadores, se preocupase de analizar esta zona. Ademais dos restos históricos non é estraño atopar nesta zona restos de cera que revelan a disposición de candeas ordenadas o chan ou mesmo algún bote con herbas a secar no máis fondo da cripta, onde supostamente quixeron queimar a santa.
O carballo, as pozas e o castro
Pouco despois de pasados os restos inacabados deste templo, o camiño continúa ata as pozas da santa, dous sartegos altomedievais perpetuamente cheos de auga (de diferentes cores) nas que a crenza é que se lavou mariña ao fuxir do forno. Mesmo onda elas está o chamado Carballo da Santa. Conta a lenda que, de o ferir, a árbore manarÃa sangue e o autor do ataque sufrirÃa as iras da santa, o que fai que a árbore non se pode nunca. AÃnda lembran os veciños a historia do cura que faleceu, canda a outros membros da súa familia, logo de mandar cortar varios dos carballos que bordeaban o camiño da procesión. Desde este punto, seguindo a tradición, os pendóns procesionais ata o alto do monte das Casarellas, onde se localizan os restos do castro de Armeá. É este un conxunto de pedras de formas curiosas no que apareceu no seu dÃa unha estatua dun guerreiro, e no que conta a lenda queda un mouro armado cunha trompeta para dar a alarma ante os exércitos romanos que se poidan achegar polas proximidades. Tamén, seguindo as lendas habituais nos castros, estes penedos gardan inmensas riquezas que, de se colleren, poderÃan provocar a destrución de toda a zona. Segundo diferentes análises, tanto este ritual, como a propia procesión ou a devoción á santa simbolizan a cristianización dos abondosos elementos pagáns que se localizan na zona. Deste xeito, Fernando Alonso Romero, na súa contribución ao volume "AntropoloxÃa" da obra "Galicia", sinala que este é "un dos exemplos máis claro da cristianización dunha fonte santa" e que "nela mestúranse vellos cultos á auga, ao lume, ás pedras e á árbore, é dicir á natureza".
Maxia por todas partes
AÃnda fóra do camiño da procesión quedan moitos outros elementos milagreiros. A pedra con forma de orella onde hai unha imaxe da santa. Máis fontes con poderes medicinais. Onte foi o dÃa grande: os romeiros acudiron ao lugar, visitaron as fontes milagreiras, chegáronse onda o carballo da santa e pediron polo seu ben e mais polo das familias e dos campos. Para alén destes breves apuntamentos, o número de crenzas concretas, lendas, rituais asociados e mesmo datos de interese histórico e etnográfico sobre o lugar é inmenso. Só compre ler un pouco ou achegarse ata a zona e falar cos veciños que, un ano máis, onte cumpriron coa santa.