Fronte a marea negra que machacaba nas costas, máis de 7.000 persoas loitaron con unllas e dentes e conseguiron parar un primeiro embate de posibles consecuencias catastróficas. As confrarías de mariñeiros, institucións que funden as súas raiceiras na Idade Media, reveláronse como as organizacións máis eficaces para actuar nestas situacións de crise. Analizamos cos mariñeiros de Aguiño en que consistiu o seu traballo.
Manuel enche o peito con orgullo e di, cabeceando, na barra do Fogar do Pescador o bar da confraría de Aguiño- por aghora safamos, amigho, por aghora safamos, coas peculiaridades lingüísticas da Ría de Arousa. Ó seu carón, outros mariñeiros con cara cansa pero satisfeita asenten mentres conversan sobre os acontecementos vividos estes días. Témoslle moito que agradecer a toda a ría; aquí estiveron os do Grove, os da Illa, os da Pobra, aquí estivemos todos xuntos para defender o que é noso, di outro Manuel, un nome que se repite unha e outra vez en Aguiño, unha pequena vila de 1.500 habitantes situada no estremo do concello de Ribeira.
A sombra negra, a marea de fuel oil vertida polo petroleiro Prestige bateu contra os baixos da Illa de Sálvora, lendario territorio da serea Mariña e baluarte da entrada na Ría de Arousa, o martes 2 de decembro. Nese momento, unha lexión de barcos da costa, coas súas tripulacións, saíron para librar unha batalla contra toneladas de fuel negro, protagonizando un dos episodios de organización espontánea da sociedade civil máis intensos e sorprendentes da historia contemporánea de Galicia. En 72 horas conseguiron deter a mancha retirando, segundo os datos do porto de Aguiño, máis de 4.000 toneladas de fuel por día.
Entre o luns e o domingo da semana pasada, segundo La Voz de Galicia, máis de 7.000 persoas en 1.200 barcos combateron na entrada das rías contra a marea negra. Preguntámoslle ós mariñeiros quen está a coordinar ben todo o tráfico incesante de lanchas, bateeiros e barcos que entran e saen do porto de Aguiño coma dun formigueiro. Encóllense de ombreiros: un pouco todos. Uns vamos na planeadora, atopámonos con outros e preguntamos onde fai falta xente, e alí vamos. Os mariñeiros aproveitaron a súa estructura tradicional de organización e decisión: as confrarías. Trátase de institucións gremiais, cimentadas na Idade Media, e que viviron na ría de Arousa un importante proceso de consolidación e expansión durante os séculos XVII e XVIII.
O resultado é unha máquina precisa que se move co voluntarismo de quen sabe que se xoga o pan. A planadora lévanos a Vionta, un illote areoso batido polos ventos situado a pouca distancia da illa de Sálvora. Un grupo de voluntarios está a traballar na parte norte, a batida polos ventos, mentres varias pequenas embarcacións operan preto das planadoras dos baixos. Outras planadoras fan de ligazón e carga do fuel e lévanos ós bateeiros nodriza, fondeados enfronte da illa e nos que se carga o chapapote mercé a un traballo en cadea. Os bateeiros cheos marchan para o porto mentres outros volven. O tráfico no mar é incensante, nervioso e frenético. Planadoras que se cruzan e que defenden o seu con unllas e dentes. Este sábado pola mañá apareceron en Sálvora operarios da empresa Tragsa, quen teoricamente xestiona a recollida dos vertidos. Dixéronlles ós mariñeiros que debían deixar de recoller fuel porque eles tiñan as competencias. Os mariñeiros negáronse. No porto hai indignación: A illa é nosa, as praias son nosas, e nós recollemos o fuel e non esta xente. Non se fían. Non agardan xa nada fóra deles mesmos.
A xente de Aguiño sabía ben o que se xogaba. Son séculos explotando os recursos dunha zona rica en plancto, que aproveita o recambio rápido e continuo do mar aberto coa proximidade a unha ría, a de Arousa, rica en recursos naturais. En Aguiño non traballan dentro da demarcación política da Ría de Arousa, pero a súa loita vai, contra o que puidera parecer, máis por defender o interior que a súa área concreta: O marisco e o peixe desovan no interior da ría e logo veñen aquí. Se entra o fuel dentro da ría acabouse todo. Todo quere dicir moito. Segundo a Consellería de Pesca da Xunta, hoxe en día viven máis de 28.000 persoas, en emprego directo, da pesca de baixura na costa galega, embarcadas en máis de 8.000 embarcacións entre barcos do palangre, do arrastre, bateeiros ou mariscadores. Hoxe en día, un 12.2% do emprego galego depende directa ou indirectamente do mar.
