Este ano o dÃa das letras ten un aceno cinematográfico porque o homenaxeado, XaquÃn Lorenzo, o Xocas como se lle coñecÃa en cÃrculos moi reducidos e próximos, foi o inspirador, guionista e principal impulsor dunha pelÃcula documental titulada "O Carro e o home". As relacións de Xocas cos cineastas Carlos Velo e Antonio Roman e con Augusto Pacheco, fillo do coñecido fotógrafo Xosé Pacheco, serviron de pé para sentar os xermolos do mundo da imaxe en Galicia.
A relación de Xocas co mundo da imaxe foi máis a suma dunha serie de inquietudes cun espléndido resultado que dun camiño trazado e planificado que se frustrou. Por iso, os escárceos co mundo da imaxe de XaquÃn Lorenzo foron un complemento máis da súa traxectoria que nunca se afastou do mundo académico nin dos estudos etnográficos. Nese sentido, "O home e o carro" foi o resultado dun traballo ben feito, pero un capÃtulo dentro da historia do propio XaquÃn Lorenzo que supuxo a conxunción de dous factores: Xocas, o guionista, sabÃa qué contar e Antonio Roman, o director, sabÃa cómo contalo.
Contar a vida dun carro
Pepe Coira, quen acaba de presentar un libro ("No verán de 1940", Biblos) sobre o documental e o seu guionista, considera que "a pelÃcula é un exemplo privilexiado das escasas relacións que houbo entre o mundo da cultura académica galega e o mundo do cine". A pelÃcula tiña como grande acerto o achegamento á vida campesiña cunha dignidade e un rigor que xa avanzara o creador do documental Robert Flaherty en pelÃculas como "Nanook: o esquimal (1922)" ou "Os homes de Arán"(1934). Filmes que Antonio Roman coñecÃa da súa estadÃa en Madrid.
"O home e o carro" goza do privilexio de saber achegarse á vida no rural a través do carro, un sÃmbolo da cultura material que Xocas tiña ben estudada. AsÃ, os 100 planos que compoñen o documental, achéganse á vida da aldea de Facos (Ourense) e o seu contorno gravándose sen prexuÃzos, senón de xeito aséptico, a través do ciclo de vida dun carro: da súa construción á súa desaparición. Sendo este carro un pretexto para amosar con absoluta nitidez a malla, o liño... aquelas tarefas da vida cotiá da aldea ourensá.
"A pelÃcula, apunta Coira, fÃxose con medios moi humildes, aproveitando que Antonio Roman tiña a súa propia cámara e unha pequena moviola na súa casa". Cos 48 euros que tiñan de orzamento, Román instalouse na casa de Xocas en Lobeira e alÃ, segundo ten investigado Coira "mediron moito o número de metros de cinta que gravaban e o número de planos que levaban a laboratorio. A pelÃcula ten 100 planos e eu imaxino que é asà porque non quererÃan pasar de máis número para levar ao laboratorio porque pode que non tivesen cartos para máis".
A peripecia
"O carro e o home" e "El hombre y el carro" non son a versión en galego e en castelán do mesmo filme, senón que son dúas versións co mesmo material rodado que se produciron en momentos diferentes grazas a unha curiosa anécdota pero con mÃnimas diferenzas. "El hombre y el carro" rodouse no verán de 1940 e logo sufriu toda unha peripecia que ten que moito que ver coa volta de Roman a Madrid. "Cando regresa, explica Coira, Antonio Román se embarca na elaboración da súa primeira longametraxe e a partir de aà tivo unha carreira meteórica no cine español e fixo que se esquecese do cine documental". Por esta razón, ou por posÃbeis dificultades económicas a pelÃcula non se da por acabada até o ano 1945, que é cando obtén un premio do Sindicato Nacional do Espectáculo. Mais a historia continúa porque, relata Coira "acontece que a continuación a pelÃcula se dá por desaparecida e, en 1980, Eloi Lozano recupéraa a través dun copión que Roman lle enviara a Xocas". Isto foi o que deu pé a "O carro e o home", que a versión que sonoriza Lozano con textos que le o propio XaquÃn Lorenzo. Curiosamente e despois disto nos anos 90 a Filmoteca española localizou unha copia de "El hombre y el carro" da que foi presentada en 1945. AÃnda que ambas as dúas versión se fixeron co mesmo material, Coira matiza que a súa diferenza "é a banda sonora, pero minúscula na montaxe".
Con respecto á exhibición da pelÃcula, Coira non ten proba documental de ningún pase, pero sospeita que si a houbo porque se fixeron vairas copias de laboratorio do documental. De todas maneiras, no ano da súa estrea, 1945, xa existÃa o NO-DO, e coa obrigatoriedade da súa exhibición xa non habÃa espazo nas salas para exhibir curtametraxes, co que, Coira apunta que debeu ter unha distribución puramente cultural.
As outras inquietudes
Xa na II República, e mesmo con "O carro e o home", houbo unha serie de personaxes que amosaron un interese desmedido polo mundo da imaxe. Foron Carlos Velo, Xosé Suárez, os irmáns Barreiro, os irmáns Lorenzo (XaquÃn e Xurxo) e os Pacheco (saga iniciada polo pai Xosé, co seu coñecido arquivo fotográfico en Vigo). Moitos deles eran amigos, e a súa amizade unida ás súas inquietudes, deu lugar a ensaios de linguaxes rupturistas, achegas aos movementos de vangarda europeas (da que a escola alemá da Bauhaus era o principal expoñente).
