Dentro do universo dun guerreiro

Esta fin de semana fíxose público un importante achado arqueolóxico en Castrelo do Val (Ourense): unha estela da Idade do Bronce que representa o tipo máis ao norte dun estilo artístico que sobranceara no suroeste da Península Ibérica: o dos guerreiros que dominaron a sociedade prehistórica antes da Idade do Ferro. Explicámosche no noso infográfico como ler e comprender o mundo que está detras desta estela prehistórica.

No ano 2010, un agricultor de Castrelo do Val, José Luis Lozano Rúa, atopou unha gran pedra granítica soterrada na súa finca de Pedra Alta. O achado estrañoulle, xa que toda esa zona é de xisto. Consultou con Bruno Rúa, un experto coñecedor da arqueoloxía da zona e autor da publicación Guía arqueolóxica do Alto Támega. Bruno comezou a investigar o mundo das estelas da Idade do Bronce, rarísimo en Galicia, e comunicou o achado aos arqueólogos Alberte Reboreda e Eduardo Breogán Nieto, que estaban traballando na zona. En colaboración cun dos grandes coñecedores dos petróglifos de Galicia, o conservador do Museo de Pontevedra Antonio de la Peña, estes investigadores descifraron o contido da estela: é un guerreiro coas súas armas, nunha tipoloxía única. E iso nunha zona privilexiada. "Ao carón desta zona está unha chaira coñecida coma o castro, aos pés do castro da Cabanca. En toda esta área apareceron aras romanas, laudas xermánicas. Toda a área ten unha gran relevancia", sinala Bruno Rúa.

Aproximadamente ao redor do 1200-1000 a.C., no suroeste da Península Ibérica sobrancearon un tipo singular de estelas monumentais en pedra que reflectían unha sociedade moi vinculada á guerra. Nas Estremaduras española e portuguesa, en Andalucía occidental e no Alentejo portugués, aparecen estelas de guerreiros (ás veces a propia estela ten forma antropomorfa) coa súa panoplia, é dicir, cun conxunto ideal de armas: escudos, espadas, lanzas e ás veces outros obxectos, coma os carros de guerra. "O sorprendente da estela ourensá de Pedra Alta é que é o achado máis ao norte deste tipo de monumento, moi lonxe do principal foco destes achados", sinala o arqueólogo Alberte Reboreda, e convértese na primeira vez en Galicia que aparecen algunhas formas artísticas que figuran na estela: o cinto que cingue a espada, o escudo con asideira e escotadura en V, ou a abraiante figura dun carro. Todo un universo simbólico e cultural que, segundo o arqueólogo Alberte Reboreda, "vincula o mundo mediterráneo e o atlántico" na Prehistoria e máis neste momento, cun achado tan septentrional deste tipo de estela.

O futuro da estela
A estela de Pedra Alta foi trasladada ao pequeno museo etnográfico municipal de Castrelo do Val, pero aínda non se coñece o seu futuro. O repentino trebón mediático é unha cuestión preocupa aos veciños. Para o experto local Bruno Rúa, "o noso máximo afán é que a pedra quede aquí en Castrelo, e que os investigadores veñan aquí estudala. Para o concello de Castrelo isto é unha lotería". A empatía co monumento prehistórico é moi grande por parte dos seus descubridores: o orgulloso propietario da finca, José Luis Lozano, tamén quere construír unha réplica da estela para reubicala no lugar no que apareceu a orixinal e recuperar o antigo sentido do lugar como Pedra Alta, pero que o orixinal fique preservado no Museo Etnográfico local. O concello de Castrelo tamén está interesado na musealización da estela.

Infográfico
En culturagalega.org realizamos un infográfico para que comprendas o significado dos elementos que figuran na estela guerreira de Pedra Alta. Podes consultalo na galería ou baixarte o PDF.

Gráfico: Aprende a ler a estela dun guerreiro.