Un equipo de investigación dedicado a coñecer polo miúdo o comportamento da auga e das construcións.. TecnoloxÃa punta para coñecer os materiais. Ondas, rÃos, mareas e ventos a escala. Sensores. Ultrasóns para detectar cheas. E toda unha batalla contra os morcegos. Todo isto fai parte do estraño mundo que se agocha detrás dos muros do Centro de Investigación Tecnolóxica en Edificación e EnxeñarÃa Civil.
Ver o multimedia: Morcegos e ultrasóns
O proxecto era creación dunha alerta contra enchentes en rÃos. “En Caldas de Reis hai asolagamentos polo rÃo Umia todos os anos. Entón puxemos un sistema para monitorizar o curso”, explica explica Félix Sánchez Tembleque, membro do equipo que desenvolveu este estudio. Desde a cantidade de choiva ata os afluentes que chegan ao Umia, os fluxos de auga que alimentan o encoro están controlados en todo momento.“Temos estacións meteorolóxicas en diferentes puntos, e entón recóllense datos desde que comeza a chover ata que a auga chega ao encoro”. Os detectores teñen equipos de radio que envÃan os datos en tempo real, e a propia presa ten sensores que indican o nivel e o ritmo ao que vai saÃndo a auga por comportas, desaugadoiros e turbinas. Deste xeito, pódese desaugar antes o pantano para evitar a enchente, e ademais “é tamén un sistema de alarma para avisar con tempo en Caldas de que a tal hora pode haber unha enchente”.
Problemas
A instalación deste complexo sistema encontrou algúns problemas inesperados. “O caudal dun rÃo mÃdese a partir do nivel da auga. Entón empregamos sistemas de ultrasóns naqueles lugares en que hai unha estrutura enriba do rÃo, coma unha ponte”, sinala Sánchez. Os impulsos que desde alà envÃa o sensor periodicamente rebotan contra a auga e voltan, e medindo o tempo sábese a distancia á que está a superficie do rÃo. O principio é o mesmo que o do radar, e é precisamente aquà onde apareceu o problema. Comezaron a aparecer lecturas estrañas no aparello, especialmente entre as doce e as tres da mañá, e sobre todo durante o verán. Alarmados polo mal funcionamento do aparello tentaron buscar as causas. E deron cun curioso sabotador.
A batalla contra os morcegos
Precisamente debaixo das pontes viven uns morcegos, os Pipistrellus Pygameus, que tamén se orientan empregando este principio. E precisamente emiten ultrasóns na mesma frecuencia que o aparello, arredor de 60 quilohercios. Deste xeito, canda as súas propias sinais de volta, o sensor de ultrasóns recollÃa estoutros sinais. “Rompemos a cabeza vendo outras posibles fontes de erro, e comprobamos que iso só pasaba cando saÃan os morcegos e que todos os demais instrumentos que estaban a medir alà daban datos correctos”, apunta Sánchez. Mesmo existÃa a posibilidade de que os morcegos se sentisen atraÃdos polo sinal dos sensores. O investigador tivo que estar á espreita onda o rÃo para gravar os ultrasóns e observar o comportamento destes animais co fin de verificar se eran a causa daquelas estrañas lecturas e se os aparellos os confundÃan. “Penso que non se ven afectados pola nosa emisión, que é menos potente que a deles. Eu vinos cazar e parecÃan desenvolver un comportamento normal”, destaca. O equipo do CITEEC que levaba este proxecto púxose en contacto coa especialista en morcegos Annemarie Surlykke, que lles indicou que lles confirmou que as frecuencias do aparello e dos morcegos coincidÃan e apuntoulles como único remedio mudar a frecuencia con que funcionaban os sensores. “HabÃa outros equipos que emiten nunha frecuencia diferente, pero coincidÃa coa doutro morcego”, sinala Sánchez, que recoñece que tiveron que se render aos quirópteros. “Non econtramos solucións. Finalmente puxemos sensores de presión que se colocan no fondo do rÃo e miden a altura da auga que teñen por riba”. A pesar destas dificultades, o proxecto entregouse en tempo a Augas de Galicia e leva xa varios meses funcionando.
