A Universidade de Santiago e o Concello de Lalín celebran o 125 aniversario do nacemento de Ramón María Aller

O home que viu a lúa

Un pequeno cráter da lúa e varias estrelas levan o nome de Ramón María Aller (Lalín, 1878-1966). Unha pequena homenaxe a quen desde o seu observatorio na capital do Deza foi quen de facerse un oco nos medios astronómicos españois coas súas medidas de estrelas dobres, ademais de construír o primeiro observatorio de Galicia. 125 anos despois do seu nacemento o Observatorio Astronómico de Santiago que leva o seu nome réndelle unha homenaxe.

O astrónomo inglés P. Wilkins, que foi quen confeccionou o primeiro mapa da lúa, quixo inmortalizar a este matemático e astrónomo, bautizando co seu nome un dos cráteres da lúa. Unha lúa que Aller gozaba de mirar desde o seu observatorio en Lalín (Pontevedra) que rematou de construír en 1924. Matemático de formación (ademais de relixioso, aínda que non chegara a exercer nunca como profesión, senón como devoción), Aller non tardaría en darse a coñecer á comunidade científica internacional. O seu programa de medidas micrométricas de estrelas dobres foron moi sonadas naquel momento, chegando a publicar en revistas españolas e xermanas; aínda que as súas contribucións tamén tiñan outras preferencias como a determinación de coordenadas baseadas en observacións de pasos por dúas verticais.



As orixes: de Lalín a Santiago

En 1936 o Observatorio de Lalín trasládase a Santiago, unha idea aínda que xestada con anterioridade non se constitúe ata finais do 1943, sendo Ramón María Aller o seu primeiro director. Ó amparo da Universidade de Santiago, o observatorio comeza a súa actividade tanto a nivel científico como a nivel social, tentando popularizar o estudio das estrelas. Baixo o seu auspicio iniciáronse unha serie de “Publicacións do Observatorio de Santiago”, mellorouse o instrumental preciso para a observación, creouse unha comunidade de bolseiros e colaboradores ademais dunha Cátedra de Astronomía.



O Observatorio continúa hoxe co interese de promover a figura do seu promotor. E como bos alumnos que son este ano quixeron honrar ó seu mestre. O día que se celebraba o 125 aniversario do seu nacemento, presentábase en Lalín (a súa vila natal e na que hai un museo dedicado á súa figura) un vídeo de 16 minutos contando a súa historia que, en parte é a historia da astronomía en Galicia.



O observatorio hoxe

O panorama de hoxe en día non sería nada sen a achega de Aller. De feito foron uns cuantos os que continuaron co legado do frade e científico nos ámbitos que el mesmo desenvolvera: divulgación (en dous ámbitos, por un lado máis xeral a través das actividades culturais e, por outro lado máis específico con publicacións de carácter científico) e estudio (once proxectos de investigación nas que destaca principalmente o estudio de estrelas dobres e múltiples). O Observatorio Astronómico Ramón María Aller depende da Universidade de Santiago e como recorda o seu director, José Ángel Docobo “ conta cunha parte dentro do orzamento da Universidade, aínda que tamén con financiamento externo a través de proxectos de investigación”. O observatorio desenvolve a día de hoxe sete liñas de investigación que van desde o estudio de sistemas estelares múltiples ata as Galaxias Activas e que lle outorga gran prestixio internacional. De feito, desde o propio observatorio organizáronse numerosos congresos e hoxe en día editan unha das Circulas de Información da Unión Astronómica Internacional.



O de Santiago é o único observatorio profesional ligado a unha institución. Conta cunha das bibliotecas máis especializadas do sector que tivo a súa orixe na que no seu día doou Ramón María Aller. Entre a súa dotación, destaca o director, atópase a “cámara de interferometria speckle e o fotómetro de ocultacións que se usan tamén en grandes telescopios de Galicia”. A día de hoxe están agardando a chegada dun novo telescopio adquirido logo de que o equipo investigador do Observatorio conseguiu o status de Excelencia polos méritos contraídos.



Unha profesión nun mundo afeccionado

As estrelas son, ademais dun obxecto de estudio, un hobby moi apreciado. En Galicia existen numerosas asociacións e hai mesmo algunha que ten o seu propio observatorio (como é o de Ribadeo ou Vila de Cruces). Para Jose Angel Docobo “o futuro é prometedor, sobre todo cando o Observatorio do Monte Faro estea operativo”. Trátase, sen dúbida, dun proxecto importante. Unha idea xestada en 1991 entre o propio Doboco e o daquela Conselleiro de Política Territorial, Xosé Cuíña que tiñan na man un estudio astroclimatolóxico do que se deducira que o Monte Faro en Rodeiro era o lugar máis idóneo para o seu emprazamento. “Desde entón, apunta Docobo, foi elaborado tanto o proxecto científico, como o de obra civil pola empresa IDOM, baixo as súas indicacións”. A día de hoxe só falta que comecen as obras.



“O Observatorio de Monte Faro vai ser, segundo Docobo, unha instalación emblemática que non so vai permitir facer os profesionais un traballo de altísima calidade en especialidades como a fotometría, espectroscopia, interferometría, etc, senón que os cidadáns poderanno visitar, facer observacións e gozar dunha visión única do firmamento dende aquela cima mesmo no corazón de Galicia”.