A Arousa enche a literatura

Rumbo Sur. " width="300">

A última novela foi Tonas de Laranxa, de María e Manuel Lourenzo, ambientado nunha aldeíña da costa da desembocadura do río Ulla e a ría de Arousa, rodeada de laranxeiras. E non está publicada porque foi galardoada co Premio Xerais de novela hai menos dun mes. Pero non só iso: nos últimos anos, numerosas novelas de éxito escollen a ría de Arousa, a súa cultura e a sáu paisaxe humana como un fértil territorio literario. Explóraa connosco no noso mapa interactivo e participa con outras paisaxes literarias.

Algunhas localizacións arousanas de novelas galegas recentes:


Ver A Ría de Arousa, escenario literario nun mapa máis grande

Cabanillas, Castelao, Manuel Antonio, Rafael Dieste, Ramón María del Valle-Inclán, Victoriano García Martí, Aquilino Iglesia Alvariño, Fermín Bouza Brey...e moitos outros. A ría de Arousa ofreceu durante o século XX unha gran densidade de escritores que empregaron o seu propio territorio, de a cabalo entre o mar e a montaña, entre a Galicia industrial e a tradicional, como escenario das súas narrativas.

Sen embargo, nos últimos anos a Ría de Arousa volveu recuperarse como territorio literario con moitas obras, e de gran calidade, que conflúen nos lanzamentos editoriais sen que pareza existir unha explicación integral. Varias novelas de éxito incorporan á Ría de Arousa como un eixo central da ambientación narrativa, e con ela, as súas personaxes. O último premio Xerais de novela, titulado Tonas de Laranxa, de María e Manuel Lourenzo, sitúa a acción nunha aldea da costa. Preguntados por culturagalega.org, os escritores abondaron no imaxinario. "Moreira (a aldea da novela) está rodeada de laranxos. É unha homenaxe a unha referencia do cardeal Jerónimo del Hoyo, que fala da cantidade de frutais cítricos que había por estas terras".

Narcotráfico
A maior parte das novelas ubican as súas historias naRía de Arousa teñen curiosos puntos en común entre si: os nomes das localidades adoitan estar inventados, pero non así os de moitos dos accidentes orográficos, illas e puntos da costa, que permiten, cunha ollada local, recoñecer os espazos literarios. Se cadra na invención de vilas e cidades estea detrás o feito dos argumentos: historias duras de narcotraficantes e drogas, ambientadas nos anos duros dos 80 e 90. Corrupción, sangue, velocidade, luxo e poucos escrúpulos. O narcotraficante convértese en protagonista do argumento literario. Quen llo ía dicir aos míticos capos dos 90! Se cadra o tempo cara o momento máis duro daqueles feitos sexa agora abondo.

Todo é silencio (Xerais, 2011), a novela de Manuel Rivas que narra como o narcotráfico na costa atlántica remata por facerse co dominio social das vilas da costa, está ubicado nunha paisaxe puramente ficcional, na que o lector recoñece elementos das rías e da Costa da Morte. Pero ás veces, Rivas deixa caer referencias moi concretas que ubican ás personaxes, coma o Miradoiro de Valle-Inclán, no monte da Curota, desde o cal o protagonista, o Mariscal, supervisa as operacións de descarga da droga nas rías. Todo é silencio, na versión cinematográfica de José Luis Cuerda, estrearase este outono.

A espectacularidade do modo de vida dos narcotraficantes tamén se reflicte na exitosa novela de Manuel Portas Denso recendo a salgado (Xerais, 2010), de a cabalo entre unha vila ficcional da ría, Compostela e outras localidades da costa. Portas teceu unha novela coral con elementos de novela negra no que algunhas ubicacións fan pensar que está ambientada na marxe sur da ría. O mesmo acontece con Os pecados capitais (Xerais, 2007), a novela do palmeirán Francisco A. Vidal, que sitúa a acción na habitación na que está a agonizar un importante capo da ría de Arousa. A novela está construída a partir dos monólogos interiores das persoas que rodean ao doente neses momentos: desde o cura da parroquia ata o seu suposto herdeiro, un sobriño chegado da Arxentina.

A longa sombra dos narcotraficantes e a droga nas rías chega tamén ata a literatura fantástica. O alento nas costas (Baía Edicións, 2012), da boirense Natalia Carou, sitúa a unha protagonista, xornalista dunha revista esotérica madrileña, de volta ao seu Rianxo natal, de onde marchara, dez anos antes, por problemas de drogas. A xornalista terá que investigar un misterio vinculado a un coñecido lugar agrario abandonado en Rianxo, a vella aldea de Abuín, coñecida nos últimos anos por aparecer en programas de misterio como A Aldea Maldita (podes ver a localización no noso mapa).

Afondando na cultura local
Sen embargo, tamén hai novidades literarias que exploran a longa e complexa tradición cultural e lingüística da ría de Arousa. Laura no deserto (Galaxia, 2011), a exitosa novela actual (Premio da Crítica Española 2011 de narrativa en lingua galega, Premio AELG 2012 de narrativa), ubica a súa acción en varias cidades do mundo, pero unha das tramas significativas ambiéntase nunha vella casa con galería da Pobra do Caramiñal, do xeito das antigas casas burguesas da vila de finais do XIX e inspirada, posiblemente, na Farmacia de Tato. O pai do protagonista interacciona coas personalidades que na súa época veranean na vila, como Valle-Inclán ou Victoriano García Martí.

O último exemplo é Iria (Xerais, 2012), de Anxo Angueira, no ronsel da súa anterior Pensa Nao. Unha obra que afonda nun territorio moito menos explorado a nivel literario, a desembocadura do Ulla, e os traballos dos últimos galeóns cargueiros da ría de Arousa. A obra de Angueira é un auténtico monumento ao léxico mariñeiro da ría de Arousa e á topografía e microtoponimia da ría, os seus cons, illotes, illas e puntas. Con diferencia, Iria é a novela máis preocupada en asentar o argumento e as escenas en escenarios, territorios e feitos reais de finais dos 50 e 60 -unha época tamén pouco explorada na nosa narrativa.

Unha idea para colaborar
No noso mapa interactivo podes ver varias localizacións destes exemplos dos últimos anos, pero estamos convencidos de que se poden atopar moitas máis obras que dean conta da ampla presenza da ría de Arousa na literatura galega. Por exemplo, os clásicos de principios do século XX. Anímate a editar connosco o mapa (non precisas ningún permiso previo) e engadir localizacións literarias que nos axuden a ver unha Ría de Arousa literaria!