Pensar unha exposición, crear as obras de arte, transportalas, colocalas, axustalas ao espazo... é un traballo in crescendo que vai subindo de ton a medida que se achega a data da inauguración. Hoxe é un día de festa no CGAC, pola mañá rolda de prensa e pola tarde inauguración pero hoxe, é a punta do iceberg que para Tono Carbajo supuxo máis dun ano de traballo que aínda continúa. Tono fala para Culturagalega.org en pleno proceso de montaxe da exposición, cando hai moitos cabos por atar (ultimar algunhas obras, decidir algúns emprazamentos, rematar o catálogo...) e cando o tempo vai na súa contra. Sen embargo aténdenos coa sorprendente tranquilidade e amabilidade dun artista que está a piques de inaugurar por primeira vez unha mostra individual no Centro Galego de Arte Contemporánea. Ademais, supón o reto de que un artista se achegue con sinxeleza á explicación da parte menos artística da súa obra, o seu propio proceso de produción.
A casa polo tellado
A orixe de todo pasa polo momento no que Miguel Fernández Cid lle propón a Tono Carbajo facer unha exposición no CGAC. Co cambio do director, explica o artista, falei con Manuel (Olveira) por se non quería manter a programación. O novo director do CGAC visitou o taller que Tono ten en Barcelona e, non só mantivo a planificación anterior, senón que ampliou o espazo expositivo da mostra.
Case ao mesmo tempo que Tono decidía iniciarse na aventura, falou con Xosé Manuel Lens por se lle apetecía ser o comisario desta mostra. Para Lens foi unha sorpresa e un grande privilexio, porque supuña achegarme ao artista, a ver o seu traballo nunha dimensión máis ampla. Lens explica que o papel dun comisario é como o dun guionista dunha película, un traballo compartido.
No momento no que se decide a exposición, explica Tono, comecei a pensar no que quería contar, no propio espazo no que se ía exhibir e tentei facer un diálogo. Esta é a primeira fase, a documentación, o traballo de material gráfico, de localización, de búsqueda de fase previa de pensar a obra. E esta fase previa, sempre longa e traballosa, como explica Tono, redunda en que o 75% das pezas que se exhiben hoxe foron creadas especificamente para este espazo. Lens afonda máis neste aspecto tentamos buscar unha tese, unha conexión co museo e saíron moitas, a paisaxe, o concepto entre o interior e o exterior, a privacidade, a colectividade, as cidade fronte a periferia, as marxes da cidade... Tono explica que nesta primeira fase entra a localización de espazos e das persoas que van saír, do tratamento dixital da imaxe que é un dos traballos que máis me gustan pero tamén un dos máis lentos e traballosos.
Mentres Tono estaba en Barcelona ideando o seu traballo, Xosé Manuel estaba en Santiago vendo a súa obra e seleccionando as obras realizadas nos tres últimos anos. Non queriamos que fose nin unha retrospectiva, nin unha homenaxe, nin nada parecido. Por iso, a maior parte da obra que se pode ver nesta mostra foi creada a propósito para esta ocasión. Sen embargo, existe tamén unha escolma de pequenas pezas realizadas nos últimos tres anos para reforzar algunhas das ideas que se queren expresar.
Crear a obra
Rematado o traballo dixital pasouse a unha segunda fase moi conceptual, relacionada coas imaxes, nas que Tono recupera material físico (mobiliario, portas, cristais....) tanto do barrio barcelonés do Eixample como do lugar no que está o CGAC e que se poden ver na propia exposición. Xosé Manuel explica que Tono traballa na súa obra coa memoria, cos vestixios, coas reciclaxe daqueles obxectos que a xente tira para construír con eles novas premisas e abrir novos interrogantes.
