Moito máis que unha operación financeira (e II)

Hai catro escenarios posibles: fusión entre Caixanova e Caixa Galicia, SIP (unha especie de integración virtual) con entidades de fóra, fusión “estrictu sensu” con entidades de fóra e non facer nada. Hoxe inícianse os contactos do presidente da Xunta, Alberto Núñez Feijoo, con todas as partes implicadas para resolver a situación e chegar a unha conclusión final. Mentres economistas, políticos e sindicatos deciden o futuro, preguntamos ao sector cultural como lles afectarían os diferentes escenarios.

Hai dúas conclusións claras para o sector cultural con respecto ao futuro inmediato das Caixas de Aforros (e, polo tanto, á súa actividade cultural). En primeiro lugar, existe unha grande parte dos axentes culturais consultados que non queren expresar a súa opinión porque son, na gran maioría dos casos, destinatarios dos cartos que destinan estas entidades. E, en segundo lugar, os que se pronuncian, ademais de certas reticencias, son moi claros ao respecto: é un momento único para que as caixas de aforro que operan en Galicia definan claramente a súa postura. Para Xaime Subiela, experto en políticas culturais e que ten traballado como asesor na Consellaría de Cultura, é o momento para entender a cultura como un elemento de desenvolvemento (que xera riqueza e contribúe a nosa identidade cultural) e non como gasto. Víctor F. Freixanes, coñecido escritor e editor, considera que a súa obra cultural debe ser a expresión xeneralizada a prol da cultura, cunha reflexión e reestruturación, e unha declaración de principios clara e executiva. Hai que lembrar (na primeira reportaxe sobre o tema así se facía) que boa parte dos axentes culturais consultados denunciaban que nos últimos anos a política cultural das Caixas de Aforro galegas estaba condicionada por criterios máis próximos ao márketing, con produtos para todos os públicos chegados principalmente de fóra e que prestaba unha atención minorizada á nosa cultura.

Unión galega
Víctor F. Freixanes parte de que o país sostense sobre tres piares. “Son a política, a cultura e a economía que han de ter independencia e ser igualmente fortes”, asegura. Non é unha sorpresa entender que, boa parte dos recursos identitarios de base cultural son fornecidos desde a actividade empresarial (sexan entidades financeiras, empresas ou calquera tipo de actividade económica) e, polo tanto, importa onde estean os seus focos de decisión. E pon un exemplos concretos. “Cando as decisións de Repsol YPF se tomaban na Coruña, existía un premio de narrativa en galego” afirma Freixanes ao tempo que lembra que non é o único exemplo. En todo caso, a súa postura é que o risco pode ser unha perda da nosa identidade como pobo e ha de haber unha expresión xeneralizada por parte desta entidades a prol da cultura galega pola súa natureza fundacional. Subiela tamén apunta nesta dirección, que, de producirse unha fusión entre as entidades financeiras galegas, debería aproveitarse para repensar a actividade cultural en varias dimensións. “En primeiro lugar, en función do sistema cultural galego; en segundo lugar, na importancia de coordinarse cos poderes públicos para un mellor aproveitamento das infraestruturas e, en terceiro lugar, considerar a cultura como un sector importante para o modelo de crecemento, que implicará tamén un valor de innovación para a sociedade e, por suposto, que xere emprego”.

David Barro, crítico e director da futura feira de arte “Espazo Atlántica”, achega tamén o seu gran de area ao debate e advirte dos riscos da concentración das caixas galegas. “A existencia dunha única fonte de financiamento, dunha única orde social pode ser perniciosa xa que achegará un monopolio na creatividade”. Ademais, Barro vai un pouco máis alá e establece que boa parte da importancia desta decisión chegará pola persoa que ocupe o posto de dirección na obra cultural.

Pola súa banda, Alberto García, xestor cultural establece outro símil neste suposto ao dicir que “ocórroseme a coordinación de esforzos, como se fala no sistema aeroportuario e que alén da redefinición da entidade cultural, serviría para optimizar recursos, orientacións, programas… porque notaba algún tipo de duplicidade nas actividades a desenvolver que deste xeito se eliminarían”.

Entrada a entidades financeiras de fóra
Nun comunicado remitido por Caixanova aos seus empregados a semana pasada, Jose Luis Pego, director xeral, optaba por un Sistema Institucional de Protección (SIP), que é algo así como unha fusión virtual que lle permitiría ás entidades manter a súa identidade e actividades, entre elas, a independencia da obra social. Sen embargo, é un sistema novidoso impulsado desde hai pouco tempo polo Banco de España que deixa numerosas lagoas. En todo caso, sexa en forma de SIP ou de fusión no sentido tradicional, os diferentes axentes amosan a súa preocupación polo que poda supor de perda de toma de decisións. “Se Galicia non ten caixas con cabeza aquí, no país, se isto se minora de xeito importante e continuado, significa que outros o van facer e nós non, estamos perdendo peso no conxunto do Estado” apunta Subiela. Alberto García tamén amosa a súa preocupación e afirma que, “dependendo das direccións desas novas entidades, ao mellor esa funcionalidade de que reverta na sociedade galega o beneficio das caixas podería cambiar de dirección e, no canto de favorecer sensibilidades propias que se poderían deixar a un lado por favorecer outras que nos trae de fóra, que é a postura que se está ver neste momento”. Pero Alberto tamén recoñece que pode traer, oportunidades no sentido do intercambio entre a cultura galega e doutros territorios nos que operen as caixas. “Desde o meu punto de vista persoal, debera ter en conta ao propio sector cultural propio de aquí” conclúe García.

Con independencia da decisión que se tome a curto ou medio prazo, existe unha preocupación xeneralizada do sector cultural co que aconteza nesta materia, porque son unha parte importante dos recursos identitarios do país.