RSS
CRÍTICA
Longa noite de pedra
» Escritor/a:
Xesús Costa Rodil
» Escritor/a:
Xesus Santos Suárez
» Ed. Concello de Rianxo, Concello da Pobra do Caramiñal,
» Ano: 2007
» Xénero: Ensaio e Investigación
» Coleccion:
» Pax: 269
» ISBN: C 3664-2007
Malia os fastos do ano da Memoria Histórica o progreso segue liquidando os escasos restos da cartografía e maila arquitectura do terror fascista en Galicia. Memoriar para non desaparecer da Historia e manter vivos os lugares e construcións que foron testemuñas de feitos relevantes é un deber social segundo os autores e editores deste libro. Unha urbanización medra hoxe sobre o solar onde houbo un campo de concentración, Xurxo M. Ayán recensiona desde a arqueoloxía esta achega historiográfica.
Xurxo M. Ayán. Santiago
Unha urbanización de luxo medra sobre o solar do campo de concentración franquista de O Castelo, en Rianxo, aberto en 1937 cando o derrubamento da Fronte do Norde, enchéndose daquela de republicanos asturianos. As dúas palmeiras, que xa existían naquela época, semella que se conservaron porque lle dan un aquel exótico de Ribera Maya á urbanización. Quedan bonitas. Arqueoloxía da guerra civil. O slogan da urbanización é todo un monumento ao cinismo:
“O Castelo. Tu punto de amarre”.
Facendo público o Patrimonio esquencido
Malia os fastos do ano oficial da Memoria Histórica, o progreso segue liquidando os escasos restos da cartografía e maila arquitectura do terror fascista en Galicia. Campos de concentración coma o de Rianxo quedan reducidos a moreas de cachotes estrados polo chan, esborrallados polos intereses urbanísticos. Este proceso de desaparición dos vestixios tanxíbeis, reais, materiais da represión franquista foi o que levou aos autores deste libro (dous mestres, cidadáns, historiadores amadores, apaixonados e rigorosos) a iniciar unha modélica investigación no eido da Historia local (excelente manexo da documentación dos Arquivos municipais), a Microhistoria (amosando o valor intrínseco das experiencias persoais, do paso do local ao global) e maila Historia Oral (inxente e sistemático labor de entrevistas aos escasos sobrevivintes dos campos ao longo de varios anos).
Co gallo de loitar contra o paso da morte que se leva paseniñamente os vellos protagonistas aínda vivos daquela historia, Xesús Costa e Xesús Santos procuraron testemuños sobre a vida cotiá nos campos, sobre os mandos, os presos e o comportamento solidario da comunidade local. Neste senso, o mérito do traballo radica nun triple feito.
En primeiro lugar, culmina unha investigación pioneira a nivel estatal, xa que unicamente nos últimos anos comezan a estudarse este tipo de escenografías represivas noutras zonas de España (o proxecto sobre o campo de redención de penas de Bustarviejo na Serra de Madrid, dirixido por Alfredo González Ruibal da Universidade Complutense é un bo exemplo).
En segundo lugar, racha coa simplista imaxe do noso país coma simple graneiro e despensa da España Nacional, e amosa, ben ás claras, a colaboración da poboación local cos presos, recollendo escenas, conversas e feitos que trascenden a banalidade do mal, xeneralizada como comportamento universal nos reximes concentracionarios.
En terceiro lugar, amosa como a Historia torna a ser en Galicia, hoxendía, unha ferramenta útil para respostar ás demandas da sociedade, para contribuír á educación de cidadáns críticos e libres, para recupera-la memoria histórica e reivindica-la dignidade daqueles que sufriron a inxustiza.
