Só concibe a poesía como medio artístico de expresar tódalas facetas do ser humano, do íntimo ao social. Para este estudioso da figura do poeta José Ángel Valente, a poesía é concebida como un rapto de creación totalmente ardente, intensa e mundana en que o amor está presente dun xeito permanente. Este galego universal declárase profundamente namorado na súa cidade natal, Lugo, que o viu nacer, e namorarse... Claudio Rodríguez Fer asegura ser partidario dunha vida integral sen renunciar ás súas raíces pero sen fronteiras que pechen a visión do mundo e doutras culturas.
- ¿Desde o punto de vista da túa obra, ¿que entendes ti por poesía?
Eu creo que por poesía non entendo nada. Para min a poesía é unha forma de coñecemento que se expresa dun xeito artístico. Toda a miña poesía está atravesada por esa concepción integral aínda que, claro, cada libro de poesía é distinto pero no fondo sempre latexan preocupacións individuais, como o amor e o erotismo, e cuestións do terreo colectivo, como a utopía libertaria ou a liberación. E estas preocupacións quedan reflectidas en toda a miña obra, ata a última que publiquei, con Eugenio Granell, Rastros de vida e poesía, en que se recollen apuntamentos que foron quedando doutros libros, lugares, anacos. Neste sentido, creo que esta obra recolle moi ben a miña concepción da poesía como coñecemento integral da vida e por iso lle chamei así.
- ¿Cualificaría de poesía social aqueles poemas nos que aborda cuestións do ámbito colectivo?
Ao longo do tempo fixéronse unha grande cantidade de etiquetas que eu non recoñezo nin aprecio. Eu creo que a poesía verdadeira, a que merece ese nome, só é a poesía integral, a que expresa enteiramente ao ser humano, en todas as súas facetas, desde o íntimo ao social. Non creo na poesía social, alienante no terreo individual e que nega á persoa nin na poesía intimista, illada do mundo e narcisista. Todo está na natureza humana e iso é o que ten que reflectir a poesía. Un escribe con todo o que ten, con todos os seus sentimentos amorosos, eróticos ou sociais. Se un escribe parcialmente, para contentar a un xurado ou a un público non está a escribir poesía, está facendo deseño industrial, comercio literario, pero non auténtica poesía. Un ten que deixar a pel, todo o que leva dentro cando fai poesía, senón non merece á pena
UN TEN QUE "DEIXAR A PEL", TODO O QUE LEVA DENTRO CANDO FAI POESÍA, SENÓN NON MERECE A PENA
- ¿Apostaría entón por facer unha poesía nacida da experiencia?
Si, fundamentalmente, pero non só da experiencia porque o que eu tampouco quero é que se confunda a miña obra co que se vén chamando poesía da experiencia, que é unha trivialidade. Toda a miña poesía é autobiográfica porque non fago poesía especulativa, con elementos alleos a min. Eu iso nunca o puiden facer e non o faría.
- A temática amorosa está moi presente na súa obra e, xunto a ela, a figura da muller como paisaxe, como patria, como natureza, ¿é a muller a chave para entendermos o cosmos?
Toda a miña poesía é amorosa, eu nunca fixen un poema en que o amor non estivese presente. Na miña opinión escribir dun tema diferente non merece a pena, polo menos a min non me motiva. E claro, esta poesía amorosa ten unha serie de personaxes da miña propia experiencia, desde á miña nai á miña filla, pasando por poemas de amor erótico. O que si quero aclarar e que eu nunca falaría do amor carnal de maneira abstracta, dun xeito pornográfico e descoñecido. A miña poesía non ten como obxectivo excitar a un público abstracto, nin conseguir adeptos como pode tentar a literatura relixiosa ou política. Eu non creo que o autor deba considerarse como ese ser omnipotente que decide qué sentimentos vai provocar no seu público e emprega as armas que considera precisas para iso. En canto á figura da muller, eu sempre tiven a tendencia de identificar a muller como cifra, como explicación de todas as claves do universo, da natureza e da miña propia poesía. Isto non quere dicir que eu pense que a muller é a cifra de todo, aínda que para min si, nalgún aspecto.
