Defendeu a Galicia dos asaltos do capitán Drake nas costas de Baiona, coetáneo de MarÃa Pita na loita contra os ingleses e defensor do galego en plena decadencia nos “séculos escuros”. Diego Sarmiento de Acuña (San Bieito de Gondomar, 1567- Haro, Logroño, 1626) foi toda unha personaxe, xa non só pola súa propia figura (foi embaixador en Londres), senón porque defendeu a identidade galega no momento no que máis feble estaba, nunha etapa de esmorecemento cultural.
Pescudando pola súa árbore xenealóxica hai Velascos, Guzmanes, ManrÃquez, Soutomaiores... toda a florinata cultural e intelectual da Galicia que non agocha un pasado nobiliario que se avista claramente no tÃtulo co que pasarÃa á historia: O conde de Gondomar. Diego Sarmiento de Acuña é unha das figuras claves no momento no que o galego foi social e politicamente perseguido. Por ser unha etapa negra da historia e da literatura o seu nome permanece no esquecemento.
O Consello da Cultura Galega, o Concello de Gondomar e a Deputación de Pontevedra quixeron descubrir a súa figura a través dunhas xornadas nas que analizaron a figura, a súa correspondencia (o testemuño que nos sirve para valorar a súa importancia na historia), e o contexto histórico cultural no que se moveu.
O conde home
É unha das figuras máis relevantes da cultura galega, pero tamén unha das máis esquecidas. Unha desas personaxes históricas que por todas as súas facetas: familiares, profesionais e persoais destaca dentro do seu contexto. Por vÃa familiar ocupou altos cargos na administración da MonarquÃa, cargos no servicio real que se viñan mantendo por tradición familiar. Era descendente de GarcÃa Fernández de Villamaior, un dos aios que criaron a Alfonso X “O sabio”, motivo polo que entrou no servicio real. Por vÃa matrimonial, casou en primeiras nupcias con Beatriz de Mendoza e, á súa morte, coa filla de Lope de Acuña. Uns feitos que lle foi abrindo novas relacións sociais coas que irÃa mellorando a súa formación literaria aprehendida en Toro e Gondomar.
Pero a súa entrada no servicio real foi un ascenso constante debido ás súas boas cualidades humanas: valoroso, claridade de xuÃzo, sentido do humor, previsión de futuro e moi activo. Foi cabaleiro de “Calatrava” (1953), “Corregidor de Toro” (1597) e cando a sede da MonarquÃa se traslada a Valladolid, foi designado Correxidor de Valladolid (1602-1605). A partires de aà foi sumando distincións rexias que chegan ó teito da súa carreira polÃtica ó ser nomeado embaixador en Londres. Pero todas as súas ocupacións alternábanse con constantes viaxes a Gondomar, onde restaurou e ampliou a torre e o pazo, e onde estivo comprometido na loita polas defensa das costas galegas.
A súa tarefa como embaixador supuxo un achegamento nas relacións entre España e Inglaterra debido á influencia que exercÃa sobre o monarca británico Xacobe I. A súa estadÃa en Londres mÃdese por dous grandes feitos, o castigo contra o pirata Sir Walter Raleigh e a defensa dos católicos que estaban a sufrir o acoso no Reino Unido. A morte dun fillo devólveo a Galicia ata que, é requirido novamente, para volver á ambaixada. AÃnda que en contra da súa vontade, volve a Londres onde sufrirÃa o acoso dos hugonotes e onde frustrou no seu empeño de casar á infanta MarÃa co PrÃncipe de Gales.
Todos, absolutamente todos os detalles da súa vida, a añoranza da súa Gondomar natal, están recollidos no maior epistolario que se coñece en todo o Estado Español. As súas cartas que se gardan na Biblioteca do Palacio Real están catalogadas e Patrimonio Nacional acaba de editar o terceiro volume da súa catalogación. Sobre as cartas que presentou MarÃa Luisa López Vidriero, da Real Biblioteca, destacou na súa intervención o valor múltiple do epistolario: polos destinatarios das cartas, polo seu valor literario, pola defensa da lingua galega e, como non, polo seu valor histórico.
