Hai castros que seguiron a ser usados, moito tempo despois de ser abandonados, do xeito máis insólito. No Castrillón, no concello de Larouco (Ourense), ubicado nunha espectacular localización na divisoria entre os rÃos Bibei e Xares, existe unha curiosa construción na zona máis alta. Nun gran penedo con petróglifos na súa plataforma superior e unha escaleira labrada para acceder a ela, os habitantes labraron parte dun edificio. A particularidade é que unha das paredes está feita na rocha natural e abriron polo interior unha canle de desaugue, separando esta parede do resto do penedo. A esa curiosa solución os veciños do Larouco chamáronlle "o mostrador".
Cando os arqueólogos de Xeitura: Xestión Integral do Patrimonio practicaron dúas sondaxes no interior do xacemento, unha das localizacións escollida foi a singular estrutura que se podÃa advertir no "mostrador". A intervención situábase no marco dunha acción promovida polo concello e financiada pola Dirección Xeral de Patrimonio Cultural da Xunta para poñer en valor un destacado e singular xacemento na comarca de Valdeorras.
"A nosa hipótese inicial era que se puidera tratar dun xacemento da Antigüidade TardÃa", indica Martiño X. Vázquez Mato, director da intervención arqueolóxica. "Chama moito a atención o lugar no que se atopa. Ao leste do xacemento hai unha caÃda libre de entre 200 e 300 metros. No sur e no oeste unhas pendentes elevadÃsimas, que fan que a única vÃa de acceso ao lugar sexa polo no norte". Pero a localización natural non abondaba, senón que o castro dotouse dun sistema defensivo monumental. "Hai unha secuencia de catro foxos escavados na rocha con cinco metros de ancho cada un deles. E, ao tempo, conectan con outro foxo que discorre en paralelo ao castro polo oeste e que chega a ter 25 metros de altura nalgún tramo. E isto para protexer varios recintos: a croa, un recinto anterior e posiblemente haxa un terceiro". As imaxes LiDAR permiten apreciar a impresionante secuencia de cortes no terreo construÃdos polos habitantes do castro.
Visualización dos foxos de O Castrillón a partir de datos LiDAR. Modelo: João Fonte
Ao escavar o 'mostrador', os arqueólogos puideron confirmar o acaÃdo do alcume popular. O primeiro nivel arqueolóxico foron balas de caza e chapas de Estrella Galicia. A intervención continuou ata chegar a niveis máis históricos. "Alà apareceu a única cerámica. Un borde facetado, multiaristado, da segunda Idade do Ferro. Cando vin aquel borde, dixen que se tiña que xogarme o pescozo, o castro tiña que pertencer á segunda Idade do Ferro", recorda de xeito gráfico Vázquez Mato. Un pouco máis abaixo apareceu unha zona de queimado da que se puideron colleitar carbóns que puideron ser datados coa técnica do C14.
Edificación escavada, coñecida como 'O mostrador'. Foto: Xeitura.
Pero as hipóteses iniciais cambian en función dos datos que se obteñen. A datación do C-14, que acaba de ser recibida, ofreceu unha cronoloxÃa do século I a.C. "É moi probable que ese sexa o último nivel de ocupación e que o castro fose abandonado cara o cambio de era", sinala Vázquez. Para argumentalo baséase na súa experiencia no traballo con castros da Idade do Ferro e na comparación con outros xacementos da contorna de Valdeorras. "Por exemplo, no castro da Ermida, que está xusto enfronte xa aparece en superficie multitude de material de época romana, cousa que non pasa no Castrillón".
Relación entre O Castrillón (dereita), o castro da Ermida (esquerda) e a vÃa romana (esquerda superior). Imaxe: cartografÃa oficial da Xunta.
Que é o que fai que un castro sexa abandonado e outro teña unha longa vida baixo o Imperio romano nestas montañas de Larouco? "É difÃcil sabelo", explica Martiño Vázquez, "pero unha posibilidade está no feito de que ao carón do outro castro pasa a vÃa romana XVIII do Itinerario de Antonino. Eu imaxÃnomo como a tÃpica gasolineira que vai ficando abandonada cando constrúen unha estrada nova por outro lado", contesta entre risos.
Cando os arqueólogos de Xeitura: Xestión Integral do Patrimonio practicaron dúas sondaxes no interior do xacemento, unha das localizacións escollida foi a singular estrutura que se podÃa advertir no "mostrador". A intervención situábase no marco dunha acción promovida polo concello e financiada pola Dirección Xeral de Patrimonio Cultural da Xunta para poñer en valor un destacado e singular xacemento na comarca de Valdeorras.
"A nosa hipótese inicial era que se puidera tratar dun xacemento da Antigüidade TardÃa", indica Martiño X. Vázquez Mato, director da intervención arqueolóxica. "Chama moito a atención o lugar no que se atopa. Ao leste do xacemento hai unha caÃda libre de entre 200 e 300 metros. No sur e no oeste unhas pendentes elevadÃsimas, que fan que a única vÃa de acceso ao lugar sexa polo no norte". Pero a localización natural non abondaba, senón que o castro dotouse dun sistema defensivo monumental. "Hai unha secuencia de catro foxos escavados na rocha con cinco metros de ancho cada un deles. E, ao tempo, conectan con outro foxo que discorre en paralelo ao castro polo oeste e que chega a ter 25 metros de altura nalgún tramo. E isto para protexer varios recintos: a croa, un recinto anterior e posiblemente haxa un terceiro". As imaxes LiDAR permiten apreciar a impresionante secuencia de cortes no terreo construÃdos polos habitantes do castro.
Visualización dos foxos de O Castrillón a partir de datos LiDAR. Modelo: João Fonte
Ao escavar o 'mostrador', os arqueólogos puideron confirmar o acaÃdo do alcume popular. O primeiro nivel arqueolóxico foron balas de caza e chapas de Estrella Galicia. A intervención continuou ata chegar a niveis máis históricos. "Alà apareceu a única cerámica. Un borde facetado, multiaristado, da segunda Idade do Ferro. Cando vin aquel borde, dixen que se tiña que xogarme o pescozo, o castro tiña que pertencer á segunda Idade do Ferro", recorda de xeito gráfico Vázquez Mato. Un pouco máis abaixo apareceu unha zona de queimado da que se puideron colleitar carbóns que puideron ser datados coa técnica do C14.
Edificación escavada, coñecida como 'O mostrador'. Foto: Xeitura.
Pero as hipóteses iniciais cambian en función dos datos que se obteñen. A datación do C-14, que acaba de ser recibida, ofreceu unha cronoloxÃa do século I a.C. "É moi probable que ese sexa o último nivel de ocupación e que o castro fose abandonado cara o cambio de era", sinala Vázquez. Para argumentalo baséase na súa experiencia no traballo con castros da Idade do Ferro e na comparación con outros xacementos da contorna de Valdeorras. "Por exemplo, no castro da Ermida, que está xusto enfronte xa aparece en superficie multitude de material de época romana, cousa que non pasa no Castrillón".
Relación entre O Castrillón (dereita), o castro da Ermida (esquerda) e a vÃa romana (esquerda superior). Imaxe: cartografÃa oficial da Xunta.
Que é o que fai que un castro sexa abandonado e outro teña unha longa vida baixo o Imperio romano nestas montañas de Larouco? "É difÃcil sabelo", explica Martiño Vázquez, "pero unha posibilidade está no feito de que ao carón do outro castro pasa a vÃa romana XVIII do Itinerario de Antonino. Eu imaxÃnomo como a tÃpica gasolineira que vai ficando abandonada cando constrúen unha estrada nova por outro lado", contesta entre risos.