Pintura, escultura, fotografía... Tono Carbajo traballa con múltiples materiais para poder ofrecer o seu propio universo simbólico. E na representación das súas ideas traballa solo. Eu estiven só no meu trabalo, agás nas últimas cinco semanas, nas que as obras comezan a adquirir unhas dimensións tan grandes, que era practicamente inmanexable e precisei dun axudante. Ademais, Xosé Manuel Lens ofrece outra clave ao explicar que é a primeira vez que Tono traballa con materiais tan amplos. Ademais, nos traballos con vídeo que se poden ver na mostra, Tono botou man de dous especialistas Belén Montero e Juan Lesta.
A obra no seu contexto
Sobre o mes de abril, explica Xosé, pechamos unha listaxe de obras que formarían parte da presente exposición e sobre ela fomos traballando, ata ter a relación de obras definitivas. Unha vez que sabían que obras formarían Escenas, cadrados negros e outros enlaces, houbo que facer o traslado desde Barcelona, desde as casas dos coleccionistas privados e mesmo desde centros como o Artium, o Centro-Museo Vasco de Arte Contemporáneo, onde estaba a obra de Tono Carbajo.
Existe unha constante na súa obra, que é o feito de que todo ten unha correspondencia, que existen vínculos entre as propias obras, entre as súas propias teses. Pero moitas desas correspondencias descubrímolas visitando a montaxe co propio artista. Hai unha serie de chiscadelas, que están pensados para o seu propio espazo e que son moitas veces elementos repetitivos. Por poñer un exemplo, as mesas que están penduradas das paredes do CGAC fan un xogo de espazos coas mesas invertidas da planta alta. Son obras moi pensadas para o seu propio espazo. Características que son posibles grazas ao propio feito de que Tono traballa a obra como un conxunto, onde unha peza debe estar nun sitio concreto e non noutro, aínda que si poida haber intercambios, é como unha especie de taboleiro de xadrez.
Pero a conexión co CGAC non foi só física, de amoldarse ao espazo, senón tamén humana. Tanto Tono como Xosé destacaron a implicación e a profesionalidade, así como o bo ambiente creado polos diferentes departamentos do CGAC (dirección, montaxe, restauración, publicacións, prensa...) para que todo estivera no lugar e coa precisión coa que tiña que estar.
Zona Cero
Ten exposto en ARCO, Art-Lisboa, ducias de galerías... Tono Carbajo é un artista galego con gran proxección internacional. Accedeu a explicar a culturagalega.org a parte menos artística da súa obra, a desvelar algunhas das súas claves que poidan achegar como é a fase previa dunha exposición.
Fotos: Cristina Mouriño
Zona Cero
É un dos obxectos máis persoais de Tono Carbajo. Mesmo lle daba certo pudor exhibilo porque é un corazón de pedra que lle regalou a súa moza. A pedra xa tiña esta forma (de corazón) cando a atopei e é unha das pezas máis vellas das que exhibo aquí.
A exposición encerra moitas teses, explica Xosé Manuel Lens, e unha delas é a privacidade, o concepto do íntimo que se recolle coa exhibición de obras coma esta.
Forma parte da exposición Escenas, cadrados negros e outros enlaces. CGAC, 8 de xuño- 3 de setembro. .
Zona Cero
Nun dos percorrido previos pola exposición Xosé Manuel Lens explica que é a primeira vez na historia do CGAC que se abre esta fiestra (situada na primeira planta, na fachada norte, que linda co colexio La Salle e con San Domingos de Bonaval).
É posible que a composición final do mobiliario non sexa o que se ve na imaxe, haberá que velo coa inauguración da exposición, pero forma parte da evolución, do proceso de toma de decisións á hora de montar unha exposición.
Forma parte da exposición Escenas, cadrados negros e outros enlaces. CGAC (8 de xuño-3 de setembro)
Zona Cero
O paso de ser mesas inservibles que ninguén quere, pasa a cobrar vida, a meterse no espazo do CGAC dunha forma completamente diferente, afirma Xosé Manuel Lens.
Lens é o comisario da exposición Escenas, cadrados negros e outros enlaces. CGAC (8 de xuño-3 de setembro)
Zona Cero
Son mesas que ninguén quería, que a xente tira das súas casas. Nós recuperámolas do Centro Reto.