Tempo de decisións e solidariedade
A decisión de saír ó mar adoptouse de xeito asembleario o luns 2 de decembro nos locais do Fogar do Pescador, un desaxeitado edificio que é sede da confraría xusto no porto de Aguiño. Foi unha xuntanza tensa. A semana anterior, o patrón maior, Andrés Monteagudo, asistira a unha xuntanza con Mariano Rajoy, vicepresidente do Goberno e director do gabinete de crise do Goberno central, a Comisaria de Transportes da Unión Europea, Loyola de Palacio, e Manuel Fraga. O 16 de novembro, Monteagudo indicaba que xa nos aseguraron que non ía pasar nada e que, no caso de que chegara a mancha ata aquí, xa estaba disposto todo o material necesario. O certo é que dúas semanas despois, coa mancha de fuel rozando as costas da illa de Sálvora, os mariñeiros atopáronse espidos e indefensos polas autoridades.
A lonxa de Aguiño é unha fervenza organizada de homes de traxes de auga, grandes mesas sobre as que están situadas empanadas, pizza, bocadillos, leite e coca-cola. Homes coas roupas cheas de chapapote acoden á mediodía a repoñer forzas antes de continuar na loita do mar. A precisión da intendencia montada polas mulleres da confraría é case milimétrica e hai comida e bebida abundante, que contrasta coas carencias técnicas que ó longo de toda a infernal semana viviu a confraría. Agora estannos xa chegando as cousas, pero entre o luns e o mércores pasada non tivemos nada, dicían dende a expendiduría de material.
Pequenas planadoras, os grandes bateeiros con grúas, as empresas de alimentación e de efectos navais, os centros comerciais, os obradoiros metalúrxicos da ría, levan cedendo dende o luns pasado material e alimentos para o persoal da comarca. O profesorado das escolas das vilas da bocana da ría ficou nos centros para atender ós nenos para que pais e nais tiveran o tempo libre para centrarse na batalla de Sálvora.
Mira esa furgoneta de aí, comenta Xosé Anxo, é un mariñeiro de aquí que quedou mutilado hai pouco. El e máis a muller montaron aínda hai uns meses unha froitería e cando aínda non levantaron cabeza, chegou esto e aí leva traendo froita de balde todos estes días. E debe estar ata aquí. Xosé Anxo leva a man ó pescozo con aceno de cortalo.
Non é un territorio unido, son intereses unidos
Pero non todo é solidariedade na ría. Un dos puntos non mencionados nestes días é a ausencia da potente flota de Ribeira, constituída por modernos e grandes barcos do arrastre e do cerco que ata agora traballaban en Marrocos, no Gran Sol ou noutros caladoiros, e que estiveron ausentes durante todo o proceso de recollida do material. Se non chegan a vir os bateeiros, que son barcos grandes, non tiñamos onde levar o fuel, indican os mariñeiros no Fogar do Pescador, e non se dan conta de que agora, cando xa lles pechen tódolos caladoiros e Marrocos van ter que virse para aquí. Andan ó deles, indican nunha expresión moi habitual na zona. Non é un conflicto dun territorio unido, senón un conflicto de intereses unidos.
Unha crise catódica
Hai outro punto interesante: a reacción das comunidades está inducida profundamente polos medios. Os mariñeiros da ría de Arousa reaccionaron fronte ó desastre como só se podía producir no contexto da realidade televisada, ata o punto de que a ficción audiovisual e a realidade das mareas que estaban á porta do Fogar do Pescador, a base da confraría, mesturábanse. E a televisión xogou un papel fundamental, ata o punto de que nestas comunidades mariñeiras a credibilidade xornalística caeu en barrena. Cando a mancha chegou a Aguiño, a televisión dicía que estaba a vinte quilómetros. Mentíronnos, dicía un mariñeiro sentado na barra do Fogar do Pescador. Este discurso contra os medios estendeuse como un regueiro de pólvora entre tódolos profesionais do sector. Non se pode entender a reacción dos mariñeiros sen quince días anteriores de dificultades, contradiccións e discursos equívocos dos políticos. Ás 14:30 h., hora dos informativos, nos bares de Aguiño a cadea que estaba sintonizada era Tele 5. Eran anteriores feudos de audiencia da Televisión de Galicia. Os medios públicos deberán afrontar, a partir de agora, un difícil contexto de perda total de credibilidade entre as comunidades nas que tiñan os seus niños de audiencia.