- O cine é un gusto persoal que xa lle vén de neno, ¿como quedou reflectida esta inquedanza na súa obra?
O cine foi para min unha paixón desde moi neno. A miña nai levábame ao cine case que todos os días e ao principio eu quedaba durmido no seu colo. Este interese quedou reflectido en case todos os meus libros de poesía, que acostuman ter algunha referencia ou nos que o cine é o eixo central, como Cinepoemas. Os meus contos tamén están influídos, especialmente Meta-relatos, en que hai referencias bastante notorias, incluso escribín algúns contos que son totalmente cinematográficos, como o da puta filósofa. Tamén escribín moito sobre cine; xa desde o franquismo, participei na rodaxe de películas, fixen un vídeo,... desde logo que é unha faceta importante na miña vida e que procuro cultivar, indo ao cine sempre que podo, aínda que cada vez teño menos tempo.
Nas miñas referencias ao cine fago fincapé na circunstancia relacionada coa visión da obra, no contorno vital da visión, raramente me inspira a propia película.
NON ME PARECE UN PECADO MORTAL ESCRIBIR NOUTRA LINGUA EN CONSONANCIA COA SITUACIÓN QUE SE ESTÁ VIVIR
- As mencións a elementos da paisaxe galega, ¿teñen como pretensión saír do localista e buscar o espírito de universalización cultural?
Eu considérome fundamentalmente universalista pero o universalismo non nega o local, é máis, a negación do lugar propio é algo profundamente alienante e antiuniversalista porque supón considerar que hai un centro e unhas periferias. Esta forma de pensar reflíctese tanto nos libros que publiquei en Galicia, como Lugo Blues, Historia da lúa ou A boca violeta e, sobre todo, en Poemas de amor sen morte, como naqueles escritos lonxe de Galicia e que, a priori, podería pensarse que son menos localistas, como Extrema Europa ou A muller núa, escrita a cabalo entre Nova York e Normandía. Pero iso sería unha simplificación porque cando un escribe poesía faino influído polo lugar onde está naquel intre, pero tamén polo lugar que leva dentro del. Neste sentido son do pensamento de Rosalía que dicía que toda a terra é dos homes -eu engadiría e das mulleres- e, polo tanto, hai que gozala, sen renegar das orixes pero sen pecharse ao foráneo. Eu son partidario dunha poesía e dunha vida integral con raíces, porque as temos, pero sen fronteiras, porque non as queremos, eu polo menos non quero pexas para percibir o mundo. Eu non renuncio ás miñas raíces, téñoas e sempre virán comigo, a onde estea, como lle aconteceu a Valente. De aí que eu escriba en galego, porque é a miña lingua; pero non me parece un pecado mortal escribir noutra lingua, en consonancia coa situación que se está a vivir e do lugar en que un se desenvolve. Así, por exemplo, o feito de que fixese un libro con Lugo como protagonista non quita que sexa un libro universalista como o resto da miña obra. Eu levo Lugo dentro de min, aínda que non estea alí, e creo que esta concepción queda reflectida en Lugo Blues.
-A maioría da súa obra é poesía pero nos últimos anos orientouse cara ao relato curto, ¿hai cousas que non pode expresar coa poesía?
