Malia ao seu bo nivel, os ilustradores galegos sobreviven con dificultades

Ilustración de Rodrigo Chao. Fonte: AGPI

Se o mundo da ilustración fose fútbol, Galicia estaría nos mundiais. Aínda que a afirmación pode ser algo esaxerada, a realidade é que o noso país conta con figuras de primeira liña neste campo. No entanto, son moitos os profesionais que sobreviven como poden nun sector pouco regulado e que está a sufrir, tamén os efectos da crise. A Asociación Galega de Profesionais da Ilustración (AGPI) analizaba en Compostela esta fin de semana a situación destes profesionais no seu VI Encontro.

Como exemplo da situación dos ilustradores galegos, abonda sinalar que Xan López Domínguez é candidato ao premio Hans Christian Andersen para 2010, o equivalente ao Nóbel da ilustración. Ou que autores coma Miguelanxo Prado, Kiko da Silva ou Óscar Villán teñen obras editadas en Corea, México ou Italia, entre outros países. Creadores coma Antonio Seijas ou Miguel Porto fan capas de discos para grupos franceses e americanos. E iso é só unha primeira ollada.

A arte
Segundo explica Henrique Torreiro, actual xerente da Federación de Asociación de Ilustradores Profesionais, a situación está moi ben, especialmente se comparamos con como ten estado. Por exemplo, AGPI naceu con 20 socios e agora son preto de 120. Aínda que non todos están no máis alto nivel nin poden vivir só de ilustrar, amosa o interese da xente. Hai que pensar que só en 5 ou 6 comunidades hai un colectivo deste tipo, e tendo en conta o noso peso demográfico é importante. Esta estruturación do sector, supón un dos factores que, segundo Torreiro, facilitaron o despegue de autores galegos nestes campo nos últimos anos. A un maior grado de implicación duns con outros dáse tamén un maior coñecemento de técnicas e tamén de como se mover no plano profesional, Iso permite chegar a ámbitos aos que antes non se chegaba. Santy Gutiérrez, presidente da AGPI, completa sinalando que todos coincidimos en que a nivel artístico o estado é moi bo. Hai moita calidade, un grande número de profesionais e saúde creativa. O que acontece é que a nivel industrial non se dá unha correspondencia con isto.

A profesión
Canda aos éxitos internacionais do sector, non se pode esquecer a grave problemática que leva aparellado e que impide que sexan moitos máis os profesionais que se dedican a este ámbito. Segundo os datos dos que dispón a AGPI, o 93% destes traballadores tiraban menos de 24.000 euros ao ano desta fonte en 2007, tendo que complementar os seus ingresos con outras tarefas. O 60% destes traballadores gañan arredor de 12.000, nin mileuristas son, lembra Gutiérrez, quen insiste en lembrar que a maior parte son autónomos. A crise económica non fixo máis do que empeorar a situación do sector. A ilustración leva en crise vinte anos. O debuxante vive nela permanentemente. Pero agora os que nos dan traballo escúdanse na conxuntura económica para recortar aínda máis os pagos.

A consideración
O problema é sempre o mesmo: a falta de consideración co autor. Isto nótase tanto no trato coma nas condicións que nos ofertan. Hai a visión de que o noso traballo non achega beneficio aos produtos nos que se emprega, e considérannos profesionais de segunda. Senón no se explican certo tipo de contratos, denuncia Gutiérrez. Traballos sen contrato, propostas que bordean a legalidade e problemas cos dereitos de autor son cuestións que se repiten habitualmente entre estes traballadores. Semella que publicistas e editores consideran a ilustración un gasto antes do que algo que vai incrementar o valor dos seus produtos. No entanto, Gutiérrez recoñece que a nivel social mellorou moito a consideración desta profesión. Chama a atención, porque dislle á xente que es ilustrador e que fas BD e amosan interese. As exposicións énchense e o público vai coñecendo nomes de debuxantes e ilustradores, xa non se ve coma unha afección, que hai anos si acontecía. Pero isto non ten un reflexo profesional.

Oportunidades e novas tecnoloxías
No proceso de internacionalización da ilustración galega tiveron bastante que dicir as novas tecnoloxías. Se antes o proceso habitual para conseguir traballos era achegarse a unha editorial co cartafol cheo de debuxos debaixo do brazo, a día de hoxe Internet facilita o contacto alén das nosas fronteiras. Hai varios galegos que traballan con axencias internacionais, o que lles permite acceder a mercados con tiraxes grandes, lembra Torreiro. Se pensamos en que os ilustradores cobran proporcionalmente á difusión do seu traballo, comprenderemos a importancia que ten para eles entrar en mercados coma ao estadounidense. O que ata o de agora eran casos puntuais de éxito internacional, agora xa non o son tanto. Hai autores coma Patricia Castelao, Víctor Rivas, ou, xa máis no ámbito da banda deseñada, Emma Ríos, Alex Cal, Javi Montes ou Tirso Cons. Cada día son máis e vaise creando unha inercia positiva. Canda á caída de fronteiras, o sector tamén vivíu nos últimos anos unha ampliación dos seus campos de traballo en Galicia. Abriuse moito o abano. O audiovisual, por exemplo, tamén está a tirar moito do traballo, completa Torreiro. E é que, para alén da animación, os ilustradores reciben tamén encargas para desenvolver storyboards ou arte conceptual para filmes. Canda ás oportunidades que achegan, as novas tecnoloxías precisan tamén dunha adaptación dos contratos e do xeito de traballo, lembra Gutiérrez. Internet, por exemplo, é un terreo pantanoso. A xente non sabe como facturar, os xornais difunden debuxos en Internet sen consultar ao autor e sen pagar máis pola colaboración.

O futuro
De cara ao futuro, o presidente da AGPI non renuncia ao optimismo. Se non fose optimista tiraría os pinceis. Penso que as cousas poden mudar. Acho que o problema cos editores ou os publicistas é sobre todo descoñecemento. Se se lles explica a situación, achéganselle datos e se lles amosa como traballan os ilustradores e os beneficios que lles achegamos, daranse conta que somos parte imprescindible e tratarannos mellor. Xerais por exemplo xa o viu, e agora é unha das editoras coas que mellor se traballa en Galicia. E estou certo de que detrás dela virán todas as demais. Segundo Torreiro, Seguramente a cousa aínda poida dar moito máis de si e quede aínda moito por avanzar. Non imos dicir que a totalidade dos autores galegos poidan estar no mesmo nivel, pero hai potencial.