Loitando contra o silenzo
A desaparición dos vestixios materiais dos campos de concentración e das propias víctimas conforman un baldeiro que é maximizado polos discursos revisionistas, como podemos comprobar non só en Alemaña senón tamén na España de hoxe, tan só con achegarnos a un kiosco ou ao stand dos best sellers máis vendidos. O rexistro desa memoria esquencida, desa arquitectura do horror e da represión, permite loitar contra o silenzo. Porque a memoria non abrangue só monolitos, placas ou monumentos. Porque o silenzo, tan procurado polas dictaduras, non é propio dos espazos vivos, dos escenarios sociais, daquelas arquitecturas nas que se viron obrigados a sofrir e morrer aqueles que non vivían o franquismo con normalidade.
A través das entrevistas recolleitas no libro vemos reflectida toda unha crítica da sociedade do momento, co apoio decidido aos presos dos máis pobres, dos que menos tiñan, das nais que tiñan os seus fillos no Exército nacional, mentres as boas familias se desentendían da traxedia. Os relatos convérsense ás veces en fermosa literatura, como aquel informante que recorda coma un prisioneiro recén liberado pide toca-lo piano antes de colle-lo tren en Padrón, nunha escena que ben podería formar parte da película O Pianista. Pola súa vez, a documentación oficial debullada polos autores, amosa claramente o proceso de implatación dunha topografía do terror nesta zona das Rías Baixas. O golpe de Estado fascista de 1936 dera lugar a unha represión brutal e á materialización de todo este sistema concentracionario, abranguendo case a metade de tódolos campos abertos en Galicia. Os autores explican este fenómeno pola presenza de edificios de carácter industrial, pola cercanía do ferrocarril e maila presenza de bos accesos por mar.
Se ben é certo que estas variabéis tiveron importancia, este fermoso, necesario e ben documentado libro deixa abertas bastantes posibilidades para unha investigación que ten que ser levada a cabo xa, de toda unha auténtica Arqueoloxía da paisaxe establecida na zona entre 1936 e 1945, marcada pola represión, pola loita guerrilleira e maila explotación masiva de wolfram durante a 2ª Guerra mundial. A finalización deste conflicto suporía a morte definitiva dunha paisaxe efímera pero brutal no seu impacto sobre o medio físico e humano, así coma o retraso da implantación da Modernidade nunha sociedade rural e mariñeira mergullada de novo na economía da autarquía e da planificación.
25 / 3 / 2008
Xurxo M. Ayán. Santiago
Unha urbanización de luxo medra sobre o solar do campo de concentración franquista de O Castelo, en Rianxo, aberto en 1937 cando o derrubamento da Fronte do Norde, enchéndose daquela de republicanos asturianos. As dúas palmeiras, que xa existían naquela época, semella que se conservaron porque lle dan un aquel exótico de Ribera Maya á urbanización. Quedan bonitas. Arqueoloxía da guerra civil. O slogan da urbanización é todo un monumento ao cinismo:
“O Castelo. Tu punto de amarre”.
Facendo público o Patrimonio esquencido
Malia os fastos do ano oficial da Memoria Histórica, o progreso segue liquidando os escasos restos da cartografía e maila arquitectura do terror fascista en Galicia. Campos de concentración coma o de Rianxo quedan reducidos a moreas de cachotes estrados polo chan, esborrallados polos intereses urbanísticos. Este proceso de desaparición dos vestixios tanxíbeis, reais, materiais da represión franquista foi o que levou aos autores deste libro (dous mestres, cidadáns, historiadores amadores, apaixonados e rigorosos) a iniciar unha modélica investigación no eido da Historia local (excelente manexo da documentación dos Arquivos municipais), a Microhistoria (amosando o valor intrínseco das experiencias persoais, do paso do local ao global) e maila Historia Oral (inxente e sistemático labor de entrevistas aos escasos sobrevivintes dos campos ao longo de varios anos).
Co gallo de loitar contra o paso da morte que se leva paseniñamente os vellos protagonistas aínda vivos daquela historia, Xesús Costa e Xesús Santos procuraron testemuños sobre a vida cotiá nos campos, sobre os mandos, os presos e o comportamento solidario da comunidade local. Neste senso, o mérito do traballo radica nun triple feito.
