Títeres, debuxos e... ciencia

Divulgar a ciencia a desenvolver contidos para os máis novos. O proxecto Kaleidolabs, que desenvolveu o Instituto de Investigacións Mariñas de Vigo pon na rede unha serie de vídeos que amosan como a creatividade e as artes resultan bos acompañantes para a divulgación científica.

Títeres, debuxos, filmacións de imaxe real, música orixinal, textos… As máis diversas técnicas poden atoparse nos vídeos de Kaleidolabs, a iniciativa de divulgación científica que desenvolveu ao longo deste ano o Instituto de Investigacións Mariñas de Vigo (IIM) e cuxo resultado pode verse agora íntegro na rede. Os vídeos están dedicados a cadansúa temática específica, sempre vencellada ao mundo do mar. Así, os traballos en oceanografía, os problemas da conservación do cabaliño do mar, a ecoloxía dos cefalópodos, a xestión de pesqueiras, o cultivo de mexillón, as patoloxías en acuicultura, a microbioloxía e mais a tecnoloxía de alimentos de orixe mariño contan con cadansúa produción monográfica. E todas elas orientadas para escolares de Infantil e Primaria

Demandas de divulgación
Segundo explica Eva Balsa, coordinadora desta iniciativa, Kaleidolabs “xorde da necesidade. Nas actividades de divulgación que realizamos deste o instituto en centros de ensino comprobamos que había moi pouco material para Infantil e Primaria”, unhas idades para as que, nos últimos anos, está a medrar a demanda de contidos científicos. “Entón pensamos en elaborar nós eses materiais, empregando elementos próximos a eles que os enganchen e que lles faga ver a ciencia dun xeito atractivo”. Canda a isto, tamén procuraron “ rachar o estereotipo de científico que teñen os nenos, que normalmente é un home excéntrico cun aspecto moi concreto que se dedica a facer bombas ou algo semellante”.

Mestura de elementos
A compañía Babaluva puxo os títeres, que representan investigadores a traballar pero que tamén se empregan para amosar paisaxes, animais e mesmo moléculas e organismos microscópicos, en auténticos alardes de creatividade. Tamén se empregan imaxes reais e representacións teatrais que buscan explicar sen palabras e de xeito accesible e entretido procesos complexos. O proxecto conta tamén con ilustracións de Manuel Uhía para a presentación e cunha banda sonora orixinal desenvolvida por Martín Pérez, ademais dunha montaxe de Noel Berbetouros. No entanto, os vídeos, malia ao seu potencial didáctico, non son máis do que a parte final do proceso.

Creación colaborativa
A propia elaboración dos contidos que se presentan nos mesmo supuxo unha aposta pola dinamización da ciencia entre os máis novos, atendendo tamén a persoas con discapacidades. “A buscar colaboradores, vimos que o CPI de Panxón tiña o seu proxecto anual dedicado ao mar. Entón presentámoslle esta iniciativa e decidiron incorporala no seu programa”, explica Balsa. “Realmente invadimos o centro durante dúas semanas e alí, cos propios alumnos de primaria, construíronse os títeres e os escenarios e graváronse as representacións”. Canda a isto, boa parte dos debuxos que se poden ver agora na rede foron elaborados por alumnos de dez centros educativos, maioritariamente da comarca de Vigo. “Aproveitamos as actividades de divulgación nas que participa persoal do centro para lles pedir aos nenos debuxos que, por unha banda, empregamos nos audiovisuais, e pola outra permitíronnos ver como percibían as actividades”, sinala a coordinadora do proxecto.

Outros públicos
Para alén de escolares, membros da Asociación de Familias con Parálise Cerebral tamén se integraron na iniciativa. “É un público que non recibe habitualmente actividades de divulgación, e quixemos facelos partícipes. Teñen experiencia en traballar con téxtiles ou cartón pedra, entón tentamos conectar con iso”. Varios obradoiros no Museo do Mar achegaron a setenta persoas contidos interactivos que tocar e probar. “A partir desa experiencia elaboraron moitos dos colaxes e elementos que aparecen no audiovisual”. O proceso rematou coa gravación de escenas de laboratorio e do medio natural que se integraron co resto de elementos ata dar nos oito audiovisuais que agora están dispoñibles en liña.

Xerar contidos
Así pois, unha das grandes peculiaridades do proxecto non é só a creación de contidos sobre ciencia adaptados para persoas novas, senón o transformalos á súa vez en xeradores de contidos para o proxecto. Segundo explicaba na presentación do proxecto Luísa Martínez Lorenzo, responsable da Unidade de Cultura Científica do CSIC en Galicia, a iniciativa “implica diversos colectivos, algúns moi afastados da ciencia, que se converten en receptores, e á vez, en canles transmisores de contidos científicos”.

Aproveitar os recursos
Para alén de divulgar os vídeos en diferentes plataformas, os responsables da iniciativa traballan actualmente en ampliar as posibilidades didácticas dos mesmos. “Estamos en contacto co Aquarium Finisterrae da Coruña, que está a proxectar de maneira continua este material. Andamos a traballar en material de apoio que permita que estes mesmos vídeos respondan aos diferentes intereses dos nenos. Os máis pequenos fican encantados coas imaxes, pero os que xa son algo maiores demandan máis información. Entón estamos a ver como se pode aproveitar isto”, adianta Balsa.