Un total 2.235 bens rexistrados, distribuídos en preto de 500 quilómetros cadrados. Tres anos de traballo de documentación e de investigación sobre o terreo. Realizar un rexistro exhaustivo e sistemático o patrimonio dunha comarca como é a Alta Limia non é unha tarefa sinxela. Segundo explica Xulio Rodríguez González, director do proxecto e mais do Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense, é unha iniciativa complexa, e houbo moita xente a traballar nel durante moito tempo. O apoio da Fundación Barrié, que financiou a iniciativa dentro da convocatoria do seu programa Patrimonio Vivo para 2006-2007 foi fundamental á hora de desenvolver o estudo. O proxecto xorde do convencemento que cómpre outro xeito de entender os bens patrimoniais, non como algo illado senón como elementos que definen e identifican un territorio.
Ferramenta para a planificación
Para alén de divulgar a importancia do patrimonio da zona, a proposta pretende servir como ferramenta para a planificación urbanística e servir como exemplo que exportar a outras zonas do país. Eu fun membro da Comisión Territorial do Patrimonio Históricos de Ourense durante moitos anos. Por estas comisións pasan as obras que precisan permisos e mais as propostas de planeamento urbanístico. E aí dinme conta de que había moitas eivas nos catálogos patrimoniais que inclúen estes plans. A catalogación segue a ser a grande materia pendente da Administración e da sociedade. Para este investigador, a protección do patrimonio só é posible desde a lexislación urbanística e sempre partindo dunha visión global do territorio.
Perímetros de protección
Así o proxecto non está so enfocado ao aproveitamento a nivel de investigación, senón que conxuga isto coa aproveitamento para a protección e a rendibilidade posterior. Con esa perspectiva, a ficha de cada ben recolle sobre o mapa a respectiva área de protección establecida pola lei. A maiores, amósanse perímetros de protección para conxuntos de bens próximos que teñen en conta factores como a contaminación visual e que permiten coñecer de xeito sinxelo as áreas afectadas polos diferentes elementos.
Achados na Limia
A elección da Alta Limia Limia como ámbito de actuación, antes do que por un especial interese patrimonial da zona, debeuse a factores xeográficos. É unha comarca moi ben delimitada, que por suposto ten unha grande importancia patrimonial, explica Rodríguez. O proxecto deu, como non podía ser menos, en múltiples achados. O grande valor deste traballo é ser sistemático. Podemos dicir que non quedan elementos que non fosen ben documentados. Dos 2.235 bens que contan con ficha de moitos non se sabía nada, salienta o director da iniciativa. Á hora de apuntar algún destes elementos salienta pola súa incidencia na paisaxe, as torres, que resultan un elemento moi interesante.
Canda a isto, no entanto, o proxecto recolle todo tipo de elementos e de épocas. Desde canastros, fornos, cruceiros ou petos de ánimas ata arquitectura relixiosa, inscricións, restos arqueolóxicos e bens mobles, pasando por elementos dos que non está claro a súa orixe ou datación. Ademais, amosa mapas que permiten verificar, a partir das investigación realizadas, a ocupación do territorio en diferentes épocas.
Exportar o modelo
Malia á complexidade que supón unha proposta como esta, Rodríguez salienta que tentamos facer un traballo que sirva de exemplo, amosar que pode facerse. Nese sentido salienta a importancia de contar sempre con profesionais de distintas disciplinas. Así, na Alta Limia actuaron arqueólogos, historiadores da arte e arquitectos que achegaron os seus respectivos coñecementos para elaborar planimetrías, recoller datos e medidas e pescudar en arquivos.
O libro
O web compleméntase cun libro, tamén editado pola Fundación Barrié no que se repasa a metodoloxía do proxecto. Ademais repásase o espazo xeográfico, analízanse as diferentes etapas históricas e a organización territorial. Así ten en conta procesos como o desecamento da lagoa de Antela que mudou moito a paisaxe, ou recolle as vías e as pontes da zona. Segundo salienta Rodríguez, con esta proposta o molde está feito, agora habería que abrir vieiros para conseguir extrapolalo a outras zonas.
Fonte: Altalimia.org