Lagoas, xunqueiras e outras zonas húmidas son espacios cun grande valor ecolóxico e paisaxÃstico. A pesar das directivas internacionais que apoian a protección destes espacios e da declaración dalgúns deles coma zonas protexidas no noso paÃs, nos últimos tempos sucédense as agresións en puntos concretos contra este tipo de lugares. A resposta veciñal en lugares coma Palas de Rei ou Catoira e actuacións da administración coma no caso de Vilaboa amosan que está a mudar a concepción sobre o valor das zonas húmidas.
Cando a finais dos anos cincuenta se iniciou a desecación da lagoa de Antela, desaparecÃa un dos maiores humedais do paÃs. Ademais da ganancia de terreo que supuña a eliminación deste espacio, a Administración xustificou o seu traballo pola suposta insalubridade da zona. Durante séculos lagos, marismas e xunqueiras foron secados na busca de novos solos de pasto e de cultivo. No último século o proceso acelerouse procurando terreos chans para a construcción ou mesmo para empregalos como vertedoiro de lixo. Hoxe, descartada a relación entre os espacios húmidos e a aparición de enfermidades, desde instancias internacionais coma o convenio Ramsar, dedicado especificamente á protección destas zonas, recoñécese a importancia deste tipo de espacios para depurar as augas, protexer o chan e como ecosistemas especialmente ricos. Pouco a pouco esta percepción de que as lagoas e as marismas son unha riqueza para o seu contorno está a calar na xente, e nos últimos meses estamos a ver como se suceden mobilizacións para salvar lugares que hai non moitos anos estarÃan condenados a serviren coma depósitos de entullo.
Contra o recheo en Palas
O pasado mes de xullo a Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galicia (ADEGA) daba a voz de alarma. O oitenta por cento da superficie da Lagoa de Vilareda estaba cuberta polos recheos que realizaba o propietario do terreo en que está situada. A situación mobilizou aos veciños da zona que, organizados na Plataforma Social pola Defensa do Alto Ulla e a través da asociación cultural Treina, solicitáronlle ao concello medidas para evitar a desaparición total deste espacio e para conseguir a súa recuperación. A lagoa de Vilareda é semellante a tantas outras que existen no noso paÃs, unha pequena poza pouco fonda que permanece asolagada todo o ano e na que non é difÃcil ver especies de aves coma garzas ou parrulos, asà coma anfibios e unha variada vexetación de ribeira que xa foi cortada en boa medida. Coma en tantos outros lugares, a busca de novo terreo fixo que pedras e terra e entullo fosen cubrindo durante os últimos anos, e con maior intensidade durante o 2003, a superficie asolagada. Despois de facer público o problema e enviar cartas ao concello solicitando a súa actuación, os veciños da zona están pendentes do futuro deste espacio. Para os defensores da lagoa é unha incoherencia o interese municipal por declarar Palas Concello de Interese TurÃstico e non tomar medidas para recuperala, mentres en zonas próximas coma Begonte estanse a empregar fondos europeos para salvar Os Pozos do Ollo, un lugar semellante, segundo eles, á zona húmida de Vilareda.
Vikingos pola lagoa en Catoira
Dun xeito semellante ao de Palas, recentemente Catoira vÃa nacer a Plataforma Vikinga en Defensa da Lagoa. Nesta ocasión o espacio que se quere defender é a lagoa de Pedras Miúdas, situada ao pé dos famosos muÃños de vento que se conservan neste concello e que foron rehabilitados nos últimos anos. Esta lagoa, dunha extensión semellante a dous campos de fútbol, naceu da combinación da actividade humana e da natural, ao inundar varios mananciais os restos dunha vella explotación de granito. Retirado o home, a natureza fÃxose cargo rapidamente da zona, e especies coma o corvo carnazal ou o peneireiro comezaron a frecuentar a zona, xa inzada de vexetación, como refuxio. Ademais, a auga do lago ten sido empregada polos servicios forestais e, segundo a plataforma, pode empregarse en épocas de seca para distribuÃla a través da rede de abastecemento público. O perigo que ameaza este espacio vén do acordo que acaban de asinar os comuneiros de Catoira coa empresa de construcción Remosil. O convenio autoriza a empresa para verter cascallos neste espacio ata proceder ao seu recheo total. Desde a plataforma abriuse unha recollida de sinaturas para apoiar a súa solicitude de salvar este espacio e están a pensar novas medidas na defensa da lagoa.