E o conde no seu contexto: a Galicia no século XVI
Cando nace o conde de Gondomar, a Galicia que xa está metida de cheo na coroa de Castela vive unha forte expansión demográfica, a diferencia do resto da Coroa de Castela. En 1591, os historiadores calculan un censo de 650.000 habitantes distribuÃdos, a diferencia de hoxe, a partes iguais entre a costa e o interior. A finais do século XVII, Galicia contará xa cun millón de habitantes, isto é, máis do 10% de todo o territorio da Coroa. Era basicamente unha sociedade campesiña e mariñeira, e coas costas desguarnecidas e a polÃtica comercial da Coroa, perdera a maior parte das posibilidades de expansión comercial no florecente mercado atlántico, tanto colonial coma europeo. Iso fixo que a economÃa galega se baseara basicamente nas súas propias posibilidades, en especial, de dous tesouros vexetais para as sociedades labregas chegadas de América: o millo e a pataca.
A sociedade da época era estamental e nese momento é cando medran con forza “intermediarios” entre a alta nobreza, a Igrexa o os labregos: os chamados fidalgos, ós que se deben a multitude de pazos que se conservan na actualidade. Os fidalgos chegaron a detentar moitas das funcións burocráticas do Estado, e estaba formada por segundóns da alta nobreza, pero tamén con profesionais, coma os xuristas, vidos a máis. Os labradores significan o maior número de habitantes, pero os conflictos sociais cos propietarios da terra, que no século XV deran lugar ás Guerras Irmandiñas, convertéronse nunha violencia de preitos, que virÃan a abrir neste momento unha caracterÃstica tradicional ata hoxe da tenencia da terra en Galicia.
A penetración do castelán, a retirada de mandos galegos dos mosteiros e outros motivos provocaron que a literatura e a creación cientÃfica da época retrocedera. Sen embargo, outras artes plásticas e musicais viviron grandes momentos. Deste xeito, a música das catedrais móvese na vangarda dentro do conxunto da Coroa, e o barroco medrarÃa con forza.
Pescudando pola súa árbore xenealóxica hai Velascos, Guzmanes, ManrÃquez, Soutomaiores... toda a florinata cultural e intelectual da Galicia que non agocha un pasado nobiliario que se avista claramente no tÃtulo co que pasarÃa á historia: O conde de Gondomar. Diego Sarmiento de Acuña é unha das figuras claves no momento no que o galego foi social e politicamente perseguido. Por ser unha etapa negra da historia e da literatura o seu nome permanece no esquecemento.
O Consello da Cultura Galega, o Concello de Gondomar e a Deputación de Pontevedra quixeron descubrir a súa figura a través dunhas xornadas nas que analizaron a figura, a súa correspondencia (o testemuño que nos sirve para valorar a súa importancia na historia), e o contexto histórico cultural no que se moveu.
O conde home
É unha das figuras máis relevantes da cultura galega, pero tamén unha das máis esquecidas. Unha desas personaxes históricas que por todas as súas facetas: familiares, profesionais e persoais destaca dentro do seu contexto. Por vÃa familiar ocupou altos cargos na administración da MonarquÃa, cargos no servicio real que se viñan mantendo por tradición familiar. Era descendente de GarcÃa Fernández de Villamaior, un dos aios que criaron a Alfonso X “O sabio”, motivo polo que entrou no servicio real. Por vÃa matrimonial, casou en primeiras nupcias con Beatriz de Mendoza e, á súa morte, coa filla de Lope de Acuña. Uns feitos que lle foi abrindo novas relacións sociais coas que irÃa mellorando a súa formación literaria aprehendida en Toro e Gondomar.