Manuel enche o peito con orgullo e di, cabeceando, na barra do Fogar do Pescador o bar da confraría de Aguiño- por aghora safamos, amigho, por aghora safamos, coas peculiaridades lingüísticas da Ría de Arousa. Ó seu carón, outros mariñeiros con cara cansa pero satisfeita asenten mentres conversan sobre os acontecementos vividos estes días. Témoslle moito que agradecer a toda a ría; aquí estiveron os do Grove, os da Illa, os da Pobra, aquí estivemos todos xuntos para defender o que é noso, di outro Manuel, un nome que se repite unha e outra vez en Aguiño, unha pequena vila de 1.500 habitantes situada no estremo do concello de Ribeira.
A sombra negra, a marea de fuel oil vertida polo petroleiro Prestige bateu contra os baixos da Illa de Sálvora, lendario territorio da serea Mariña e baluarte da entrada na Ría de Arousa, o martes 2 de decembro. Nese momento, unha lexión de barcos da costa, coas súas tripulacións, saíron para librar unha batalla contra toneladas de fuel negro, protagonizando un dos episodios de organización espontánea da sociedade civil máis intensos e sorprendentes da historia contemporánea de Galicia. En 72 horas conseguiron deter a mancha retirando, segundo os datos do porto de Aguiño, máis de 4.000 toneladas de fuel por día.
Entre o luns e o domingo da semana pasada, segundo La Voz de Galicia, máis de 7.000 persoas en 1.200 barcos combateron na entrada das rías contra a marea negra. Preguntámoslle ós mariñeiros quen está a coordinar ben todo o tráfico incesante de lanchas, bateeiros e barcos que entran e saen do porto de Aguiño coma dun formigueiro. Encóllense de ombreiros: un pouco todos. Uns vamos na planeadora, atopámonos con outros e preguntamos onde fai falta xente, e alí vamos. Os mariñeiros aproveitaron a súa estructura tradicional de organización e decisión: as confrarías. Trátase de institucións gremiais, cimentadas na Idade Media, e que viviron na ría de Arousa un importante proceso de consolidación e expansión durante os séculos XVII e XVIII.
O resultado é unha máquina precisa que se move co voluntarismo de quen sabe que se xoga o pan. A planadora lévanos a Vionta, un illote areoso batido polos ventos situado a pouca distancia da illa de Sálvora. Un grupo de voluntarios está a traballar na parte norte, a batida polos ventos, mentres varias pequenas embarcacións operan preto das planadoras dos baixos. Outras planadoras fan de ligazón e carga do fuel e lévanos ós bateeiros nodriza, fondeados enfronte da illa e nos que se carga o chapapote mercé a un traballo en cadea. Os bateeiros cheos marchan para o porto mentres outros volven. O tráfico no mar é incensante, nervioso e frenético. Planadoras que se cruzan e que defenden o seu con unllas e dentes. Este sábado pola mañá apareceron en Sálvora operarios da empresa Tragsa, quen teoricamente xestiona a recollida dos vertidos. Dixéronlles ós mariñeiros que debían deixar de recoller fuel porque eles tiñan as competencias. Os mariñeiros negáronse. No porto hai indignación: A illa é nosa, as praias son nosas, e nós recollemos o fuel e non esta xente. Non se fían. Non agardan xa nada fóra deles mesmos.
A xente de Aguiño sabía ben o que se xogaba. Son séculos explotando os recursos dunha zona rica en plancto, que aproveita o recambio rápido e continuo do mar aberto coa proximidade a unha ría, a de Arousa, rica en recursos naturais. En Aguiño non traballan dentro da demarcación política da Ría de Arousa, pero a súa loita vai, contra o que puidera parecer, máis por defender o interior que a súa área concreta: O marisco e o peixe desovan no interior da ría e logo veñen aquí. Se entra o fuel dentro da ría acabouse todo. Todo quere dicir moito. Segundo a Consellería de Pesca da Xunta, hoxe en día viven máis de 28.000 persoas, en emprego directo, da pesca de baixura na costa galega, embarcadas en máis de 8.000 embarcacións entre barcos do palangre, do arrastre, bateeiros ou mariscadores. Hoxe en día, un 12.2% do emprego galego depende directa ou indirectamente do mar.