Os contos que fixen sempre naceron como un intento de expresar aquelo que non podía coa poesía. Tratábase de contar pequenas historias, sempre dun xeito intenso pero diferente á composición poética, que é totalmente ardente, intensa e mundana. O conto presenta unha vantaxe fronte á novela como é a de poder contar unha pequena historia pero sen ter que renunciar ao rapto, o apaixonamento co que eu escribo, algo inconcibible na construcción dunha novela, que esixe un tempo cumprido, require pensar friamente para construír a arquitectura da novela. Ás veces eu sentía a necesidade de escribir así por unhas determinadas condicións persoais e con ollos a unha serie de destinatarios, nunca escribo para a xente. A xente non existe, non ten rostro, nin mans, nin corazón, non a coñezo: é ninguén, en cambio si existen as persoas, de carne e óso. A min só me interesa escribir para o que hai, porque iso é o que amo e ámoa con todos os seus defectos e virtudes porque a vida son imperfeccións e, sen elas, non existiría nada.
- ¿Que vínculos e influencias adquiriu doutras literaturas?
As influencias que na miña obra hai da literatura hispanoamericana son moitas. Cando eu empecei a escribir coincidiu coa última etapa do franquismo, a transición e, nesa época, os escritores latinoamericanos eran un vento fresco que viña de fóra e aos que tiñamos moito acceso pola lingua orixinal, ademais de achegarnos moitas novidades, tanto na poesía coma na narrativa. A min houbo moitos escritores que me interesaron e supoño que forman parte do meu acervo cultural, coma Borges ou Neruda. O primeiro ensaio que eu publico é sobre Borges, como unha das grandes figuras da literatura universal e o máis grande escritor en lingua castelá desde Cervantes, como narrador conectado con todas as culturas do mundo. Escritores coma Borges, que conteñen o mundo na súa literatura e que teñen obras que nos levan á filosofía, á literatura, ao cine, a oriente ou occidente. Todo iso interesoume moitísimo porque eu tiña ese mesmo espírito universalista, aínda que mantivera diverxencias con el, coma a das ideas políticas. Ademais hai que ter en conta que eu accedín a Borges, a Neruda, a García Márquez, Cortázar, Huidobro, cando estaba no instituto, nunha etapa formativa da que quedaron moitas pegadas. Posteriormente fun profesor na universidade de todos estes autores e volveron estar presentes. Iso non quere dicir que sexa a única literatura que me influíu, ou a máis importante, xa que houbo moitas outras correntes que tamén me interesaron como a do surrealismo. Este aínda me segue entusiasmando, como pon de manifesto o feito de que acabe de publicar unha obra en colaboración co máximo representante do surrealismo en Galicia, Eugenio Granell.
- ¿Desde o punto de vista da túa obra, ¿que entendes ti por poesía?
Eu creo que por poesía non entendo nada. Para min a poesía é unha forma de coñecemento que se expresa dun xeito artístico. Toda a miña poesía está atravesada por esa concepción integral aínda que, claro, cada libro de poesía é distinto pero no fondo sempre latexan preocupacións individuais, como o amor e o erotismo, e cuestións do terreo colectivo, como a utopía libertaria ou a liberación. E estas preocupacións quedan reflectidas en toda a miña obra, ata a última que publiquei, con Eugenio Granell, Rastros de vida e poesía, en que se recollen apuntamentos que foron quedando doutros libros, lugares, anacos. Neste sentido, creo que esta obra recolle moi ben a miña concepción da poesía como coñecemento integral da vida e por iso lle chamei así.
- ¿Cualificaría de poesía social aqueles poemas nos que aborda cuestións do ámbito colectivo?
Ao longo do tempo fixéronse unha grande cantidade de etiquetas que eu non recoñezo nin aprecio. Eu creo que a poesía verdadeira, a que merece ese nome, só é a poesía integral, a que expresa enteiramente ao ser humano, en todas as súas facetas, desde o íntimo ao social. Non creo na poesía social, alienante no terreo individual e que nega á persoa nin na poesía intimista, illada do mundo e narcisista. Todo está na natureza humana e iso é o que ten que reflectir a poesía. Un escribe con todo o que ten, con todos os seus sentimentos amorosos, eróticos ou sociais. Se un escribe parcialmente, para contentar a un xurado ou a un público non está a escribir poesía, está facendo deseño industrial, comercio literario, pero non auténtica poesía. Un ten que deixar a pel, todo o que leva dentro cando fai poesía, senón non merece á pena
UN TEN QUE "DEIXAR A PEL", TODO O QUE LEVA DENTRO CANDO FAI POESÍA, SENÓN NON MERECE A PENA
- ¿Apostaría entón por facer unha poesía nacida da experiencia?