Forma parte da exposición Escenas, cadrados negros e outros enlaces. CGAC (8 de xuño- 3 de setembro)
Zona Cero
Vou colocando as mesas aquí, da forma que quero que despois se vexan no Doble Espazo, é a fase previa antes da súa montaxe final, por Tono Carbajo
Zona Cero
Xosé Manuel Lens explica que non queriamos que fose nin unha retrospectiva, nin unha homenaxe, nin nada parecido. Por iso, a maior parte da obra que se pode ver nesta mostra foi creada a propósito para esta ocasión. Sen embargo, existe tamén unha escolma de pequenas pezas realizadas nos últimos tres anos para reforzar algunhas das ideas que se queren expresar.
Unha delas é Temores (lume), do 2005 (Fotografía, madeira e acrílico sobre lenzo) que mercou o ARTIUM, de Álava, o Centro-Museo Vasco de Arte Contemporáneo.
A mostra Escenas, cadrados negros e outros enlaces, comisariada por José Manuel Lens podes vela no CGAC desde 8 de xuño ata o 3 de setembro.
Zona Cero
Tono Carbajo e Xosé Manuel Lens non estiveron sós. No proceso de creación de Escenas, cadrados negros e outros enlaces os diferentes departamentos do CGAC (dirección, montaxe, restauración, publicacións, prensa...) traballaron meticulosa e profesionalmente para que todo estivera no lugar e coa precisión coa que tiña que estar.
Este é o momento no que un dos traballadores do CGAC está a medir e compor as mesas para aparafusalas na parede do doble espazo.
A mostra Escenas, cadrados negros e outros enlaces podes vela no CGAC desde 8 de xuño ata o 3 de setembro.
Zona Cero
Como as obras non se producen non propio lugar no que se exhiben hai que transportalas. Para iso, ademais de haber compañías especializadas no transporte de obras de arte, hai que desempaquetalas para colocar as obras no seu propio espazo.
A mostra Escenas, cadrados negros e outros enlaces podes vela no CGAC desde 8 de xuño ata o 3 de setembro.
Zona Cero
Os lenzos polo chan, as embalaxe aínda sen recoller... a exposición toma forma.
A mostra Escenas, cadrados negros e outros enlaces podes vela no CGAC desde 8 de xuño ata o 3 de setembro.
Zona Cero
Unha vista das mesas aparafusadas na parede.
A mostra Escenas, cadrados negros e outros enlaces podes vela no CGAC desde 8 de xuño ata o 3 de setembro.
Zona Cero
Tono Carbajo explica que esta é unha das obras que fixo na súa estadía en Nova York. Foi unha primeiras e unha das composicións que me levou máis tempo acabar. Ao pouco de comezar, quedeime bloqueado e estiven moito tempo antes de poder rematala.
A mostra Escenas, cadrados negros e outros enlaces podes vela no CGAC desde 8 de xuño ata o 3 de setembro.
Zona Cero
A medida que as mesas ían chegando, deixábanse nunha das salas do CGAC para que Tono as revisase, e fose pensando como se facía a composición.
A mostra Escenas, cadrados negros e outros enlaces podes vela no CGAC desde 8 de xuño ata o 3 de setembro.
Zona Cero
Como no primeiro piso estaba a obra de Jorge Molder, algunhas das obra de Tono tiveron que agardar fóra do seu emprazamento orixinal antes de ser colocadas no seu espazo.
A mostra Escenas, cadrados negros e outros enlaces podes vela no CGAC desde 8 de xuño ata o 3 de setembro.
Zona Cero
Pouco a pouco, a exposición comeza a tomar forma. As obras xa están no seu sitio, as embalaxes retiráronse do chan, só queda pulir uns pequenos detalles.
Zona Cero
Espérame. É outro dos obxectos máis persoais de Tono Carbajo, un agasallo que lle fixo á súa muller antes da súa viaxe a Nova York.
A mostra Escenas, cadrados negros e outros enlaces podes vela no CGAC desde 8 de xuño ata o 3 de setembro.