O Centro
Este é só un exemplo dos traballos que desenvolve o Centro de Investigación Tecnolóxica en Edificación e EnxeñarÃa Civil (CITEEC), dependente da Universidade da Coruña. “É un laboratorio dedicado á construción e á enxeñarÃa civil, explica Félix Sánchez.“trátase dun centro único en Galicia e polas dimensións e o tipo de estudos que se fan é case único en España, xa que está completamente automatizado”. A través de modelos a escala, o laboratorio pode comprobar o funcionamento de estruturas antes de desenvolvelas na realidade. Resistencia de materiais, resposta de pontes colgantes a ventos, estudos sobre o comportamento das olas, as mareas ou as correntes fluviais son só algunhas das posibilidades que ofertan estas instalacións. “Polas dimensións do centro podemos facer modelos polos que pasen cincocentos litros ao segundo, que é o equivalente ao fluxo de auga da cidade da Coruña”, sinala Sánchez.
A importancia das maquetas
Pode resultar curioso que, nestes tempos de computadores haxa aÃnda que empregar reproducións a escala para coñecer o funcionamento de fluÃdos. “Os modelos numéricos de cálculo de estruturas están moi avanzados e son moi fiables. Pero á hora de analizar fluÃdos xa non son tan exactos. Cando os problemas son sinxelos, si abondan pero cando entran xa en xogo varias dimensións, fallan. Nese sentido os nosos modelos serven para comprobar os numéricos”. Deste xeito, neste lugar recréanse os diferentes aspectos dun rÃo. “No laboratorio de hidráulica temos mil metros cadrados e un circuÃto pechado de auga para facer pasar auga por un tramo de rÃo”, sinala Sánchez. Estas instalacións permitiron deseñar, entre outros, un sistema para evitar cheas nos meandros do rÃo Mero, un modelo de escala de peixes para encoros adaptado ás nosas especies fluviais ou o aliviadoiro de tormentas que existe na zona do Cancelón, en Compostela. Ademais, “no laboratorio de portos hai unha piscina onde se poden xerar ondas”. Alà está a se ensaiar na actualidade un sistema de barreiras anticontaminación para a RÃa de Ferrol e se estudou o perfil da dársena de Riazor entre outros proxectos. Finalmente, o CITEEC conta cun túnel de vento especializado para analizar taboleiros de pontes colgantes. Os proxectos para unir A Coruña e Ferrol por este método, a ponte de Lisboa e ata o que se está a facer en Italia sobre o estreito de Messina foron analizados nestas instalacións.
Futuros
Entre os moitos proxectos cos que continúa o centro está un estudo para facer formigón a partir dos restos de derrubamentos, é dicir, reciclar o material de construción. Ademais, Sánchez sinala que hai proxectos dos que non se pode adiantar nada por estaren aÃnda pendentes de ser patentados. De xeito que é de agardar que no futuro novas ideas e quen sabe se outras curiosas historias sairán deste laboratorio. Quedamos á agarda.
Ver o multimedia: Morcegos e ultrasóns
O proxecto era creación dunha alerta contra enchentes en rÃos. “En Caldas de Reis hai asolagamentos polo rÃo Umia todos os anos. Entón puxemos un sistema para monitorizar o curso”, explica explica Félix Sánchez Tembleque, membro do equipo que desenvolveu este estudio. Desde a cantidade de choiva ata os afluentes que chegan ao Umia, os fluxos de auga que alimentan o encoro están controlados en todo momento.“Temos estacións meteorolóxicas en diferentes puntos, e entón recóllense datos desde que comeza a chover ata que a auga chega ao encoro”. Os detectores teñen equipos de radio que envÃan os datos en tempo real, e a propia presa ten sensores que indican o nivel e o ritmo ao que vai saÃndo a auga por comportas, desaugadoiros e turbinas. Deste xeito, pódese desaugar antes o pantano para evitar a enchente, e ademais “é tamén un sistema de alarma para avisar con tempo en Caldas de que a tal hora pode haber unha enchente”.
Problemas
A instalación deste complexo sistema encontrou algúns problemas inesperados. “O caudal dun rÃo mÃdese a partir do nivel da auga. Entón empregamos sistemas de ultrasóns naqueles lugares en que hai unha estrutura enriba do rÃo, coma unha ponte”, sinala Sánchez. Os impulsos que desde alà envÃa o sensor periodicamente rebotan contra a auga e voltan, e medindo o tempo sábese a distancia á que está a superficie do rÃo. O principio é o mesmo que o do radar, e é precisamente aquà onde apareceu o problema. Comezaron a aparecer lecturas estrañas no aparello, especialmente entre as doce e as tres da mañá, e sobre todo durante o verán. Alarmados polo mal funcionamento do aparello tentaron buscar as causas. E deron cun curioso sabotador.