Si, fundamentalmente, pero non só da experiencia porque o que eu tampouco quero é que se confunda a miña obra co que se vén chamando poesía da experiencia, que é unha trivialidade. Toda a miña poesía é autobiográfica porque non fago poesía especulativa, con elementos alleos a min. Eu iso nunca o puiden facer e non o faría.
- A temática amorosa está moi presente na súa obra e, xunto a ela, a figura da muller como paisaxe, como patria, como natureza, ¿é a muller a chave para entendermos o cosmos?
Toda a miña poesía é amorosa, eu nunca fixen un poema en que o amor non estivese presente. Na miña opinión escribir dun tema diferente non merece a pena, polo menos a min non me motiva. E claro, esta poesía amorosa ten unha serie de personaxes da miña propia experiencia, desde á miña nai á miña filla, pasando por poemas de amor erótico. O que si quero aclarar e que eu nunca falaría do amor carnal de maneira abstracta, dun xeito pornográfico e descoñecido. A miña poesía non ten como obxectivo excitar a un público abstracto, nin conseguir adeptos como pode tentar a literatura relixiosa ou política. Eu non creo que o autor deba considerarse como ese ser omnipotente que decide qué sentimentos vai provocar no seu público e emprega as armas que considera precisas para iso. En canto á figura da muller, eu sempre tiven a tendencia de identificar a muller como cifra, como explicación de todas as claves do universo, da natureza e da miña propia poesía. Isto non quere dicir que eu pense que a muller é a cifra de todo, aínda que para min si, nalgún aspecto.
- O cine é un gusto persoal que xa lle vén de neno, ¿como quedou reflectida esta inquedanza na súa obra?
O cine foi para min unha paixón desde moi neno. A miña nai levábame ao cine case que todos os días e ao principio eu quedaba durmido no seu colo. Este interese quedou reflectido en case todos os meus libros de poesía, que acostuman ter algunha referencia ou nos que o cine é o eixo central, como Cinepoemas. Os meus contos tamén están influídos, especialmente Meta-relatos, en que hai referencias bastante notorias, incluso escribín algúns contos que son totalmente cinematográficos, como o da puta filósofa. Tamén escribín moito sobre cine; xa desde o franquismo, participei na rodaxe de películas, fixen un vídeo,... desde logo que é unha faceta importante na miña vida e que procuro cultivar, indo ao cine sempre que podo, aínda que cada vez teño menos tempo.
Nas miñas referencias ao cine fago fincapé na circunstancia relacionada coa visión da obra, no contorno vital da visión, raramente me inspira a propia película.
NON ME PARECE UN PECADO MORTAL ESCRIBIR NOUTRA LINGUA EN CONSONANCIA COA SITUACIÓN QUE SE ESTÁ VIVIR
- As mencións a elementos da paisaxe galega, ¿teñen como pretensión saír do localista e buscar o espírito de universalización cultural?