Tempo de decisións e solidariedade
A decisión de saír ó mar adoptouse de xeito asembleario o luns 2 de decembro nos locais do Fogar do Pescador, un desaxeitado edificio que é sede da confraría xusto no porto de Aguiño. Foi unha xuntanza tensa. A semana anterior, o patrón maior, Andrés Monteagudo, asistira a unha xuntanza con Mariano Rajoy, vicepresidente do Goberno e director do gabinete de crise do Goberno central, a Comisaria de Transportes da Unión Europea, Loyola de Palacio, e Manuel Fraga. O 16 de novembro, Monteagudo indicaba que xa nos aseguraron que non ía pasar nada e que, no caso de que chegara a mancha ata aquí, xa estaba disposto todo o material necesario. O certo é que dúas semanas despois, coa mancha de fuel rozando as costas da illa de Sálvora, os mariñeiros atopáronse espidos e indefensos polas autoridades.
A lonxa de Aguiño é unha fervenza organizada de homes de traxes de auga, grandes mesas sobre as que están situadas empanadas, pizza, bocadillos, leite e coca-cola. Homes coas roupas cheas de chapapote acoden á mediodía a repoñer forzas antes de continuar na loita do mar. A precisión da intendencia montada polas mulleres da confraría é case milimétrica e hai comida e bebida abundante, que contrasta coas carencias técnicas que ó longo de toda a infernal semana viviu a confraría. Agora estannos xa chegando as cousas, pero entre o luns e o mércores pasada non tivemos nada, dicían dende a expendiduría de material.
Pequenas planadoras, os grandes bateeiros con grúas, as empresas de alimentación e de efectos navais, os centros comerciais, os obradoiros metalúrxicos da ría, levan cedendo dende o luns pasado material e alimentos para o persoal da comarca. O profesorado das escolas das vilas da bocana da ría ficou nos centros para atender ós nenos para que pais e nais tiveran o tempo libre para centrarse na batalla de Sálvora.
Mira esa furgoneta de aí, comenta Xosé Anxo, é un mariñeiro de aquí que quedou mutilado hai pouco. El e máis a muller montaron aínda hai uns meses unha froitería e cando aínda non levantaron cabeza, chegou esto e aí leva traendo froita de balde todos estes días. E debe estar ata aquí. Xosé Anxo leva a man ó pescozo con aceno de cortalo.
Non é un territorio unido, son intereses unidos
Pero non todo é solidariedade na ría. Un dos puntos non mencionados nestes días é a ausencia da potente flota de Ribeira, constituída por modernos e grandes barcos do arrastre e do cerco que ata agora traballaban en Marrocos, no Gran Sol ou noutros caladoiros, e que estiveron ausentes durante todo o proceso de recollida do material. Se non chegan a vir os bateeiros, que son barcos grandes, non tiñamos onde levar o fuel, indican os mariñeiros no Fogar do Pescador, e non se dan conta de que agora, cando xa lles pechen tódolos caladoiros e Marrocos van ter que virse para aquí. Andan ó deles, indican nunha expresión moi habitual na zona. Non é un conflicto dun territorio unido, senón un conflicto de intereses unidos.
Unha crise catódica
Hai outro punto interesante: a reacción das comunidades está inducida profundamente polos medios. Os mariñeiros da ría de Arousa reaccionaron fronte ó desastre como só se podía producir no contexto da realidade televisada, ata o punto de que a ficción audiovisual e a realidade das mareas que estaban á porta do Fogar do Pescador, a base da confraría, mesturábanse. E a televisión xogou un papel fundamental, ata o punto de que nestas comunidades mariñeiras a credibilidade xornalística caeu en barrena. Cando a mancha chegou a Aguiño, a televisión dicía que estaba a vinte quilómetros. Mentíronnos, dicía un mariñeiro sentado na barra do Fogar do Pescador. Este discurso contra os medios estendeuse como un regueiro de pólvora entre tódolos profesionais do sector. Non se pode entender a reacción dos mariñeiros sen quince días anteriores de dificultades, contradiccións e discursos equívocos dos políticos. Ás 14:30 h., hora dos informativos, nos bares de Aguiño a cadea que estaba sintonizada era Tele 5. Eran anteriores feudos de audiencia da Televisión de Galicia. Os medios públicos deberán afrontar, a partir de agora, un difícil contexto de perda total de credibilidade entre as comunidades nas que tiñan os seus niños de audiencia.