A batalla contra os morcegos
Precisamente debaixo das pontes viven uns morcegos, os Pipistrellus Pygameus, que tamén se orientan empregando este principio. E precisamente emiten ultrasóns na mesma frecuencia que o aparello, arredor de 60 quilohercios. Deste xeito, canda as súas propias sinais de volta, o sensor de ultrasóns recollÃa estoutros sinais. “Rompemos a cabeza vendo outras posibles fontes de erro, e comprobamos que iso só pasaba cando saÃan os morcegos e que todos os demais instrumentos que estaban a medir alà daban datos correctos”, apunta Sánchez. Mesmo existÃa a posibilidade de que os morcegos se sentisen atraÃdos polo sinal dos sensores. O investigador tivo que estar á espreita onda o rÃo para gravar os ultrasóns e observar o comportamento destes animais co fin de verificar se eran a causa daquelas estrañas lecturas e se os aparellos os confundÃan. “Penso que non se ven afectados pola nosa emisión, que é menos potente que a deles. Eu vinos cazar e parecÃan desenvolver un comportamento normal”, destaca. O equipo do CITEEC que levaba este proxecto púxose en contacto coa especialista en morcegos Annemarie Surlykke, que lles indicou que lles confirmou que as frecuencias do aparello e dos morcegos coincidÃan e apuntoulles como único remedio mudar a frecuencia con que funcionaban os sensores. “HabÃa outros equipos que emiten nunha frecuencia diferente, pero coincidÃa coa doutro morcego”, sinala Sánchez, que recoñece que tiveron que se render aos quirópteros. “Non econtramos solucións. Finalmente puxemos sensores de presión que se colocan no fondo do rÃo e miden a altura da auga que teñen por riba”. A pesar destas dificultades, o proxecto entregouse en tempo a Augas de Galicia e leva xa varios meses funcionando.
O Centro
Este é só un exemplo dos traballos que desenvolve o Centro de Investigación Tecnolóxica en Edificación e EnxeñarÃa Civil (CITEEC), dependente da Universidade da Coruña. “É un laboratorio dedicado á construción e á enxeñarÃa civil, explica Félix Sánchez.“trátase dun centro único en Galicia e polas dimensións e o tipo de estudos que se fan é case único en España, xa que está completamente automatizado”. A través de modelos a escala, o laboratorio pode comprobar o funcionamento de estruturas antes de desenvolvelas na realidade. Resistencia de materiais, resposta de pontes colgantes a ventos, estudos sobre o comportamento das olas, as mareas ou as correntes fluviais son só algunhas das posibilidades que ofertan estas instalacións. “Polas dimensións do centro podemos facer modelos polos que pasen cincocentos litros ao segundo, que é o equivalente ao fluxo de auga da cidade da Coruña”, sinala Sánchez.
A importancia das maquetas
Pode resultar curioso que, nestes tempos de computadores haxa aÃnda que empregar reproducións a escala para coñecer o funcionamento de fluÃdos. “Os modelos numéricos de cálculo de estruturas están moi avanzados e son moi fiables. Pero á hora de analizar fluÃdos xa non son tan exactos. Cando os problemas son sinxelos, si abondan pero cando entran xa en xogo varias dimensións, fallan. Nese sentido os nosos modelos serven para comprobar os numéricos”. Deste xeito, neste lugar recréanse os diferentes aspectos dun rÃo. “No laboratorio de hidráulica temos mil metros cadrados e un circuÃto pechado de auga para facer pasar auga por un tramo de rÃo”, sinala Sánchez. Estas instalacións permitiron deseñar, entre outros, un sistema para evitar cheas nos meandros do rÃo Mero, un modelo de escala de peixes para encoros adaptado ás nosas especies fluviais ou o aliviadoiro de tormentas que existe na zona do Cancelón, en Compostela. Ademais, “no laboratorio de portos hai unha piscina onde se poden xerar ondas”. Alà está a se ensaiar na actualidade un sistema de barreiras anticontaminación para a RÃa de Ferrol e se estudou o perfil da dársena de Riazor entre outros proxectos. Finalmente, o CITEEC conta cun túnel de vento especializado para analizar taboleiros de pontes colgantes. Os proxectos para unir A Coruña e Ferrol por este método, a ponte de Lisboa e ata o que se está a facer en Italia sobre o estreito de Messina foron analizados nestas instalacións.
Futuros
Entre os moitos proxectos cos que continúa o centro está un estudo para facer formigón a partir dos restos de derrubamentos, é dicir, reciclar o material de construción. Ademais, Sánchez sinala que hai proxectos dos que non se pode adiantar nada por estaren aÃnda pendentes de ser patentados. De xeito que é de agardar que no futuro novas ideas e quen sabe se outras curiosas historias sairán deste laboratorio. Quedamos á agarda.