Pero a súa entrada no servicio real foi un ascenso constante debido ás súas boas cualidades humanas: valoroso, claridade de xuÃzo, sentido do humor, previsión de futuro e moi activo. Foi cabaleiro de “Calatrava” (1953), “Corregidor de Toro” (1597) e cando a sede da MonarquÃa se traslada a Valladolid, foi designado Correxidor de Valladolid (1602-1605). A partires de aà foi sumando distincións rexias que chegan ó teito da súa carreira polÃtica ó ser nomeado embaixador en Londres. Pero todas as súas ocupacións alternábanse con constantes viaxes a Gondomar, onde restaurou e ampliou a torre e o pazo, e onde estivo comprometido na loita polas defensa das costas galegas.
A súa tarefa como embaixador supuxo un achegamento nas relacións entre España e Inglaterra debido á influencia que exercÃa sobre o monarca británico Xacobe I. A súa estadÃa en Londres mÃdese por dous grandes feitos, o castigo contra o pirata Sir Walter Raleigh e a defensa dos católicos que estaban a sufrir o acoso no Reino Unido. A morte dun fillo devólveo a Galicia ata que, é requirido novamente, para volver á ambaixada. AÃnda que en contra da súa vontade, volve a Londres onde sufrirÃa o acoso dos hugonotes e onde frustrou no seu empeño de casar á infanta MarÃa co PrÃncipe de Gales.
Todos, absolutamente todos os detalles da súa vida, a añoranza da súa Gondomar natal, están recollidos no maior epistolario que se coñece en todo o Estado Español. As súas cartas que se gardan na Biblioteca do Palacio Real están catalogadas e Patrimonio Nacional acaba de editar o terceiro volume da súa catalogación. Sobre as cartas que presentou MarÃa Luisa López Vidriero, da Real Biblioteca, destacou na súa intervención o valor múltiple do epistolario: polos destinatarios das cartas, polo seu valor literario, pola defensa da lingua galega e, como non, polo seu valor histórico.
E o conde no seu contexto: a Galicia no século XVI
Cando nace o conde de Gondomar, a Galicia que xa está metida de cheo na coroa de Castela vive unha forte expansión demográfica, a diferencia do resto da Coroa de Castela. En 1591, os historiadores calculan un censo de 650.000 habitantes distribuÃdos, a diferencia de hoxe, a partes iguais entre a costa e o interior. A finais do século XVII, Galicia contará xa cun millón de habitantes, isto é, máis do 10% de todo o territorio da Coroa. Era basicamente unha sociedade campesiña e mariñeira, e coas costas desguarnecidas e a polÃtica comercial da Coroa, perdera a maior parte das posibilidades de expansión comercial no florecente mercado atlántico, tanto colonial coma europeo. Iso fixo que a economÃa galega se baseara basicamente nas súas propias posibilidades, en especial, de dous tesouros vexetais para as sociedades labregas chegadas de América: o millo e a pataca.
A sociedade da época era estamental e nese momento é cando medran con forza “intermediarios” entre a alta nobreza, a Igrexa o os labregos: os chamados fidalgos, ós que se deben a multitude de pazos que se conservan na actualidade. Os fidalgos chegaron a detentar moitas das funcións burocráticas do Estado, e estaba formada por segundóns da alta nobreza, pero tamén con profesionais, coma os xuristas, vidos a máis. Os labradores significan o maior número de habitantes, pero os conflictos sociais cos propietarios da terra, que no século XV deran lugar ás Guerras Irmandiñas, convertéronse nunha violencia de preitos, que virÃan a abrir neste momento unha caracterÃstica tradicional ata hoxe da tenencia da terra en Galicia.
A penetración do castelán, a retirada de mandos galegos dos mosteiros e outros motivos provocaron que a literatura e a creación cientÃfica da época retrocedera. Sen embargo, outras artes plásticas e musicais viviron grandes momentos. Deste xeito, a música das catedrais móvese na vangarda dentro do conxunto da Coroa, e o barroco medrarÃa con forza.