O sal da rÃa en Vilaboa
Outro espacio creado pola mestura da intervención humana e a acción natural é a zona húmida que agora ocupan as salinas de Paredes, no concello pontevedrés de Vilaboa. Desta volta e despois de anos de abandono, a Administración, e máis concretamente a Dirección Xeral de Costas da ConsellerÃa de Medio Ambiente, tomou a iniciativa de elaborar un proxecto para recuperar este espacio. As salinas son unha peculiar zona formada orixinalmente por un grande estanque de pedra no que se recollÃa e se deixaba evaporar a auga do mar e que estivo en funcionamento ata o século XIX. Logo do seu abandono, o espacio foi colonizado rapidamente por diferentes especies animais e vexetais, converténdose nun lugar de destacado interese ornitolóxico e que alberga abondosas especies vexetais autóctonas. A importancia das salinas levou a que a Xunta as incluÃse na súa proposta para formar parte da Rede Natura 2000, que homologa a Unión Europea. No proxecto de costas inclúese a creación de sendeiros e de zonas de aparcamento nas proximidades da zona, ademais da retirada de boa parte dos recheos e do entullo que, coma en tantas outras ocasións, están acumulados nalgunhas das beiras. Desde o colectivo ecoloxista Luita Verde do Morrazo, que leva anos chamando a atención sobre este espacio, xa se solicitou que as obras de recuperación se amplÃen á recuperación do antigo muÃño de mareas existente nas proximidades das salinas e á creación dun centro de interpretación ambiental.
AÃnda hai máis
Son só tres casos. Por toda Galicia repÃtese constantemente o enfrontamento entre os dous xeitos de entender as zonas húmidas. Nestas últimas semanas as marismas do Alba en Pontevedra foron o eixe dun enfrontamento entre o Concello por unha banda e a Deputación e o Pontevedra C.F. pola outra. Mentres a Deputación e o club de fútbol defenden o recheo de boa parte deste espacio natural para construÃr un novo estadio, o Concello négase a darlle este uso e pula pola súa recuperación. Na rÃa de Arousa o Complexo Intermareal Umia-O Grove está a avanzar nos últimos anos nas súas medidas de protección, mentres Corrubedo, coa súa lagoa, conseguiu a declaración de Parque Natural. A Xunta de Galicia en colaboración coa Universidade de Santiago realizou un Inventario de Zonas Húmidas de Galicia no que resalta a importancia destes lugares. Os exemplos son moitos polas dúas bandas, e a pesar de que a idea de que as lagoas e as xunqueiras teñen un valor moi alto vai penetrando cada vez máis na sociedade, os colectivos ecoloxistas advirten de que aÃnda queda moito traballo por facer.
Cando a finais dos anos cincuenta se iniciou a desecación da lagoa de Antela, desaparecÃa un dos maiores humedais do paÃs. Ademais da ganancia de terreo que supuña a eliminación deste espacio, a Administración xustificou o seu traballo pola suposta insalubridade da zona. Durante séculos lagos, marismas e xunqueiras foron secados na busca de novos solos de pasto e de cultivo. No último século o proceso acelerouse procurando terreos chans para a construcción ou mesmo para empregalos como vertedoiro de lixo. Hoxe, descartada a relación entre os espacios húmidos e a aparición de enfermidades, desde instancias internacionais coma o convenio Ramsar, dedicado especificamente á protección destas zonas, recoñécese a importancia deste tipo de espacios para depurar as augas, protexer o chan e como ecosistemas especialmente ricos. Pouco a pouco esta percepción de que as lagoas e as marismas son unha riqueza para o seu contorno está a calar na xente, e nos últimos meses estamos a ver como se suceden mobilizacións para salvar lugares que hai non moitos anos estarÃan condenados a serviren coma depósitos de entullo.
Contra o recheo en Palas
O pasado mes de xullo a Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galicia (ADEGA) daba a voz de alarma. O oitenta por cento da superficie da Lagoa de Vilareda estaba cuberta polos recheos que realizaba o propietario do terreo en que está situada. A situación mobilizou aos veciños da zona que, organizados na Plataforma Social pola Defensa do Alto Ulla e a través da asociación cultural Treina, solicitáronlle ao concello medidas para evitar a desaparición total deste espacio e para conseguir a súa recuperación. A lagoa de Vilareda é semellante a tantas outras que existen no noso paÃs, unha pequena poza pouco fonda que permanece asolagada todo o ano e na que non é difÃcil ver especies de aves coma garzas ou parrulos, asà coma anfibios e unha variada vexetación de ribeira que xa foi cortada en boa medida. Coma en tantos outros lugares, a busca de novo terreo fixo que pedras e terra e entullo fosen cubrindo durante os últimos anos, e con maior intensidade durante o 2003, a superficie asolagada. Despois de facer público o problema e enviar cartas ao concello solicitando a súa actuación, os veciños da zona están pendentes do futuro deste espacio. Para os defensores da lagoa é unha incoherencia o interese municipal por declarar Palas Concello de Interese TurÃstico e non tomar medidas para recuperala, mentres en zonas próximas coma Begonte estanse a empregar fondos europeos para salvar Os Pozos do Ollo, un lugar semellante, segundo eles, á zona húmida de Vilareda.