En primeiro lugar, culmina unha investigación pioneira a nivel estatal, xa que unicamente nos últimos anos comezan a estudarse este tipo de escenografías represivas noutras zonas de España (o proxecto sobre o campo de redención de penas de Bustarviejo na Serra de Madrid, dirixido por Alfredo González Ruibal da Universidade Complutense é un bo exemplo).
En segundo lugar, racha coa simplista imaxe do noso país coma simple graneiro e despensa da España Nacional, e amosa, ben ás claras, a colaboración da poboación local cos presos, recollendo escenas, conversas e feitos que trascenden a banalidade do mal, xeneralizada como comportamento universal nos reximes concentracionarios.
En terceiro lugar, amosa como a Historia torna a ser en Galicia, hoxendía, unha ferramenta útil para respostar ás demandas da sociedade, para contribuír á educación de cidadáns críticos e libres, para recupera-la memoria histórica e reivindica-la dignidade daqueles que sufriron a inxustiza.
Loitando contra o silenzo
A desaparición dos vestixios materiais dos campos de concentración e das propias víctimas conforman un baldeiro que é maximizado polos discursos revisionistas, como podemos comprobar non só en Alemaña senón tamén na España de hoxe, tan só con achegarnos a un kiosco ou ao stand dos best sellers máis vendidos. O rexistro desa memoria esquencida, desa arquitectura do horror e da represión, permite loitar contra o silenzo. Porque a memoria non abrangue só monolitos, placas ou monumentos. Porque o silenzo, tan procurado polas dictaduras, non é propio dos espazos vivos, dos escenarios sociais, daquelas arquitecturas nas que se viron obrigados a sofrir e morrer aqueles que non vivían o franquismo con normalidade.
A través das entrevistas recolleitas no libro vemos reflectida toda unha crítica da sociedade do momento, co apoio decidido aos presos dos máis pobres, dos que menos tiñan, das nais que tiñan os seus fillos no Exército nacional, mentres as boas familias se desentendían da traxedia. Os relatos convérsense ás veces en fermosa literatura, como aquel informante que recorda coma un prisioneiro recén liberado pide toca-lo piano antes de colle-lo tren en Padrón, nunha escena que ben podería formar parte da película O Pianista. Pola súa vez, a documentación oficial debullada polos autores, amosa claramente o proceso de implatación dunha topografía do terror nesta zona das Rías Baixas. O golpe de Estado fascista de 1936 dera lugar a unha represión brutal e á materialización de todo este sistema concentracionario, abranguendo case a metade de tódolos campos abertos en Galicia. Os autores explican este fenómeno pola presenza de edificios de carácter industrial, pola cercanía do ferrocarril e maila presenza de bos accesos por mar.
Se ben é certo que estas variabéis tiveron importancia, este fermoso, necesario e ben documentado libro deixa abertas bastantes posibilidades para unha investigación que ten que ser levada a cabo xa, de toda unha auténtica Arqueoloxía da paisaxe establecida na zona entre 1936 e 1945, marcada pola represión, pola loita guerrilleira e maila explotación masiva de wolfram durante a 2ª Guerra mundial. A finalización deste conflicto suporía a morte definitiva dunha paisaxe efímera pero brutal no seu impacto sobre o medio físico e humano, así coma o retraso da implantación da Modernidade nunha sociedade rural e mariñeira mergullada de novo na economía da autarquía e da planificación.
CRÍTICAS POR XÉNERO
culturagalega.org | RSS | Aviso legal | Contacto | O equipo do portal | Licenza de uso | Contactar coa redacción: redaccion@culturagalega.org I T: +34 981 957202 | F: +34 981957205 |
Consello da Cultura Galega. | http://www.consellodacultura.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal
Pazo de Raxoi, 2 andar. 15704 Santiago de Compostela (Galicia)
Tfno: 981957202 | Fax : 981957205 | e-mail: redaccion@culturagalega.gal