Tanto as dúas versións do documental, como os ensaios fotográficos dos anos 20 e 30, asà como os xogos populares que XaquÃn Lourenzo tiña estudado pódense ver nunha mostra que o Museo do Pobo organiza estes dÃas.
A relación de Xocas co mundo da imaxe foi máis a suma dunha serie de inquietudes cun espléndido resultado que dun camiño trazado e planificado que se frustrou. Por iso, os escárceos co mundo da imaxe de XaquÃn Lorenzo foron un complemento máis da súa traxectoria que nunca se afastou do mundo académico nin dos estudos etnográficos. Nese sentido, "O home e o carro" foi o resultado dun traballo ben feito, pero un capÃtulo dentro da historia do propio XaquÃn Lorenzo que supuxo a conxunción de dous factores: Xocas, o guionista, sabÃa qué contar e Antonio Roman, o director, sabÃa cómo contalo.
Contar a vida dun carro
Pepe Coira, quen acaba de presentar un libro ("No verán de 1940", Biblos) sobre o documental e o seu guionista, considera que "a pelÃcula é un exemplo privilexiado das escasas relacións que houbo entre o mundo da cultura académica galega e o mundo do cine". A pelÃcula tiña como grande acerto o achegamento á vida campesiña cunha dignidade e un rigor que xa avanzara o creador do documental Robert Flaherty en pelÃculas como "Nanook: o esquimal (1922)" ou "Os homes de Arán"(1934). Filmes que Antonio Roman coñecÃa da súa estadÃa en Madrid.
"O home e o carro" goza do privilexio de saber achegarse á vida no rural a través do carro, un sÃmbolo da cultura material que Xocas tiña ben estudada. AsÃ, os 100 planos que compoñen o documental, achéganse á vida da aldea de Facos (Ourense) e o seu contorno gravándose sen prexuÃzos, senón de xeito aséptico, a través do ciclo de vida dun carro: da súa construción á súa desaparición. Sendo este carro un pretexto para amosar con absoluta nitidez a malla, o liño... aquelas tarefas da vida cotiá da aldea ourensá.
"A pelÃcula, apunta Coira, fÃxose con medios moi humildes, aproveitando que Antonio Roman tiña a súa propia cámara e unha pequena moviola na súa casa". Cos 48 euros que tiñan de orzamento, Román instalouse na casa de Xocas en Lobeira e alÃ, segundo ten investigado Coira "mediron moito o número de metros de cinta que gravaban e o número de planos que levaban a laboratorio. A pelÃcula ten 100 planos e eu imaxino que é asà porque non quererÃan pasar de máis número para levar ao laboratorio porque pode que non tivesen cartos para máis".
A peripecia
"O carro e o home" e "El hombre y el carro" non son a versión en galego e en castelán do mesmo filme, senón que son dúas versións co mesmo material rodado que se produciron en momentos diferentes grazas a unha curiosa anécdota pero con mÃnimas diferenzas. "El hombre y el carro" rodouse no verán de 1940 e logo sufriu toda unha peripecia que ten que moito que ver coa volta de Roman a Madrid. "Cando regresa, explica Coira, Antonio Román se embarca na elaboración da súa primeira longametraxe e a partir de aà tivo unha carreira meteórica no cine español e fixo que se esquecese do cine documental". Por esta razón, ou por posÃbeis dificultades económicas a pelÃcula non se da por acabada até o ano 1945, que é cando obtén un premio do Sindicato Nacional do Espectáculo. Mais a historia continúa porque, relata Coira "acontece que a continuación a pelÃcula se dá por desaparecida e, en 1980, Eloi Lozano recupéraa a través dun copión que Roman lle enviara a Xocas". Isto foi o que deu pé a "O carro e o home", que a versión que sonoriza Lozano con textos que le o propio XaquÃn Lorenzo. Curiosamente e despois disto nos anos 90 a Filmoteca española localizou unha copia de "El hombre y el carro" da que foi presentada en 1945. AÃnda que ambas as dúas versión se fixeron co mesmo material, Coira matiza que a súa diferenza "é a banda sonora, pero minúscula na montaxe".
Con respecto á exhibición da pelÃcula, Coira non ten proba documental de ningún pase, pero sospeita que si a houbo porque se fixeron vairas copias de laboratorio do documental. De todas maneiras, no ano da súa estrea, 1945, xa existÃa o NO-DO, e coa obrigatoriedade da súa exhibición xa non habÃa espazo nas salas para exhibir curtametraxes, co que, Coira apunta que debeu ter unha distribución puramente cultural.
As outras inquietudes
Xa na II República, e mesmo con "O carro e o home", houbo unha serie de personaxes que amosaron un interese desmedido polo mundo da imaxe. Foron Carlos Velo, Xosé Suárez, os irmáns Barreiro, os irmáns Lorenzo (XaquÃn e Xurxo) e os Pacheco (saga iniciada polo pai Xosé, co seu coñecido arquivo fotográfico en Vigo). Moitos deles eran amigos, e a súa amizade unida ás súas inquietudes, deu lugar a ensaios de linguaxes rupturistas, achegas aos movementos de vangarda europeas (da que a escola alemá da Bauhaus era o principal expoñente).
Tanto as dúas versións do documental, como os ensaios fotográficos dos anos 20 e 30, asà como os xogos populares que XaquÃn Lourenzo tiña estudado pódense ver nunha mostra que o Museo do Pobo organiza estes dÃas.