Vikingos pola lagoa en Catoira
Dun xeito semellante ao de Palas, recentemente Catoira vÃa nacer a Plataforma Vikinga en Defensa da Lagoa. Nesta ocasión o espacio que se quere defender é a lagoa de Pedras Miúdas, situada ao pé dos famosos muÃños de vento que se conservan neste concello e que foron rehabilitados nos últimos anos. Esta lagoa, dunha extensión semellante a dous campos de fútbol, naceu da combinación da actividade humana e da natural, ao inundar varios mananciais os restos dunha vella explotación de granito. Retirado o home, a natureza fÃxose cargo rapidamente da zona, e especies coma o corvo carnazal ou o peneireiro comezaron a frecuentar a zona, xa inzada de vexetación, como refuxio. Ademais, a auga do lago ten sido empregada polos servicios forestais e, segundo a plataforma, pode empregarse en épocas de seca para distribuÃla a través da rede de abastecemento público. O perigo que ameaza este espacio vén do acordo que acaban de asinar os comuneiros de Catoira coa empresa de construcción Remosil. O convenio autoriza a empresa para verter cascallos neste espacio ata proceder ao seu recheo total. Desde a plataforma abriuse unha recollida de sinaturas para apoiar a súa solicitude de salvar este espacio e están a pensar novas medidas na defensa da lagoa.
O sal da rÃa en Vilaboa
Outro espacio creado pola mestura da intervención humana e a acción natural é a zona húmida que agora ocupan as salinas de Paredes, no concello pontevedrés de Vilaboa. Desta volta e despois de anos de abandono, a Administración, e máis concretamente a Dirección Xeral de Costas da ConsellerÃa de Medio Ambiente, tomou a iniciativa de elaborar un proxecto para recuperar este espacio. As salinas son unha peculiar zona formada orixinalmente por un grande estanque de pedra no que se recollÃa e se deixaba evaporar a auga do mar e que estivo en funcionamento ata o século XIX. Logo do seu abandono, o espacio foi colonizado rapidamente por diferentes especies animais e vexetais, converténdose nun lugar de destacado interese ornitolóxico e que alberga abondosas especies vexetais autóctonas. A importancia das salinas levou a que a Xunta as incluÃse na súa proposta para formar parte da Rede Natura 2000, que homologa a Unión Europea. No proxecto de costas inclúese a creación de sendeiros e de zonas de aparcamento nas proximidades da zona, ademais da retirada de boa parte dos recheos e do entullo que, coma en tantas outras ocasións, están acumulados nalgunhas das beiras. Desde o colectivo ecoloxista Luita Verde do Morrazo, que leva anos chamando a atención sobre este espacio, xa se solicitou que as obras de recuperación se amplÃen á recuperación do antigo muÃño de mareas existente nas proximidades das salinas e á creación dun centro de interpretación ambiental.
AÃnda hai máis
Son só tres casos. Por toda Galicia repÃtese constantemente o enfrontamento entre os dous xeitos de entender as zonas húmidas. Nestas últimas semanas as marismas do Alba en Pontevedra foron o eixe dun enfrontamento entre o Concello por unha banda e a Deputación e o Pontevedra C.F. pola outra. Mentres a Deputación e o club de fútbol defenden o recheo de boa parte deste espacio natural para construÃr un novo estadio, o Concello négase a darlle este uso e pula pola súa recuperación. Na rÃa de Arousa o Complexo Intermareal Umia-O Grove está a avanzar nos últimos anos nas súas medidas de protección, mentres Corrubedo, coa súa lagoa, conseguiu a declaración de Parque Natural. A Xunta de Galicia en colaboración coa Universidade de Santiago realizou un Inventario de Zonas Húmidas de Galicia no que resalta a importancia destes lugares. Os exemplos son moitos polas dúas bandas, e a pesar de que a idea de que as lagoas e as xunqueiras teñen un valor moi alto vai penetrando cada vez máis na sociedade, os colectivos ecoloxistas advirten de que aÃnda queda moito traballo por facer.