Eu considérome fundamentalmente universalista pero o universalismo non nega o local, é máis, a negación do lugar propio é algo profundamente alienante e antiuniversalista porque supón considerar que hai un centro e unhas periferias. Esta forma de pensar reflíctese tanto nos libros que publiquei en Galicia, como Lugo Blues, Historia da lúa ou A boca violeta e, sobre todo, en Poemas de amor sen morte, como naqueles escritos lonxe de Galicia e que, a priori, podería pensarse que son menos localistas, como Extrema Europa ou A muller núa, escrita a cabalo entre Nova York e Normandía. Pero iso sería unha simplificación porque cando un escribe poesía faino influído polo lugar onde está naquel intre, pero tamén polo lugar que leva dentro del. Neste sentido son do pensamento de Rosalía que dicía que toda a terra é dos homes -eu engadiría e das mulleres- e, polo tanto, hai que gozala, sen renegar das orixes pero sen pecharse ao foráneo. Eu son partidario dunha poesía e dunha vida integral con raíces, porque as temos, pero sen fronteiras, porque non as queremos, eu polo menos non quero pexas para percibir o mundo. Eu non renuncio ás miñas raíces, téñoas e sempre virán comigo, a onde estea, como lle aconteceu a Valente. De aí que eu escriba en galego, porque é a miña lingua; pero non me parece un pecado mortal escribir noutra lingua, en consonancia coa situación que se está a vivir e do lugar en que un se desenvolve. Así, por exemplo, o feito de que fixese un libro con Lugo como protagonista non quita que sexa un libro universalista como o resto da miña obra. Eu levo Lugo dentro de min, aínda que non estea alí, e creo que esta concepción queda reflectida en Lugo Blues.
-A maioría da súa obra é poesía pero nos últimos anos orientouse cara ao relato curto, ¿hai cousas que non pode expresar coa poesía?
Os contos que fixen sempre naceron como un intento de expresar aquelo que non podía coa poesía. Tratábase de contar pequenas historias, sempre dun xeito intenso pero diferente á composición poética, que é totalmente ardente, intensa e mundana. O conto presenta unha vantaxe fronte á novela como é a de poder contar unha pequena historia pero sen ter que renunciar ao rapto, o apaixonamento co que eu escribo, algo inconcibible na construcción dunha novela, que esixe un tempo cumprido, require pensar friamente para construír a arquitectura da novela. Ás veces eu sentía a necesidade de escribir así por unhas determinadas condicións persoais e con ollos a unha serie de destinatarios, nunca escribo para a xente. A xente non existe, non ten rostro, nin mans, nin corazón, non a coñezo: é ninguén, en cambio si existen as persoas, de carne e óso. A min só me interesa escribir para o que hai, porque iso é o que amo e ámoa con todos os seus defectos e virtudes porque a vida son imperfeccións e, sen elas, non existiría nada.
- ¿Que vínculos e influencias adquiriu doutras literaturas?
As influencias que na miña obra hai da literatura hispanoamericana son moitas. Cando eu empecei a escribir coincidiu coa última etapa do franquismo, a transición e, nesa época, os escritores latinoamericanos eran un vento fresco que viña de fóra e aos que tiñamos moito acceso pola lingua orixinal, ademais de achegarnos moitas novidades, tanto na poesía coma na narrativa. A min houbo moitos escritores que me interesaron e supoño que forman parte do meu acervo cultural, coma Borges ou Neruda. O primeiro ensaio que eu publico é sobre Borges, como unha das grandes figuras da literatura universal e o máis grande escritor en lingua castelá desde Cervantes, como narrador conectado con todas as culturas do mundo. Escritores coma Borges, que conteñen o mundo na súa literatura e que teñen obras que nos levan á filosofía, á literatura, ao cine, a oriente ou occidente. Todo iso interesoume moitísimo porque eu tiña ese mesmo espírito universalista, aínda que mantivera diverxencias con el, coma a das ideas políticas. Ademais hai que ter en conta que eu accedín a Borges, a Neruda, a García Márquez, Cortázar, Huidobro, cando estaba no instituto, nunha etapa formativa da que quedaron moitas pegadas. Posteriormente fun profesor na universidade de todos estes autores e volveron estar presentes. Iso non quere dicir que sexa a única literatura que me influíu, ou a máis importante, xa que houbo moitas outras correntes que tamén me interesaron como a do surrealismo. Este aínda me segue entusiasmando, como pon de manifesto o feito de que acabe de publicar unha obra en colaboración co máximo representante do surrealismo en Galicia, Eugenio Granell.
